ریزش قیمت‌ها در بازار جهانی نفت
«یک سقوط آزاد» در قیمت نفت، تنها نتیجه مذاکرات وزرای انرژی بیش از ١٥ کشور جهان در در دوحه بود.
آنها به پیشنهاد عربستان برای فریز کردن نفت در سطح ماه ژانویه بیش از ١٠ ساعت پشت درهای بسته مذاکره کردند و دست آخر: «هیچ». آنها جمع شده بودند تا تصمیمی برای کنترل کاهش قیمت نفت بگیرند اما نتیجه برعکس شد؛ قیمت نفت در بازارهای جهانی حدود هفت درصد کاهش پیدا کرد. این کاهش، بیشترین کاهش قیمت در یک روز از اول فوریه تاکنون به حساب می‌آید. در مقابل بهای هر اونس طلای ١٨ عیار هم در بازار نایمکس حدود پنج دلار گران شد. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از اعتماد ، پس از شکست اجلاس دوحه، صعودی‌ها و البته دیگر متحدان‌شان، ایران را مقصر نرسیدن به توافق دانستند؛ قصه آن است که عربستان مدعی است همه، از جمله ایران (به عنوان رقیب منطقه‌‌ای‌اش) باید در این طرح حضور داشته باشند؛ در سوی مقابل اما ایران معتقد است اگر سطح تولید نفتش را در ماه ژانویه تثبیت کند، به این معنا است که تحریم‌ها هنوز هم در جریانند.
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران هم برابر واکنش صعودی‌ها موضع گرفته و می‌گوید: طرح «فریز» تحریم جدید نفت ایران در دوره پساتحریم است؛ با لغو تحریم ایران، برخی از کشورها جوسازی را آغاز کرده‌اند در حالی که اقدام این کشورها «توهم» است. زنگنه در واکنش گفته که برخی کشورهای تولیدکننده نفت از ابتدا با لغو تحریم ایران مخالف بودند و در این راستا تلاش کردند قیمت‌های نفت را پایین بیاورند. او با اعلام اینکه این کشورها با پایین نگه داشتن قیمت نفت سعی کرده‌اند به ایران فشار بیاورند، تصریح کرد: با اقدامات این کشورها بازار نفت اشباع شده است. آنها می‌خواهند با جوسازی بین تولیدکنندگان بزرگ نفت جهان، افکار عمومی را منحرف کند، در حالی که ایران هیچ نقشی در این بی‌ثباتی نداشته است. برخی کشورها دنبال فرار از این واقعیت هستند که خودشان عامل بی‌ثباتی در بازار نفت هستند.
حسین کاظم‌پور اردبیلی، نماینده ایران در هیات‌عامل اوپک هم با بیان اینکه ما همواره بر ضرورت خروج عرضه اضافی نفت در بازار نه فقط از تاریخ ژانویه ٢٠١٦ بلکه از ژوئن ٢٠١٤ به این دلیل که سبب اشباع بازار نفت شده تاکید کرده‌ایم، تصریح کرد: سهم ایران و لیبی به دیگران داده شده است و از پذیرش از نظام سهمیه‌بندی میان اعضای اوپک خودداری کرده‌اند تا مشخص نشود چه کسی چه میزان تخلف می‌کند. آنها حتی بیش از دو میلیون بشکه در روز به‌شکل مداوم به ذخیره مصرف‌کنندگان اضافه کرده‌اند و در شرایطی که دیگر ظرفیت عرضه اضافی نفت وجود ندارد ما را نصیحت به پذیرش تلاش نکردن برای کسب سهم بازارمان می‌کند. در کمال تعجب در این توهم باقی مانده‌اند که ممکن است ایران چنین موضعی را بپذیرد.
روز گذشته نفت سبک امریکا برای تحویل در ماه مه با دو دلار و ٧٥ سنت کاهش به ٣٧ دلار و ٦١ سنت در هر بشکه رسید در حالی که در معاملات روز جمعه با یک دلار و ١٤ سنت کاهش ٤٠ دلار و ٣٦ سنت معامله شده بود. نفت برنت برای تحویل در ماه ژوئن هم با سه دلار هفت درصد کاهش ٤٠ دلار و ١٠ سنت در هر بشکه داد‌وستد شد. دیروز نفت برنت دریای شمال هم با اختلاف یک دلار و ٤٨ سنت در هر بشکه بالاتر از نفت امریکا داد‌وستد شد. این کاهش در حالی رخ داد که تحلیلگران منتظر افزایش قیمت‌ها در نتیجه کاهش صادرات کویت بودند. تولید و صادرات نفت این کشور یک‌باره و در کمتر از یک روز، از یک میلیون و ٨٠٠ هزار بشکه در روز به یک میلیون و ١٠٠ هزار بشکه رسیده است؛ کارگران شرکت‌های نفتی این کشور در پی کاهش دستمزدشان، دست به اعتصاب زده‌اند.
واقعیت آن بود که پس از اینکه محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد عربستان گفت که کشورش بدون تعهد دیگر تولیدکنندگان بزرگ از جمله ایران به تثبیت تولید، در طرح فریز نفتی شرکت نخواهد کرد، موانع قابل توجهی سر راه هرگونه توافقی قرار گرفت. در این مورد اد مورس، رییس تحقیقات بازارهای نفت در موسسه سیتی گروپ می‌گوید: گفت‌وگوهای روز یکشنبه نشان می‌دهد آنها نگرانند که جهان برای یک دوره طولانی در یک وضعیت بازار ضعیف یا نزولی قرار بگیرد. همان‌طور که آنها در دهه ١٩٨٠ یاد گرفته‌اند، در یک بازار نزولی اگر سهم بازار خود را واگذار کنند بازگشت به بازار بسیار دشوار خواهد بود.
فریز نفتی چیست؟ «فریز» یا به فارسی منجمد کردن نفت اصطلاحی است که برای «تثبیت» سطح تولید و صادرات نفت در نقطه مشخصی از زمان به کار می‌رود؛ به این معنا که تعدادی از کشورهای تولیدکننده نفت تصمیم می‌گیرند تا همگی، میزان تولید و صادرات نفت خود را در یک سطح معین ثابت نگاه دارند. ممکن است این پرسش پیش آید که چرا زمان نقش مهمی در فریز نفتی دارد؟ پاسخ آن است که چون میزان تولید و صادرات نفت همه کشورها یکسان نیست، پس نمی‌توان نسخه مشترکی برای همه پیچید؛ در واقع نمی‌توان گفت همه کشورها سه میلیون بشکه در روز از صادرات خود کم کنند؛ پس بهترین راه آن است که یک ماه مشخص، که سطح صادرات نفت همه کشورها در آن کمتر از حال حاضر بوده، به عنوان نقطه مبدا فریز در نظر گرفته می‌شود. مثلا همه تولیدکنندههای نفت ماه ژانویه (دی ماه) را به عنوان مبدا این طرح در نظر بگیرند و تا ماه اکتبر (مهر ماه) به هیچ عنوان سطح تولید و صادرات خود را نسبت به ماه مبدا افزایش ندهند. این کار برای پیشگیری از کاهش قیمت نفت انجام می‌شود؛ چرا که اکنون سطح عرضه نفت در جهان بیش از میزان تقاضای آن است و همین فزونی عرضه بر تقاضا موجب کاهش قیمت می‌شود. روند کاهشی قیمت نفت از حدود دو سال پیش آغاز شده و حالا این موضوع به بحرانی برای کشورهای مختلف جهان تبدیل شده است. بسیاری از تولیدکنندههای نفت جهان کشورهای عقب‌مانده یا درحال توسعه هستند و اقتصادشان به نفت وابستگی شدیدی دارد.
هنوز هم احتمال فریز وجود دارد در این میان الکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه گفته که فریز نفتی می‌توانست تعادل مجدد بازار را در شش ماه سرعت ببخشد امری که احتمالا اکنون تا اواسط ٢٠١٧ طول خواهد کشید. هرچند درها برای رسیدن به یک توافق هنوز بسته نشده اگرچه روسیه همانند گذشته در این زمینه خوشبین نیست. محمد السعده، وزیر انرژی قطر هم گفته است: اعضای اوپک تا ماه ژوئن بین خودشان و دیگر تولیدکنندگان نفت رایزنی‌هایی خواهند داشت. نشست بعدی اوپک که سالانه دو بار برگزار می‌شود دوم ژوئن برگزار خواهد شد. هرچند از هم‌اکنون روشن است ایران تا به سطح تولید چهار میلیون بشکه در روز نرسد هرگونه محدودیت در تولید و صادرات نفت را نمی‌پذیرد.
نباید اجازه می‌دادیم گناه به گردن‌مان بیفتد این میان نماینده سابق ایران در اوپک با تاکید بر اینکه ایران مهم‌ترین نشست سال‌های گذشته را از دست داد، گفته که نشست ژوئن اوپک شانس دوباره برای توافق اعضای اوپک و غیراوپک است. سید محمدعلی خطیبی گفته که هرچند پیش از برگزاری این نشست همواره اعضای اوپک اعلام می‌کردند، حاضرند با غیر اوپک به توافق برسند تا قیمت نفت بهبود پیدا کند اما ورق برگشت و در عمل اعضای اوپک نتوانستند یک حرف واحد داشته باشند، به همین دلیل پس از این نشست اعلام شد، مقصر شکست توافق با اعضای غیر اوپک، ایران است. در حالی که ما می‌توانستیم با حضور در این جلسه با فعالیت و گفتن مواضع ایران، اجازه ندهیم گناه عدم‌توافق در این جلسه به گردن ایران بیفتد.
افزایش قیمت تا ١٠ سال دیگر ! در حالی که گفت‌وگوها میان تولیدکنندگان بزرگ نفت در دوحه برای کنترل سطح تولید بی‌نتیجه مانده است، شرکت مشاور سرمایه‌گذاری سانفوردسی. برنشتین، امیدهایی را در زمینه قیمت نفت مشاهده و پیش‌بینی کرده است: رشد تقاضا ممکن است چرخه دیگری را ایجاد کند که به سرمایه‌گذاران اجازه دهد بر افزایش قیمت‌ها سرمایه‌گذاری کنند. آنها تنها باید یک دهه یا بیشتر صبر کنند! به گزارش بلومبرگ، تحلیلگران برنشتین از جمله نیل بوریج در تحقیقی گفتند: اقتصادهای نوظهور تقاضای جهانی نفت را تا سال ٢٠٢٠ حدود ٤/١ درصد افزایش خواهند داد که قوی‌تر از دهه گذشته خواهد بود. تقاضای نفت در سال‌های ٢٠٣٠ تا ٢٠٣٥ به اوج خود خواهد رسید و پیش از اینکه سوخت‌های فسیلی به دلیل بهره‌وری بیشتر و افزایش خودروهای برقی در سراشیبی سقوط قرار بگیرند، راهی را برای افزایش نهایی قیمت‌ها بازخواهند کرد.
