پیش‌شرط احداث راه روستایی
راه‌ها و جمعیتی که در آنها تردد می‌کنند، در تشکیل یک نظام ترابری اهمیتی یکسان و جایگاهی برابر دارند. قبل از تصمیم برای ساخت یک جاده، باید معلوم شود که این جاده به صورت عملی و عملیاتی استفاده خواهد شد.
یک جاده بدون مسافر هیچ تاثیری در فرآیند توسعه نخواهد داشت. همانطور که مدرسه‌یی بدون معلم، نمی‌تواند چندان در گسترش دانش اثرگذار باشد. هرچند جاده می‌تواند حرکت چهارپایان، گاری‌ها، درشکه‌ها و عابران پیاده را نیز آسان کند، اما عملکرد اصلی یک جاده به عنوان یکی از ابزار توسعه روستایی تسهیل حرکت وسایل نقلیه موتوردار است؛ چراکه اینگونه وسایل به واسطه توانایی حمل بارهای سنگین در کنار قابلیت حرکت سریع، می‌توانند از چند طریق در فرآیند توسعه اثرگذار باشند. اول آنکه عمران و ایجاد زیرساخت‌ها، به عنوان یکی از پیش‌نیازهای توسعه نیازمند فراهم آوری مصالح در مقیاس وسیع و در زمان محدود است. وسایط نقلیه موتوردار این امکان را به وجود می‌آورند و باعث تسریع و تسهیل روند ساخت‌وساز و آبادانی روستایی می‌شوند. دوم نیز به این خاطر که یکی دیگر از شاخص‌های توسعه روستایی، بهبود وضعیت حمل و نقل و ارتباطات است. وسایط نقلیه موتوری می‌توانند تعداد زیادی مسافر را در مدت زمانی کم از شهر به روستا یا به عکس انتقال دهند. ورود این دسته از وسایل نقلیه علاوه بر آنکه تعداد مسافر را افزایش و زمان مسافرت را کاهش می‌دهد، باعث افزایش کیفیت و ایمنی سفر
جاده‌یی برای روستاییان نیز خواهد شد. نکته دیگری که باید در روند توسعه روستایی مورد توجه قرار گیرد، بهبود وضعیت تولید و گسترش بازار برای تولیدات روستایی است. جاده‌ها در کنار وسایل حمل و نقل موتوری، امکان دسترسی به بازارهای جدید و گسترده را برای جوامع روستایی فراهم می‌کنند. این به معنای افزایش درآمد و پس انداز روستاییان است و می‌تواند پروژه‌های توسعه روستایی را تامین مالی کند. راه‌های روستایی به چند دسته تقسیم می‌شوند. نخستین دسته راه پاکوب یا مال‌رو است. این دسته از راه‌ها مسیرهای خاکی کوتاه، نامنظم و کم عرض هستند که در اثر تعدد حرکت انسان‌ها و چهارپایان به وجود آمده‌اند و در سلسله مراتب راه‌های روستایی، کم‌اهمیت‌ترین شناخته می‌شوند. در استفاده از این راه‌ها باید جوانب احتیاط را نگاه داشت و به این موضوع توجه کرد که استفاده از آنها، گاهی اوقات به‌خصوص در شرایط بد آب و هوایی می‌تواند خطرناک باشد. دسته دیگر راه‌های روستایی را جاده‌های خاکی تشکیل می‌دهند. این جاده‌ها عریض‌ترند، از یک طراحی حداقلی برخوردارند و می‌توانند به وسایل نقلیه عادی و برخی از وسایل نقلیه موتوری امکان حرکت دهند. اما شرایط حرکت در این
جاده‌ها چندان مطلوب نیست. وسایل نقلیه مجبورند در شرایطی که چندان راحت نیست و با سرعتی بسیار پایین در این دست جاده‌ها حرکت کنند. ضمن اینکه نمی‌توان اطمینان چندانی به جاده‌های خاکی داشت، چراکه روند استهلاک آنها بسیار بالاست و ممکن است در اثر پدیده‌های طبیعی مانند بارش باران و جاری شدن سیل تخریب شوند. این دسته از راه‌ها حتی اگر در اثر مرور زمان به‌طور کامل از بین نروند، به‌شدت ناهموار شده و حمل و نقل را دشوار می‌سازند. آخرین دسته از راه‌های روستایی، جاده‌های مهندسی شده نام دارند. این راه‌ها جدای از آنکه از عرض بیشتری برخوردارند، ویژگی‌های دیگری را نیز شامل می‌شوند که آنها را از دو دسته پیشین راه (یعنی راه مال‌رو و جاده خاکی) متمایز می‌کند؛ اول آنکه جاده‌های مهندسی ساز از کفپوش آسفالت بهره می‌برند که همین ویژگی باعث می‌شود آنها را جاده‌های آسفالته بنامیم. ویژگی دوم نیز این است که این جاده‌ها بر خلاف دو گونه دیگر راه، طراحی شده‌اند. یعنی هم محلی که جاده باید از آن بگذرد از طریق محاسبات مهندسی تعیین شده است، و هم نحوه اتصال این جاده‌ها به شبکه راه‌ها محاسبه شده و در قالب برنامه‌های بلندمدت پیش‌بینی شده است. این
ویژگی‌ها آثار مثبت فراوانی دارند. حمل و نقل مسافر و جابه‌جایی بارها تسهیل و تسریع می‌شود. ایمنی سفرهای جاده‌یی افزایش می‌یابد و روند توسعه روستایی سرعت می‌گیرد. اما هیچ چیز در این دنیا مطلق نیست و هر پدیده‌یی در کنار جنبه‌های مثبت، جنبه‌های منفی نیز دارد. آنچه باعث می‌شود یک پدیده مطلوب یا نا مطلوب باشد ویژگی‌های مثبت یا منفی آن پدیده نیست، بلکه مقایسه این ویژگی‌ها با هم و همچنین مقایسه ویژگی‌های پدیده مورد نظر با سایر پدیده‌هاست. ساخت جاده‌های آسفالته، مخارج بالایی دارد. هم طراحی این دسته از راه‌ها پر هزینه است و هم عملیات عمرانی مورد نیاز، سنگین است و هزینه زیادی را به نهاد سازنده تحمیل می‌کند. تصمیم‌گیری در مورد ساخت جاده‌های آسفالته و همچنین طراحی و اجرای آن، فرآیندی زمان‌بر است. بنابراین برنامه‌های تاسیس شبکه راه‌های آسفالته در زمره برنامه‌های میان مدت و حتی بلندمدت قرار می‌گیرند و باید هنگام تصمیم‌گیری برای ساخت، شرایط محیط، مبدا و مقصد را در بلندمدت در نظر گرفت. نهایتا جاده‌های آسفالته عرض بیشتری دارند و در ساخت آنها از مواد شیمیایی بیشتری استفاده شده که این به معنای تجاوز بیشتر و عمیق‌تر به حریم
طبیعت و تخریب محیط زیست است. این موارد باعث می‌شود که کشیدن راه و تاسیس جاده‌های آسفالته برای روستاهایی که از جمعیت کمی برخوردارند یا نرخ رشد جمعیت آنها منفی است، نه تنها توجیه اقتصادی نداشته باشد که به دلیل هدر رفت منابع و تخریب محیط، نقشی ضد توسعه‌یی را ایفا کند. همانطور که ذکر شد، تاسیس شبکه جاده‌های روستایی، نیازمند یک نگرش بلندمدت است. به صرف وجود یک روستا، نباید به فکر تاسیس راه برای آن بود. ساخت جاده آسفالته کم هزینه نیست، بنابراین بهتر است محدود به روستاهایی باشد که مطمئنیم در آینده وجود خواهند داشت. *روزنامه‌نگار
ارسال نظرات
