وقتی سلامت هم «کالا» می‌شود
معاونت بهداشت در وزارت بهداشت، درمان و آموزش عالی در دولت یازدهم، تقریبا از ابتدای روی کار آمدن دولت، دست‌اندرکار اعمال تغییراتی در برنامه‌های بهداشت در کشور شد که بسیار «پایه‌یی»تر از تمام برنامه‌های پیشین در این وزارتخانه به نظر می‌رسید.
علی‌اکبر سیاری معاون بهداشت سیدحسن هاشمی وزیر بهداشت، در طول حدود 2.5سالی که از آغاز دوره جدید وزارت بهداشت می‌گذرد، تقریبا در هر جایی که ممکن بوده، از لزوم تغییر عادات غذایی ایرانی‌ها سخن گفته است و بسیاری هم تبلیغات شهری جدید در تهران را به او نسبت می‌دهند. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تعادل ، این باور رایج و البته مبتنی بر داده‌های بالینی برای مدت‌ها بسامد بسیار داشت که ابتلا به «سندروم متابولیک»، در میان ایرانی‌ها به ابعاد خطرناکی رسیده است. منظور از سندروم متابولیک، مجموعه‌یی از شرایط است که می‌تواند خطرات ابتلا به سکته‌های قلبی و مغزی و دیابت را بطور همزمان بالا ببرند. این عوامل عبارتند از فشار خون بالا، سطوح افزایش یافته انسولین در خون، چربی انباشته اضافی در اطراف شکم و سطوح افزایش یافته چربی خون. کمتر کسی شاید بتواند منکر شود که ایرانی‌ها به دلیل رژیم غذایی مملو از چربی و شیرینی‌ها، در خطر ابتلا به این سندروم قرار دارند. تاکید روز افزون بر لزوم تغییر عادات غذایی ایرانی‌ها را هم شاید بتوان در همین راستا دید. در این گزارش، به بررسی نمونه‌هایی از تلاش‌ها برای تغییر ذائقه غذایی ایرانی‌ها
می‌پردازیم. بیلبوردهایی برای سلامت شهروندان تهرانی، این روزها بیلبوردهای حاشیه اتوبان‌های‌شان را مزین به تبلیغاتی مفهومی می‌یابند که آنها را تشویق می‌کند سبک زندگی‌شان را تغییر دهند، تازه‌ترین اقدام وزارت بهداشت در جهت آگاه‌سازی همگانی برای لزوم تغییر رژیم غذایی، اختصاص فضای صدها بیلبورد شهری به تبلیغاتی برای تغذیه سالم است. همین چند ماه پیش بود که شهرداری تهران، با اختصاص دادن بیش از 1600بیلبورد و تابلوی تبلیغاتی در سطح شهر تهران، به اذعان این سازمان، بزرگ‌ترین نگارخانه شهری جهان را افتتاح کرد و حتی تا ثبت رکورد جهانی گینس هم پیش رفت. تعداد دقیق بیلبوردهای تبلیغاتی در تهران مشخص نیست و برخی تعداد آنها را تا 3000مورد هم تخمین زده‌اند. با این همه، مهمان جدید تعداد کمی از این بیلبوردها، تبلیغات محیطی برای تغذیه سالم است، تبلیغاتی که شهروندان را به اختصاص سهم دو‌سومی وعده‌های غذایی شان به سبزیجات، تحرک و مصرف کمتر شیرینی‌ها و روغن‌ها تشویق می‌کنند. وزارت بهداشتی‌ها هدف از این کار را حساس کردن مردم نسبت به سلامتی‌شان و درنهایت اصلاح سبک زندگی عنوان می‌کنند. عمده موضوعات مطرح شده در این
بیلبوردها نیز مرتبط با کاهش مصرف نمک، روغن، شکر، افزایش تحرک برای کاهش مرگ ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی است. ابراهیم داروغه‌زاده مدیرعامل یکی از موسسه‌های هنری زیر مجموعه وزارت بهداشت که کار تهیه این بیلبوردها را برعهده داشته، می‌گوید: «ما همیشه بیشترین قسمت از بودجه، هزینه و وقت‌مان را صرف درمان می‌کنیم، اما برای آموزش به مردم جهت جلوگیری از بیماری‌ها و اصلاح سبک زندگی کاری انجام نشده است.» به گزارش ایسنا، وی با بیان اینکه برای این کار باید از رسانه‌ها و نهادهای مختلف مانند سینما، صداوسیما، فضاهای تبلیغاتی شهرداری و امثال آن کمک بگیریم، می‌افزاید: «بر این اساس وزارت بهداشت توانست همکاری و مشارکت شهرداری تهران را جلب کند؛ بطوریکه شهرداری فضای تبلیغاتی خود را به مدت 15روز دراختیار شعارهای حاوی پیام‌های سلامت محور قرار داد. بنابراین، این کار از 14دی ماه آغاز شده و تا 28دی ادامه دارد.» داروغه‌زاده هدف اصلی از انجام این کار را تاثیر مثبت بر افراد و آموزش آنها برای تغییر سبک زندگی عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «امیدواریم از این طریق بتوانیم از بروز بیماری‌های غیرواگیری مانند سرطان و بیماری‌های قلبی-عروقی
که میزان قابل‌توجهی از درصد مرگ و میر شهروندان ما را به خود اختصاص می‌دهند، جلوگیری کنیم. در این طرح تولید پیام و محتوا با وزارت بهداشت بوده و پیام‌ها را دراختیار سازمان زیباسازی شهرداری تهران قرار داد و این سازمان وظیفه طراحی و نصب بیلبوردها را برعهده داشت.» وی درباره موضوع اصلی این پیام‌ها هم می‌گوید: «بعد از تصادفات، بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان به عنوان دومین و سومین عامل مرگ‌ومیر در کشور شناخته می‌شوند. حال این بیماری‌ها با سبک زندگی به‌ویژه تغذیه ارتباط مستقیمی دارند. بنابراین با کاهش مصرف دخانیات، نمک، روغن، مواد قندی و افزایش تحرک می‌توانند به پیشگیری از بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان تا حد زیادی کمک کرد. بنابراین تمرکز پیام‌ها بر این موارد و جهت عملی کردن آنهاست. کار فرهنگسازی طبیعتا درازمدت است و با دو هفته شعار تبلیغاتی در سطح شهر نمی‌توان انتظار داشت که عادت و رفتار زندگی شهروندان تغییر کند، افزود: این درحالی است که حساس کردن ذهن اقشار مختلف جامعه به این موضوع می‌تواند نخستین گام درراستای این اهداف باشد. ما نیز نخستین گام این حرکت را با کمک سازمان زیباسازی شهرداری تهران آغاز کردیم.» او ادامه
می‌دهد: «در این زمینه با مدیران سازمان صداوسیما گفت‌وگو شده است. زیرا ما تیزرهایی در حوزه سلامت ساخته‌ایم و امیدواریم این سازمان به‌طور گسترده با ما همکاری کند و تیزرهای حاوی پیام‌های سلامت محور به دفعات از رسانه ملی پخش شوند. اقدام دیگری را نیز با سازمان زیباسازی پیش‌بینی کرده‌ایم؛ به این صورت که در هفته سلامت، کمپینی از پیام‌های سلامت محور را در سطح شهر قرار دهیم. همچنین این پیام‌ها با همین گرافیک برای دانشگاه‌های علوم پزشکی فرستاده شده تا در مراکز بهداشتی و درمانی منتشر شوند. این طرح‌های گرافیکی ازسوی سازمان زیباسازی برای شهرهای بزرگ نیز ارسال شده تا بتوانند از این کار الگوبرداری کرده و پیام‌ها به دست مخاطبان ما در سراسر کشور برسند.» رستوران‌هایی که سیب می‌گیرند اینها اما همه اقداماتی نیست که برای بهبود وضعیت تغذیه ایرانی‌ها انجام شده است. وزارت بهداشت، در سالی که شعارش «امنیت غذایی از مزرعه تا سفره» تعیین شده بود، اعلام کرد که قصد دارد برای رتبه‌بندی رستوران‌های کشور از حیث رعایت موارد بهداشتی، به آنها «سیب سلامت» اعطا کند، چیزی شبیه نظام رتبه‌بندی هتل‌ها با تعداد ستاره‌های آنها. علی
اکبر سیاری، معاون بهداشت وزارت بهداشت اوایل سال94 اعلام کرد امسال رستوران‌هایی که عرضه کننده مواد غذایی هستند، اولویت اول این وزارتخانه خواهند بود. به گفته سیاری بهترین رستوران سه سیب خواهند داشت، ضعیف‌ترها 2سیب و ضعیف‌ترین‌ها هم تنها یک سیب. «آنهایی هم که وضعیت خوبی ندارند، نشانی دریافت نمی‌کنند.» سیاری همچنین از اقداماتی در زمینه سالم‌سازی بوفه مدارس، افزایش تحرک و کنترل اضافه وزن چاقی همچنین بهداشت دهان و دندان با وزارتخانه آموزش و پرورش خبر داده بود چراکه به اعتقاد او فرهنگ‌سازی‌ها باید از سنین پایین آغاز شود تا بتواند نتیجه لازم را داشته باشد. چراغ‌های راهنمایی برای سلامت چراغ‌های راهنما، مدتی است که در چهارراه سلامت علم شده‌اند. پروژه الصاق برچسب‌هایی روی مواد غذایی و مواد اولیه که حاوی اطلاعاتی در مورد میزان عناصر مختلف موجود در آن است، به گفته مسوولان وزارت بهداشت قرار است تا پایان امسال خاتمه پیدا کند. درج این نشانگرها روی مواد غذایی با توجه به تنوع کالاها، به مصرف‌کننده کمک می‌کند تا باتوجه به محدودیت‌های مصرفی و شرایط جسمی و نیازهای شخصی خود انتخاب آگاهانه‌یی داشته باشد.
نشانگرهای رنگی تغذیه‌یی جهت آگاهی دادن سریع به مصرف‌کننده از میزان قند، چربی، نمک، اسید چرب ترانس و کالری است که باتوجه به میزان آیتم‌ها در سه رنگ قرمز، نارنجی و سبز مشخص می‌شوند. رنگ سبز نشان‌دهنده میزان کم ترکیبات مشخص شده، رنگ نارنجی میزان متوسط و رنگ قرمز نشانگر میزان بالای آن ترکیب در هر ماده غذایی است. تولید‌کنندگان محصولات و مواد غذایی با ضمانت اجراییِ اخذ پروانه مجدد، موظف به الصاق این برچسب‌ها روی محصولات‌شان می‌شوند. درواقع باتوجه به الزام درج چراغ راهنمایی تغذیه‌یی روی محصولات غذایی، کارخانجات تولیدی این محصولات در زمان صدور پروانه ساخت جدید ملزم به ارائه برچسب نشانگر رنگی تغذیه‌یی هستند. برچسب‌های جدید که به چراغ‌های راهنمای سلامت هم موسوم شده‌اند، قرار است جای سیب‌های سلامتی را بگیرند که پیش از این معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت متولی الصاق آنها بر تمامی محصولات غذایی، آرایشی و بهداشتی بود. با این همه گویا پس از نشان استاندارد، نشان‌های سیب سبز و شبنم، هر دو از سازمان غذا و دارو، حالا نوبت نشان جدید شده که باید خلأ قبلی‌ها را هم پر کند. با یک نگاه آسیب شناسانه می‌توان به تعدد نشان‌هایی که
شهروندان برای اطمینان از سلامت کالاهای خوراکی و بهداشتی‌شان باید به آنها رجوع کنند حمله برد. می‌توان پرسید چه لزومی به ایجاد نشان‌های جدید هست وقتی قبلی‌ها دچار کمبودهای فراوانند یا اینکه چه لزومی به حفظ قبلی‌ها هست وقتی تا این حد نابسنده‌اند؟ اروپا چگونه غول دیابت را شکست داد؟ آیا با تغییر ذائقه غذایی پرنمک، شیرین و پرچربی ایرانی‌ها، می‌توان معضلات بخش بهداشت و سلامت را در بلندمدت به حداقل رساند؟ با دکتر اسدالله رجب رییس انجمن دیابت ایران تماس می‌گیرم و از او می‌پرسم تغییر سبک زندگی و تغییر ذائقه غذایی ایرانی‌ها، چگونه می‌تواند بر سلامتی آنها موثر باشد؟ رجب معتقد است شیوع سندرم متابولیک در ایرانی‌ها، نشانه‌یی است دال بر اینکه ذائقه غذایی و سبک زندگی آنها باید اصلاح شود. او افزون بر این می‌گوید که شیوع دیابت هم در ایران از نُرم و میانگین جهانی بالاتر است. «شیوع دیابت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، بطور متوسط بیشتر از سایر نقاط جهان است و ایران هم یکی از کشورهایی است که تعداد افراد مبتلا به انواع دیابت در آن، بیش از آن چیزی است که در عمل باید باشد. همین حالا در منطقه خاورمیانه و شمال
آفریقا، حدود 35میلیون نفر مبتلا به دیابت‌اند و پیش‌بینی می‌شود این تعداد در طول ربع قرن آینده به دو برابر، یعنی 70میلیون نفر برسد.» از رجب می‌پرسم که این میزان ابتلا به دیابت، در مقایسه با کشورهای پیشرفته‌تر چه وضعیتی دارد. می‌شنوم: «در حال حاضر، میزان ابتلا به دیابت در کشورهای اروپایی که کمترین میزان ابتلا به دیابت را دارند، بسیار کمتر از ایران است، در حالی که در گذشته این نسبت برعکس بود، یعنی ابتلا به دیابت در ایران کم و در اروپای غربی بسیار بالاتر بود. اما آنها توانستند با سیاست‌گذاری‌های بهداشتی مناسب و تغییراتی که در قوانین، سبک زندگی و ذائقه غذایی شان دادند، مشکل را حل کنند. علاوه بر این، دولت‌ها هم در این کشورها برای پیشگیری و درمان این بیماری سرمایه‌گذاری کردند و توانستند گسترش آن را کنترل کنند.» از رجب در مورد تبلیغات محیطی در شهر تهران برای تغییر سبک زندگی هم می‌پرسم. رجب معتقد است که این تبلیغات، شاید نتوانند آنچنان که باید، موثر باشند، شاید به این دلیل که این تبلیغات عمدتا در حاشیه اتوبان‌ها و مسیرهای عبور سریع تعبیه شده‌اند. «تبلیغاتی از این دست اصولا موثر هستند ولی باید پرسید آیا می‌توان
میزان اثربخشی آنها را هم واقعا اندازه‌گیری کرد؟ من فکر می‌کنم بسیاری از مردم ممکن است این تبلیغات را ببینند، ولی عملاً به سرعت از کنار آنها عبور کنند و آن قدر زمان نداشته باشند که بخواهند در موردشان فکر کنند.» رییس انجمن دیابت ایران اما معتقد است تاثیر این بیلبوردهای تبلیغاتی را نمی‌توان به تمامی نادیده گرفت. او می‌گوید الصاق برچسب‌هایی با مضمون میزان مواد مضر استفاده شده در محصولات غذایی، حمایت مصرف‌کننده‌ها را به‌دنبال خواهد داشت، حتی اگر قیمت این محصولات به این دلیل بالا برود. «به‌طور کلی، تبلیغات در بحث سلامت و بهداشت بسیار بسیار اهمیت دارند و باید تلاش کنیم تا در این زمینه آگاه‌سازی کنیم. در کشورهای دیگر دنیا، 3 تا 4دهه است که تبلیغات برای سلامت شروع شده و بنده که خودم هم در خارج از کشور تحصیل کرده‌ام، شاهد این بوده‌ام که مردم به‌دنبال خرید محصولاتی هستند که اطلاعاتی در مورد مواد استفاده شده در آنها روی‌شان نصب شده باشد، حتی اگر قیمت این محصولات بالاتر هم برود. در ایران اما متاسفانه مردم به‌این مسائل اهمیت نمی‌دهند و ارزان‌تر بودن کالا برای‌شان مهم‌تر از کیفیت آن است.»
ارسال نظرات
