بازی برد-برد شبکه برق گسترده برای ایران
وقتی پای انرژی به میان می‌آید، امنیت هم بسیار اهمیت خواهد یافت. در هم تنیدگی انرژی با حیات مردم سبب شده کشورهایی که ذخایری از آن را دراختیار دارند، بتوانند به نقطه‌یی امن برای عرضه به دیگر کشورها تبدیل شوند.
برای مثال دانمارک سالانه 40درصد از برق مازاد مصرف خود را به آلمان، نروژ و سوئد صادر می‌کند و این صادرات از شبکه برق سراسری میان این کشورها صورت می‌گیرد. حالا ایران نیز در پی این است که قراردادی را برای اتصال شبکه برق خود با روسیه، ارمنستان و گرجستان به امضا برساند.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تعادل ، حسین صفامهر کارشناس ارشد برق کنترل دانشگاه تهران در گفت‌وگویی این طرح را یک بازی برد-برد عنوان می‌کند که خواهد توانست پایداری شبکه برق را نیز بالاتر ببرد. او همچنین از تغییراتی می‌گوید که ایران برای عملی شدن این طرح باید در پست‌های برق خود ایجاد کند. صفامهر درحالی این حرف را می‌زند که صنعت برق ایران در ایران به‌عنوان یک صنعت زیان‌ده شناخته می‌شود. نکته‌یی که هم وزیر نیرو و هم معاون وی تاکنون بارها به آن اشاره کرده‌اند. حمید چیت‌چیان هفته گذشته در حاشیه افتتاح بخار نیروگاه فردوسی اعلام کرد که قیمت تولید هر کیلووات برق در ایران 88تومان است که 53تومان آن از مردم دریافت می‌شود که 10تومان آن به سازمان هدفمندی یارانه تعلق می‌گیرد و بنابراین تولید هرکیلووات برق در ایران با 45تومان زیان همراه است. پیش از این هوشنگ فلاحتیان معاون وزیر نیرو نیز در نشست خبری خود ارقامی مشابه این را اعلام کرده بود. فلاحتیان نیز اعلام کرد که تولید هر کیلووات برق در ایران با هزینه‌یی حدود 95تومان انجام می‌شود که 65تومان آن از مردم دریافت می‌شود که 10تومان آن به سازمان هدفمندی یارانه‌ها تعلق می‌گیرد و به این ترتیب تولید هر کیلووات برق در ایران با 50تومان زیان همراه خواهد بود. در هر صورت تولید برق در ایران بین 45 تا 50تومان ضرر دارد. به‌همین منظور وزارت نیرو علاوه بر دریافت هزینه‌های برق مصرفی از داخل که البته با چالش‌های فراوانی همراه است به‌دنبال راه‌های درآمدی دیگر از‌جمله صادرات برق است، به‌خصوص اینکه قیمت برق در کشورهای منطقه بالاتر از قیمت برق ایران است. براساس اظهارات فلاحتیان، نرخ برق در کشورهای منطقه حدود 10سنت و در کشورهای پیشرفته 15 تا 20سنت است. ازسوی دیگر هزینه تولید برق در ایران باتوجه به استفاده از نیروگاه‌های گازی در مقایسه با کشورهای دیگر کمتر است، بنابراین صادرات برق ایران به کشورهای منطقه می‌تواند یکی از منابع قابل‌توجه درآمدی وزارت نیرو باشد. فلاحتیان پیش از این با اعلام اینکه ایران در حال حاضر حدود یک‌میلیارد و 400میلیون دلار از محل صادرات برق خود به کشورهای مختلف بستانکار است، پیش‌بینی کرد که با برداشته شدن تحریم‌ها و رفع موانع موجود در شبکه بانکی به سرعت پرداخت شود.
به‌همین منظور وزیر نیرو در سفر اخیر خود به ارمنستان قرارداد اتصال شبکه برق چهار کشور ایران، ارمنستان، گرجستان و روسیه را به امضا رساند. هرچند اتصال شبکه‌های برق کشورهای همسایه به یکدیگر درآمدهای صادراتی قابل‌توجهی نصیب کشورهای صادرکننده برق می‌کند اما این تنها فایده چنین طرحی نیست. هدف اصلی از اتصال شبکه‌های برق چند کشور به یکدیگر تامین امنیت برق این کشورهاست. امری که در نقاط مختلف دنیا و خصوصا در کشورهای توسعه‌یافته موردتوجه است و کشورهای مجاور از طریق ایجاد شبکه‌یی پیوسته تامین برق خود را در برابر رخدادهای بیرونی مختلف مصون می‌کنند.
حسین صفامهر کارشناس ارشد برق کنترل فارغ‌التحصیل از دانشگاه تهران معتقد است این پروژه یک بازی برد-برد برای تمام طرف‌های این قرارداد است و این‌گونه نیست که فقط کشورهای کوچک در این‌گونه اتصالات از مزایای ادغام شبکه‌های برق بهره‌مند شوند، بلکه کشورهای بزرگ‌تر نیز می‌توانند برای تامین کمبود برق مورد‌نیاز خود شبکه برق خود را به کشورهای کوچک‌تر متصل کنند که نسبت به احداث نیروگاه‌های عظیم برق بسیار کم‌هزینه‌تر است. صفامهر در‌مورد نمونه‌های مشابه و سابقه اجرای چنین طرحی در منطقه و دیگر نقاط دنیا گفت: «بسیاری از کشورهای دنیا شبکه برق خود را به یکدیگر متصل کرده‌اند. به‌عنوان مثال برق امریکا و کانادا یا برق کشورهای اتحادیه اروپا به‌صورت کامل به یکدیگر متصل هستند. پیش از این نیز شبکه برق ایران به ارمنستان و ترکمنستان متصل بوده است. درواقع هرچه شبکه برق بزرگ‌تر باشد پایداری آن شبکه بالاتر است. خصوصا این موضوع برای کشورهای کوچک‌تری مثل ارمنستان و ترکمنستان که شبکه برق کوچک‌تری دارند مزایای بیشتری دارد.» این کارشناس صنعت برق در‌مورد مزایایی که این طرح برای صنعت برق ایران ایجاد می‌کند، افزود: «اما مزیت این طرح برای ایران از دو جنبه است؛ اولا اینکه ایران امکان فروش و صادرات برق به کشورهای دیگر را پیدا می‌کند و ثانیا اطمینان از پایداری شبکه برق خود از طریق اتصال به یک شبکه برق بزرگ‌تر مثل روسیه محقق می‌شود. مساله بعدی این است که فایده و مزایای اعمال این تغییرات از هزینه‌هایی که برای آن می‌شود بسیار بیشتر است. درواقع ایران به‌جای احداث یک نیروگاه برای تامین برق خود که هزینه‌های بسیار گزافی را می‌طلبد و لزوما هم به‌صورت دایمی در مدار قرار نمی‌گیرد با ایجاد یکسری خطوط انتقال برق، شبکه برق خود را با اتصال به شبکه دیگر کشورها خصوصا کشوری مانند روسیه گسترش و پایدارتر می‌کند. موضوع اتصال شبکه برق ایران به روسیه پیش از این توسط وزیر نیرو و در کنفرانس ملی برق که در اردیبهشت‌ماه برگزار شد، مطرح شده بود.» وی بااشاره به پیش‌نیازهای فنی لازم برای اجرای طرح اتصال شبکه‌های برق کشورهای مختلف خصوصا اقداماتی که ایران باید انجام دهد، گفت: «از لحاظ فنی برای اتصال به شبکه برق باید یکسری قوانین فنی خصوصا از جانب کشورهای کوچک‌تر که قصد اتصال به شبکه برق یک کشور بزرگ‌تر را دارند رعایت شود و خود را با قوانین فنی شبکه‌های بزرگ‌تر منطبق کنند. به‌عنوان مثال یکی از این قوانین فنی پایداری فرکانس شبکه برق است. مثلا فرکانس شبکه برق ایران 50هرتز است که به‌طور کامل محقق نمی‌شود و حدود 10درصد نوسان دارد، درحالی که در روسیه این نوسان فرکانس کمتر است بنابراین ایران برای اینکه بخواهد به شبکه برق روسیه متصل شود باید این نوسانات فرکانس را کاهش دهد. همچنین کشورهای کوچک‌تر از ایران مانند ارمنستان و ترکمنستان نیز باید شرایط فنی خود را برای اتصال به شبکه ایران تطبیق دهند.»
صفامهر در ادامه افزود: «همچنین برای اتصال این شبکه‌ها ایران باید یکسری تغییرات در پست‌های انتقال برق خود ایجاد کند. در حال حاضر شبکه برق ایران دو قطبی است. بدین معنی که یکسری نیروگاه‌های بزرگ در شمال کشور و یکسری نیروگاه‌های بزرگ در جنوب کشور قرار دارند که این دو قطب برق‌رسانی کشور از طریق خطوط انتقال برق فشار قوی به یکدیگر متصل هستند و نیروگاه‌های دیگری که در این بین قرار دارند از لحاظ مقیاس تولید کوچک هستند، به‌همین منظور اگر در خطوط انتقال برق کشور خللی ایجاد شود به‌عنوان مثال اگر برای تعمیر و نگهداری یکسری از خطوط انتقال برق از خط خارج شوند و همزمان خطوط دیگر به هر دلیلی دچار مشکل شوند و نیروگاه‌های موجود نتوانند به اندازه مصرف مورد‌نیاز برق تولید کنند و عرضه و تقاضای برق با یکدیگر تناسب نداشته باشد مجبورند نیروگاه‌ها را تعطیل کنند و برق کشور دچار اخلال یا قطع سراسری خواهد شد و اصطلاحا Black out اتفاق خواهد افتاد، به‌همین منظور برای اتصال شبکه برق و انتقال برق ایران به سایر کشورها باید میزان تحمل بار خط انتقال برق اندازه‌گیری شود و درصورت نیاز تغییرات لازم در پست‌های مدنظر ایجاد شود.»
وی بااشاره به قطع سراسری برق که سال گذشته در ترکیه اتفاق افتاد، توضیح داد: «سال گذشته در ترکیه Black out اتفاق افتاد و برق سراسری این کشور قطع شد. تنها قسمتی از شرق ترکیه که برق خود را از ایران تامین می‌کند دچار خاموشی نشد. همین موضوع ترک‌ها را به فکر انداخت تا شبکه برق خود را به شبکه‌های برق کشورهای دیگر متصل کنند. ابتدا ترکیه قصد داشت شبکه برق خود را به ایران متصل کند که بنا به مشکلاتی این امر محقق نشد و لذا این کشور تصمیم گرفت شبکه برق خود را به کشورهای اروپایی متصل کند.»
