واکاوی تجربه موفقیت بخش خصوصی ترکیه

محسن جلالپور که در طول سفر به ترکیه هم گزارش‌هایی از سفر خود را در کانال تلگرام خود منتشر می‌کرد، پس از بازگشت از این سفر در چند پست به تجربه‌ موفقیت بخش خصوصی ترکیه اشاره کرده است.به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از اقتصاد، رئیس اتاق ایران در یکی از پست‌های خود نوشته است: «تا اینجا فکر می‌کنم سفر ترکیه فرصت فوق العاده‌ای برای آموختن بوده است. در تعاملات بین المللی شاید آموختن، یکی از مهم‌ترین اهداف باشد، آموختن بهترین رویکرد‌ها و روش‌ها و فکر اینکه چگونه می‌توان تجربه و یافته‌های دیگران را بومی سازی کرد. اگر بخواهیم با نگاه فرآیندی به بحث‌های دیروز و امروز نگاه کنیم، فرآیند اصلی و چند فرآیند پشتیبان می‌یابیم که خون توسعه گرایی در رگ‌های آن در جریان است و ترجمه توسعه گرایی اینکه: من در اتاق ایران فعالیت می‌کنم که کشور، که بخش خصوصی توسعه پیدا کند و همه مردم در همه نقاط از آن بهره‌مند شوند. اما فرآیند اصلی: ـ یافتن مشکلات، دسته بندی و اولویت بندی آن‌ها به شکل مستمر و فراگیر ـ ارائه تحلیل و پیشنهادات از مسیرهای متنوع و جلب مشارکت حداکثری در آن ـ سیستم مدیریت پروژه برای اجرایی کردن راه حل‌ها به کمک ابزارهای توانمند فرآیند‌های پشتیبان عبارتند از: ـ توانمند سازی نیروی انسانی ـ توسعه سیستم‌های اطلاعاتی ـ شناسایی و برخورداری از کمک‌های خارجی ـ توسعه و تأمین فضای فیزیکی مناسب ـ تربیت و پشتیبانی کارآفرینان با ابزارهای ۱- آموزش ۲- مشاوره ۳- قبول ریسک و سرمایه گذاری و واگذاری در مورد آموزش به طور خاص: ـ اصلاح و موثر سازی سیستم آموزشی هم در رده دانشگاهی و هم آموزش‌های کوتاه برای جذب سریع در بخش صنعت فوق العاده به نظر می‌رسد. به جز آنچه در ترکیه دیدیم، جایی خواندم که تویوتا هم زمانی دو هزار نفر را در چارچوب همکاری صنعت و آموزش استخدام کرده است.» جلالپور در پستی دیگر بیان کرده است: «دومین روز اقامت ما در آنکارا، با حرکت به سمت مجموعه GTI و دید و بازدید شرکت‌های گردشگری و گمرک آنکارا و ترکیه شروع شد. حدود ساعت 10 و 30 دقیقه صبح، وارد این مجموعه شدیم. استقبال خوبی کردند. پس از آن، ابتدا گزارش کاملی از شرایط تاسیس GTI وبعد و مسائلی که در طول این سال‌ها با آن مواجه بوده‌اند مطرح شد. شرکت توسعه زیرساختار و خدمات گمرک و توریستی ترکیه موسوم به GTI به عنوان یک شرکت سهامی بین اتحادیه اتاق‌های بازرگانی و بورس کالای ترکیه و ۱۳۷ اتاق و بورس کالا در سال ۲۰۰۵ میلادی تاسیس شده است. محل اصلی آن آنکاراست و هدف آن تجهیز و تسریع فرآیند امور گمرکی در دروازه‌های مرزی کشور ترکیه و تجهیز و تسریع در مراحل مختلف گمرکی و استفاده و به کارگیری ازاستانداردهای بین المللی است. این شرکت محصول خلاقیت بخش خصوصی ترکیه است و اولین شرکتی است که در مدل سازی دروازه‌های مرزی زمینی، شهرتی جهانی دارد. بازدید ما حدود یک ساعت طول کشید. و در پایان، پرسش و پاسخ‌هایی هم داشتیم. از جمله اینکه آیا این شرکت، فعالیتش را در کشورهای دیگر گسترش داده است؟ جواب دادند که در کشورهای مرزی این فعالیت اتفاق افتاده است. و برای همکاری با ایران هم اعلام آمادگی هم کرده‌اند. مجموعاً این شرکت، امروز امور گمرکی و گردشگری را برای حدود پنج میلیون وسیله نقلیه و ۱۳ میلیون مسافر به طور سالانه سرویس می‌دهد و درآمد خوبی هم داشته است. در عین حال، هزینه‌های خوبی هم کرده‌اند. حدود ۲۸۰ میلیون دلار تا به امروز در گمرک‌های مختلف و در مرز‌ها هزینه شده است. دفترچه‌ای به ما دادند که در حقیقت گزارش تصویری از عملکرد این شرکت در گمرک‌های ترکیه بود و نشان از تغییرات فاحش داشت. برداشت ما این بود که کار بزرگی کرده‌اند که در واقع بخش خصوصی متولی آن بوده و مشکلات جدی را از سر راه صادرات و واردات ترکیه بر داشته‌اند. هدف این بوده که با ساختن انبار‌ها و در حقیقت، کانترهای ورودی متعدد، کار را تسریع کنند و این را هم در نظر داشته‌اند که ورودی هر کشور، می‌تواند درذهنیتی که برای افراد به وجود می‌آید موثر باشد.» رئیس اتاق ایران در گزارشی دیگر درباره یکی از بازدیدهای گروه اعزامی به آنکارا نوشت و توضیح داد: «بعد از آشنایی با شرکت توسعه زیرساخت و خدمات گمرک و توریستی، نوبت به آشنایی با مؤسسه آموزش و پژوهش و دانشگاه فنی و اقتصادی فدراسیون اتاق‌های بازرگانی و بورس‌های کالایی ترکیه رسید. حدود ساعت 12 به این مرکز رسیدیم. نخست، بازدیدی داشتیم و پس از آن رئیس دانشگاه از ما استقبال کرد و مشاور ایشان هم گزارش کاملی درباره وضعیت مرکز ارائه داد. این مجموعه در سال ۲۰۰۳ در فدراسیون اتاق‌های بازرگانی و بورس کالای ترکیه و با هدف جلوگیری از فرار مغزهاایجاد شده است. این دانشگاه در سال ۲۰۰۴ شروع به ثبت نام دانشجو می‌کند. شش دانشکده و دو موسسه دارد و مجموعاً حدود شش هزار دانشجو جذب کرده است. در دانشکده فنی و مهندسی رشته‌هایی هم چون کامپیو‌تر، الکترونیک، نانوتکنولوژی و علوم دریایی تدریس می‌شود. اگر اشتباه نکنم، مهندسی مکانیک هم در این دانشکده تدریس می‌شود. دانشکده اقتصاد و علوم اداری این دانشگاه که در واقع از دپارتمان‌های مدیریت بازرگانی و اقتصاد و دپارتمان کارآفرینی بین الملل و روابط بین الملل و علوم سیاسی را تشکیل شده است. ایده تدریس کارآفرینی بین الملل، به نظرم خیلی جالب آمد. از کشورهای مختلف دانشجو می‌پذیرند. دانشجویان خارجی، هم زبان ترکیه را فرا می‌گیرند، و هم به قوانین آن کشور آشنا می‌شوند. در آینده رابطه بین فعالان اقتصادی و بازرگانان و صنعتگران کشوری که در آن حضور پیدا می‌کنند، به زبان ترکیه خواهد بود. در دانشکده علوم و ادبیات، در رشته‌های زبان و ادبیات انگلیسی، تاریخ و ریاضیات و زبان و ادبیات ترکی و روان‌شناسی، دانشجو می‌پذیرند. در دانشکده هنرهای زیبا در طراحی صنعتی طراحی ارتباطات بصری و طراحی محیط و معماری داخلی، و همین طور در هنر و طراحی و معماری، دانشجو می‌پذیرند. کلی توضیح هم درباره دانشکده حقوق و پزشکی و موسسات علوم کاربردی و طبیعی و علوم اجتماعی دادند. در دانشگاه وابسته به فدراسیون اتاق‌های بازرگانی ترکیه، پنجاه درصد هزینه دانشجویان را این فدراسیون می‌پردازد. حتی شرکت‌هایی هستند که دانشجویان را بورسیه می‌کنند. تقریباً همه کسانی که به این دانشگاه می‌آیند، بعد از فارغ التحصیلی و قبل از تمام شدن دوره، کار مشخصی دارند. دانشجو در طول دوره، به کارخانه‌ها و شرکت‌های متعدد می‌رود و سه ماه از سال یا یک ترم از سه ترم تحصیلی یک سال را باید در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها، آموزش ببیند. این رویه باعث می‌شود که دانشجو، همزمان تئوری و کار عملی را با هم یاد بگیرد. دانشگاه بسیار سخت گیر است و در باره سیلابس‌های درسی و دوره‌ها مطاله و تحقیق کرده‌اند. از زمانی که این دانشگاه راه اندازی شده، هر سال، در رتبه بندی کشوری رتبه بهتری پیدا کرده است. ۱۴ تا ۱۶ نفر از صد نفر اول کنکور ترکیه، جذب این دانشگاه، می‌شوند و معمولاً بسیاری از دانشجویان علاقه دارند به این دانشگاه بیایند. چون هم کارایی بهتری دارد و هم در آینده اطمینان بهتری برای ورود به بازار کار دارند. به هرحال تجربه جالبی بود و رئیس دانشگاه فنی و اقتصادی اتحادیه اتاق‌های بازرگانی و بورس‌های کالایی ترکیه هم اعلام آمادگی کرد که این تجربه را به اتاق ایران منتقل کند. بعد از حضور در دانشگاه از آزمایشگاه‌های این مرکز هم بازدید کردیم. ٢٧ آزمایشگاه در ۶٠هزار متر مربع ساختمان که در زمینی به مساحت ۱۳۵ هزار مترمربع ساخته شده، حاصل برنامه‌ریزی آنها بوده است. در مجموع محیط با نشاطی فراهم کرده بودند و جنب‌وجوش‌ها حکایت از برنامه‌ریزی خوب داشت.» در آخرین تحلیل جلالپور درباره سفر به ترکیه نیز این گونه آمده است: «هرچند هنوز همه یادداشت‌هایم را در باره سفر ترکیه منتشر نکرده‌ام اما تحلیلی به ذهنم رسید که اینجا مطرح می‌کنم. فدراسیون اتاق‌های بازرگانی وبورس کالای ترکیه ازجمله تشکل‌های قدرتمند جامعه مدنی ترکیه است. چندی پیش پژوهشی حرفه‌ای به قلم دکترهادی صالحی اصفهانی و ترجمه دکتر جعفرخیرخواهان در ماهنامه وزین مهرنامه درباره نقش بازرگانان و صنعتگران آناتولی در گذار این کشور به توسعه خواندم که توصیه می‌کنم حتما مطالعه کنید. در این مقاله به نقش بسیار مهم جامعه مدنی به خصوص اتاق بازرگانی ترکیه در گذار این کشور به توسعه و دموکراسی اشاره شده است. اکنون که از نزدیک با پیشینه و کارکردهای فدراسیون اتاق‌های بازرگانی ترکیه آشنا شده‌ام، زیاد یاد آن مقاله می‌افتم. بخش خصوصی ترکیه طی دو دهه اخیر این گزاره را به اثبات رسانده که اگر تشکل‌های بخش خصوصی با برنامه و حساب شده و به صورت علمی وکار‌شناسی به میدان بیایند، می‌توانند در گذار یک کشور به توسعه نقش اساسی ایفا کنند. اکنون سؤال این است که اتاق‌های بازرگانی و تشکل‌های بخش خصوصی ترکیه چگونه عمل کرده‌اند؟ شاید پاسخ کامل به این پرسش، دراین مقال نگنجد و نیاز به ارجاعات تاریخی داشته باشد و حتی ممکن است اطلاعات من برای شرح دقیق‌تر آن کامل نباشد اماچند شاخصه اصلی اتاق ترکیه که به نظرم تاثیرجدی دراین روند داشته است را این گونه جمع بندی کرده‌ام: ١: روحیه وفضای حاکم براتاق نگاه به منافع ملی است. ٢: جو غالب اتاق‌های بازرگانی ترکیه، توسعه گرایی است ٣: بخش خصوصی ترکیه تشکل گراست ۴: نظام تشکلی بسیارمنظمی درترکیه شکل گرفته است ۵: برای رسیدن به عضویت هیأت مدیره این اتاق باید درپنج انتخاب قبل ازآن حائز رای شد ۶: شایسته سالاری درجذب وحفظ نیروی انسانی اتاق حرف اول رامی زند ٧: همه تصمیم گیری‌ها از پشتوانه علمی کارشده ومکتوب برخورداراست. ٨: اتاق ترکیه عمل گرا وخروجی محوراست. ٩: اولین محوردرهرتصمیم گیری دراتاق نگاه به توسعه بخش خصوصی است. ١٠: عضویت اتاق فراگیراست. ١١: سیستم نظرسنجی وارزیالی وپایش بسیارکارآیی دراین اتاق وجوددارد ١٢: تعامل بادولت وقوای سه گانه درحداعلاست. ١٣: هیچ مشکلی رابدون ارائه راهکارمطرح نمی‌کند. ١۴: اهمیت دادن فراوان به مکان وتجهیزات لازم دراتاق‌های زیرمجموعه ١۵: استفاده کامل ازتجربه جهانی درزمینه وظایفی که بر عهده‌اش گذاشته شده ١۶: ممنوعیت جدی ورود درمسائل سیاسی وجناحی ١٧: احساس مسئولیت کامل وعملی درمسئولیت‌های اجتماعی ١٨: اهمیت فوق العاده به مسئله آموزش ١٩: حضورپررنگ دراجلاس‌ها، نمایشگاه‌ها، همایش‌های منطقه‌ای وبین المللی ٢٠: اهتمام جدی درتعریف پروژه‌های اقتصادی ازمرحله بررسی تا آماده کردن طرح توجیحی تا جلب سرمایه گذار و نظارت براجرایی شدن پروژه ورفع موانع احتمالی.»