کدام بخش اقتصادی زودتر به حرکت می‌افتد؟
برچیده‌شدن تحریم‌ها می‌تواند شرایط سرمایه‌گذاری و تجارت ایران با سایر کشورها را تسهیل کند و به بهبود ساز‌و‌کارهای تولیدی در کشور منجر شود. خروجی آن را می‌توان در واقع در افزایش رشد اقتصادی کشور دید.
پس از دستور رفع تحریم‌ها از سوی نهادهای بین‌المللی به تدریج برجام به صورت عملی در کشور اجرا خواهد شد و شاهد شروع فصلی نو در اقتصاد کشور خواهیم بود. مساله‌یی که بسیار اهمیت دارد، این است که اجرای برجام کدام چرخ از اقتصاد ایران را زودتر حرکت می‌دهد؟ اگر اقتصاد ایران را به 4 بخش خدمات، کشاورزی، صنعت و نفت تقسیم کنیم اثر برجام روی کدامیک از این چهار بخش زودتر نمایان خواهد شد؟ مهم‌ترین کانال اثرپذیری بخش صنعت در اجرای برجام، سودآوری شرکت‌های تولیدی است. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به دلیل تحریم و بالا رفتن هزینه‌های مبادلاتی به طور میانگین 30درصد، هزینه‌های عملیاتی آنها افزایش یافته که این خود باعث کاهش سودآوری همچنین رقابت‌پذیری این شرکت‌ها شده است. اما با رفع تحریم‌ها منابع ارزی بانک‌ها بیشتر تحریک شده و در کوتاه‌مدت در اختیار آنها قرار می‌گیرد. افزایش منابع ریالی در مرحله بعد قرار دارد و موضوع نگران‌کننده این است که مبادا در فرصتی که ایجاد شده منابع به سمت واردات کالاهای مصرفی که در داخل امکان تولید آنها وجود دارد، حرکت کنند. از طرف دیگر همزمان با اجرای برجام بسته خروج از رکود نیز توسط فرماندهان اقتصادی دولت رونمایی شده و فعالان اقتصادی در انتظار اجرایی شدن این دو رویداد بزرگ اقتصادی کشور نشسته‌اند. به نظر می‌رسد دولت با سیاست‌های انبساطی قصد افزایش و تحریک تقاضا را دارد. بسته خروج از رکود که با تکیه بر عملکرد بانک‌ها در تامین مالی برای ایجاد تحولی در فروش کالاهای داخلی تدوین شده و اجرایی می‌شود از این قابلیت برخوردار است تا در دوره اجرایی شدن برجام در مجموع در کاهش رکود اثرگذار باشد. این توافق هم اثرات کوتاه‌مدت و هم بلندمدت دارد که ازجمله اثرات کوتاه‌مدت آن می‌توان به شوک و هیجانی اشاره کرد که توسط افراد عجول به بازار وارد می‌شود که ازجمله آن نگه‌دارندگان ارز در منزل هستند که این ارزها را به بازار سرازیر می‌کنند. اصولا بررسی متغیرهای اثرپذیر بخش صنعت در تعاملات با طرف‌های خارجی عمدتا در شاخص‌های تجارت به خصوص واردات کالاهای سرمایه‌یی، واسطه‌یی و مواد خام مورد نیاز بخش صنعت، نقل و انتقال مالی و گشایش اعتبار اسنادی (LC) و در نهایت سرمایه‌گذاری بخش صنعت نمایان خواهد شد. بی‌شک اکنون با برداشته شدن تحریم‌ها نیازی به دور زدن آن نخواهد بود و این امر هزینه واردات را کاهش خواهد داد که کاهش هزینه واردات کاهش قیمت کالای وارداتی را به همراه خواهد داشت. این موضوع به صورت زنجیره‌وار بر قیمت اجناس داخلی نیز اثر می‌گذارد. هر چند بیم آن می‌رود که دلارهای بعد از توافق به سمت کالاهای وارداتی حرکت کند و از تزریق آنها به منابع سرمایه‌یی و تکنولوژی جلوگیری شود. نگران‌کننده‌ترین موضوع در رابطه با برداشته شدن تحریم‌ها و ورود منابع بیشتر به داخل کشور استفاده از آن به ویژه منابع بانک‌ها برای واردات کالاهای مصرفی است. از آنجا که کشور درحال حاضر بنیه تولیدی چندان قدرتمندی ندارد، احتمال دارد در کوتاه‌مدت سرمایه‌ها به سمت واردات کالای ساخته شده برود ولی در بلندمدت با افزایش رقابت‌پذیری داخلی و جان‌گرفتن صنایع داخلی همچنین با جلوگیری دولت از تخصیص ارز به واردات می‌توان منتظر کاهش واردات در بلندمدت بود. رونق بخشی خدمات در کوتاه مدت اینکه کدام بخش بعد از برجام رونق بیشتری می‌گیرد تا حدود زیادی به تصمیمات دولت برای تخصیص منابع ارزی بازمی‌گردد. اگر اقتصاد ایران را به 4 بخش خدمات، کشاورزی، صنعت و نفت تقسیم کنیم، اثر برجام روی کدامیک از این چهار بخش زودتر نمایان خواهد شد؟ بخش کشاورزی در کوتاه‌مدت می‌تواند بازدهی داشته باشد اما حداقل به زمانی یک‌‌ساله جهت به نتیجه رسیدن نیاز دارد. در بخش صنعت نیز پروژه‌هایی در کشور وجود دارند که سال‌ها از کلنگ‌خوردن آنها می‌گذرد اما هنوز هم به بهره‌برداری نرسیده‌اند. بخش نفت نیز اشتغالزایی بالایی ندارد و به همین دلیل تا حدودی به صورت جزیره‌یی عمل می‌کند. بنابراین خدمات سریع‌ترین بخشی خواهد بود که تاثیر برجام را به خود خواهد گرفت زیرا با گشایش فضای اقتصادی کشور سریع‌ترین اثرپذیری را می‌تواند داشته باشد. بخش خدمات حسن دیگری که دارد اثرگذاری سریع‌تر روی رشد اقتصادی است. در ضمن از محورهای خروج از رکود به نظر می‌رسد که دولت هم سیاست رشد بخش خدمات را پیش گرفته است زیرا با تحریک تقاضا این بخش تاثیر آنی خواهد گرفت و اهداف سیاسی نیز تامین خواهد شد. در کوتاه‌مدت خدمات می‌تواند موجب رشد اقتصادی شود اما بهتر آن است که دولت بعد از توافق به سمت واردات تکنولوژی و کالاهای سرمایه‌یی حرکت کند تا رشد بلندمدت و پایدار اقتصادی را نتیجه دهد.
