وضعیت بحرانی معادن زغال‌سنگ جهان
توافقنامه پاریس و برخی از معاهده‌های آب و هوایی بین دولت‌ها، نه تنها در رویکردها و سیاست‌گذاری‌های کلان تاثیرگذار بوده، بلکه دامنه این تاثیرات بر شرکت‌های کوچک و بزرگ نیز رسیده است.
اقتصادآنلاین - اکرم شعبانی؛ از جمله فعالیت‌هایی که از این توافق‌ها تاثیر پذیرفته‌اند فعالیت‌های معدنی است که بیش از همه معادن زغال‌سنگ در این میان از این سیاست‌ها متاثر شده‌اند. زغال‌سنگ به عنوان یک سوخت فسیلی اکنون به عنوان یکی از آلاینده‌های اصلی شناخته می‌شود که سیاست گذاران سعی بر آن دارند تا مصرف آن را به حداقل برسانند.
اعلام خبر تغییر رویکرد از مصرف زغال‌سنگ به منابع ارزان‌تر و کمتر آلاینده همچون گاز طبیعی و یا انرژی‌های تجدیدپذیر، هفته گذشته قربانی دیگری در ایالات متحده گرفت. شرکت معدنی زغال‌سنگ پیبادی انرژی Peabody Energy در این راستا اعلام کرد که یکی از معادن زغال‌سنگ خود را که در نزدیکی کارخانه فرآوری دریاچه ویلو Willow Lake در جنوب ایلینویز قرار دارد، تا پیش از پایان سال به دلیل آنچه که «شرایط غیر اقتصادی معدن‌کاری» خوانده است، تعطیل خواهد کرد.
این اعلان - که 225 کارگر را تحت تاثیر قرار می‌دهد - ناشی از خبرهایی است که در ماه سپتامبر مبنی بر پایان یافتن پیشنهادهای مناقصه نقدی شرکت پیبادی برای حل مشکلات بدهی انتشار یافته بود و همچنین شرایط نامساعد بازار زغال‌سنگ در این اعلام این تصمیم اثرگذار بوده است.
در ماه ژوئن، شرکت زغال‌سنگ خالص با شرکت زغال‌سنگ آرچ به منظور ترکیب دارایی شرکت‌ها در حوضه رودخانه پودر Powder River برای تشکیل یک شرکت سرمایه گذاری مشترک، قراردادی به منظور صرفه جویی در هزینه‌ها و تقویت رقابت با گاز طبیعی و انرژی‌های تجدیدپذیر به امضا رساندند.
تعدیل نیروی بیشتر و ترخیص اجباری بیشتر کارگران مساله‌ای است که انتظار می‌رود این شرایط ایجاد کرده باشد. خدمات سرمایه گذار مودی روز شانزدهم اکتبر در یک یادداشت تحقیقاتی درباره این امضای این قرارداد نوشت: انتظار داریم ظرف چند هفته آینده حداقل چند معدن در حوضه رودخانه پودر ناچار به تعطیلی شوند. با این وجود بدون شک مشکلات شرکت زغال‌سنگ پیبادی به مسائل پیش آمده در سال جاری بازنمی‌گردد. پرونده ورشکستگی این شرکت در سال 2016 مطرح و میلیاردها دلار بدهی پیش از پایان دادگاه‌های این شرکت در سال 2017، از ترازنامه آنها استخراج شد.
سه تولیدکننده بزرگ زغال‌سنگ جهان (منابع طبیعی آلفا، زغال‌سنگ آرچ و زغال‌سنگ پاتریوت) نیز در سال‌های 2015 و 2016 اعلام ورشکستگی کردند. به نظر می‌رسد که با کاهش مصرف زغال‌سنگ در جهان موج پرونده‌های فصل 11 (مبانی ورشکستگی) رو به افزایش است و به تدریج نیروگاه‌های با سوخت زغال‌سنگ رو به تعطیلی می‌روند.
پیشتر در سال جاری پنج شرکت زغال‌سنگی دیگر اعلام ورشکستگی کرده بودند؛ در حالیکه دو شرکت زغال‌سنگ میشن و وست مور لند در اکتبر سال 2018 با اعلام ورشکستگی از بازار خارج شده بودند.
در ماه آگوست، شرکت مودی پیش بینی کرد که سودآوری بخش زغال‌سنگ در طی 12 تا 18 ماه آینده رو به وخامت بیشتری هم می‌گذارد. در این پیش بینی عنوان شده بود: «ترکیب عوامل اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی نگرانی‌های ما را نسبت به چشم‌اندازهای طولانی مدت این صنعت افزایش می‌دهد، چرا که فشار بر صنعت زغال‌سنگ رو به افزایش است و همین امر باعث می‌شود تعداد معادن زغال‌سنگ رو به کاهش بگذارد. در محیط کاهش تقاضا ادامه فعالیت خصوصا برای معادن کوچکتر و با هزینه بالاتر غیراقتصادی به نظر می‌رسد.»
اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده آمریکا (EIA) در این باره یادآوری کرده است که سهم زغال‌سنگ از تولید برق در کل ایالات متحده در سال گذشته تنها 28 درصد بوده است و این رقم نسبت به 48 درصد سال 2008 کاهشی چشمگیر داشته است. پیش‌بینی‌های اداره اطلاعات انرژی آمریکا بیانگر آن است که این رقم در سال 2019 تا 25 درصد و تا سال 2020 تا 22 کاهش داشته و روند کاهشی خود را همچنان حفظ کند.
پیش‌بینی مودی در ماه جولای بیانگر آن بود که «تعطیلی نیروگاه‌های زغال‌سنگ که پیشتر اعلام شده بود به اضافه بسته شدن نیروگاه‌هایی که سن آنها از مرز 50 سال گذشته است، باعث کاهش مصرف زغال‌سنگ در آمریکا تا مرز 11 درصدی تا سال 2030 خواهد شد؛ این کاهش، نشان دهنده کاهش قابل توجه از سهم 20 درصدی کنونی در تولید برق و تداوم کاهش محسوس در تقاضای زغال‌سنگ حرارتی خواهد بود.»
گفتنی است شرکت‌های برق ایالات متحده بیش از 546 واحد نیروگاه زغال‌سنگ از سال 2010 تا سه ماهه نخست سال 2019 را تعطیل کرده‌اند که معادل 102 گیگاوات ظرفیت تولید بوده است. بر اساس پیش بینی اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده، 17 گیگاوات ساعت دیگر، ظرفیت زغال‌سنگ تا سال 2025 از تولید کنار گذاشته شوند. در طول سال گذشته صاحبان کارخانه بیش از 13 گیگاوات ظرفیت زغال‌سنگی تولید برق را تعطیل کرده‌اند که این رویکرد خود موجب کسب دومین رتبه تعطیلی نیروهای زغال‌سنگی ایالات متحده در تولید برق در دنیا شده است. بیشترین میزان تعطیلی به سال 2015 بازمی‌گردد که 15 گیگاوات نیروگاه تنها در یک سال تعطیل شد.
اداره اطلاعات انرژی آمریکا همچنین بیان کرده است: میزان مصرف زغال‌سنگ ایالات متحده از زمان اوج خود در سال 2005 تاکنون نزدیک به 42 درصد کاهش یافته و در سال 2018 به 687 میلیون تن کاهش یافته است که پنجمین کاهش مستقیم سالانه و پایین‌ترین سطح از دهه 1970 تاکنون بوده است.
افزایش رقابت‌ها در گاز طبیعی (دومین منبع بزرگ انرژی مورد استفاده در ایالات متحده آمریکا) و انرژی‌های تجدید پذیر (میزان مصرف آن از سال سال 1950 نزدیک به سه برابر شده است) بیشترین فشار را در میان سوخت‌های فسیلی به مصرف زغال‌سنگ وارد کرده است.
بر اساس آمار منتشر شده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا در ماه آوریل، تولید برق ایالات متحده از منابع تجدید پذیر (23 درصد) برای نخستین بار از زغال‌سنگ (20 درصد) پیشی گرفته است. بر اساس تعریف آژانس انرژی‌های تجدید پذیر، منابع این انرژی حاصل از باد، خورشید و انرژی گرمایی زمین هستند.
در شرایطی که رقابت در هزینه‌ها در فاصله گرفتن از مصرف زغال‌سنگ نقش بسزایی داشته است، اما در عین حال قوانین و مقررات مربوط به انرژی‌های سبز و مقررات زیست محیطی قوی‌تر و نیز گذاری در بازارهای مالی و بدهی برای عدم سرمایه‌گذاری در این کالا نیز نقش داشته‌اند.
گفتنی است در این رابطه حداقل 19 شرکت بیمه در اروپا از سرمایه گذاری بر روی زغال‌سنگ انصراف داده و دارایی‌های ادغام شده تحت پوشش سیاست‌های واگذاری، از 4 تریلیون دلار در سال 2017 به بیش از 6 تریلیون دلار در سال 2018 و یا از 13 درصد به 20 درصد دارایی‌های جهانی صنعت بیمه افزایش یافته است. بر اساس گزارشی که در دسامبر سال 2018 منتشر شد، برخی سازمان‌های غیردولتی از جمله سیرا کلاب Sierra Club، گرین پیس Greenpeace و گروه اقدام رین فورکست Rainforest Action Group فشار را بر روی شرکت‌های بیمه برای انصراف از سرمایه گذاری بر روی تجارت زغال‌سنگ افزایش داده‌اند.
در ماه جولای، شرکت بیمه چاب Chubb تبدیل به بزرگترین شرکت بیمه‌ای ایالات متحده شد که در امر تحریم سرمایه‌گذاری بر روی تجارت زغال‌سنگ پیشگام شده است؛ چاب اعلام کرده است این سیاست‌های جدید را به شرکت‌هایی که بیش از 30 درصد از سود فعالیت‌های معدنی آنها حاصل از استخراج زغال‌سنگ حرارتی باشد، نمی‌فروشد؛ به طور قطع این آخرین شرکت بیمه‌ای با سیاست‌های این چنینی نخواهد بود.
