چرا قیمت جهانی مواد غذایی بر خلاف انتظارات کاهش یافت؟

اقتصادآنلاین – اکرم شعبانی؛ به گزارش اکونومیست، روسیه و اوکراین نیروگاه‌های کشاورزی هستند – تا همین اواخر، بزرگترین و پنجمین صادرکننده گندم و دو صادرکننده بزرگ روغن آفتابگردان در جهان بودند. بنابراین تعجب‌آور نبود که قیمت مواد غذایی در ماه‌های فوریه و مارچ به دلیل ترس از مختل شدن صادرات در اثر جنگ افزایش یافت. در واقع، نگرانی‌ها از این بود که کمبودها ادامه یابد، ذخایر غلات را از بین ببرد و باعث گرسنگی گسترده در سراسر جهان شود.

اکنون به نظر می‌رسد که از آن فاجعه قابل وقوع، جلوگیری شده است. همانطور که در نمودار زیر مشخص است، معاملات آتی گندم هفته گذشته در شیکاگو برای تحویل در ماه دسامبر به ۷.۷۰ دلار در هر بوشل کاهش یافت که بسیار کمتر از ۱۲.۷۹ دلاری است که سه ماه قبل به آن رسیده بود و اکنون به سطح قیمتی خود در ماه فوریه بازگشته است. قیمت ذرت نیز به سطوح پیش از جنگ بازگشته است. در همین حال، روغن پالم که در هزاران نوع از مواد غذایی از بستنی گرفته تا نودل‌های فوری مورد استفاده قرار می‌گیرد، نه تنها به قیمت‌های پیش از آغاز جنگ، بلکه به پایین‌تر از آن نیز کاهش یافته است.

(نمودار قیمت کامودیتی‌ها از ۴ ژانویه ۲۰۲۲ تاکنون)

توافق اخیر با میانجیگری سازمان ملل متحد که منجر به اجازه صادرات غلات اوکراین از بندر اودسا شده، تنها می‌تواند بخشی از این تغییر را توضیح دهد: این توافق در اواخر جولای، پس از کاهش قیمت‌ها به امضا رسید. بیشتر این کاهش قیمت را می‌توان به قدرت صادرات گندم روسیه نسبت داد. دپارتمان کشاورزی آمریکا پیشنهاد می‌کند که مزارع روسیه، به دور از مختل شدن، رکورد صادرات ۳۸ میلیون تنی را در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ خواهد داشت که حدود ۲ میلیون تن بیشتر از سال گذشته بود. برداشت بزرگتری نیز در حال انجام است که تا حدودی به دلیل آب و هوای اوایل سال و تقاضای زیادی است که از سوی واردکنندگان سنتی شمال آفریقا، خاورمیانه و آسیا وجود دارد.

نگرانی‌ها در رابطه با کمبود مواد غذایی ممکن است در وهله اول اغراق شده باشد. چارلز رابرتسون از بانک سرمایه‌گذاری رنسانس کپیتال در آن زمان استدلال کرد که معامله‌گران غلات بیش از حد هیجان زده شده‌اند – به اشتباه اختلالات طولانی مدت در عرضه نفت و گاز و اختلالات طولانی مدتی در عرضه مواد غذایی را که کمتر قابل قبول هستند، گروه بندی می‌کنند. آقای رابرتسون می‌گوید: ذخایر جهانی گندم بسیار بالا بود، این موضوعی بود که به ما می‌گفت یا رابطه میان ذخایر و قیمت‌ها از بین یا ... گمانه‌زنی‌ها از این مساله فراتر رفته است.

حجم زیاد سفته‌بازی‌ها در بازارهای آتی نیز ممکن است به توضیح این نوسان کمک کند. مایکل گرینبرگر از دانشگاه مریلند که سابقا مدیر بخش کمیسیون تجارت آتی کالا بود، خاطرنشان می‌کند که قوانین محدود کننده سفته بازی، معمولا توسط بانک‌های آمریکایی که سوآپ را به شرکت‌های تابعه خارجی خود واگذار می‌کنند، از این روند جلوگیری کرده است.

کاهش قیمت‌ها بلافاصله در میان مصرف کنندگان احساس نمی‌شود. قیمت گندم و سایر غلات با قیمت دلار به سطح پیش از تهاجم بازگشته است، اما نه در بسیاری از ارزهای دیگر. دلار آمریکا در سال جاری به دلیل انتظار افزایش سریع‌تر نرخ بهره توسط فدرال رزرو افزایش یافت و برخی از اقتصادهای بازارهای نوظهور را با مشکل مواجه کرد. لیر ترکیه در برابر دلار امسال ۲۶ درصد و پوند مصر ۱۸ درصد کاهش یافته است. این کشورها دو کشور از سه واردکننده بزرگ گندم در جهان به شمار می‌آیند.

قیمت‌ها حتی قبل از جنگ بر اساس معیارهای تاریخی بسیار بالا بود و هیچ تضمینی وجود ندارد که افزایش دوباره‌ای را تجربه نکند. خشکسالی در بیشتر نقاط جهان بر عملکرد محصول تاثیر می‌گذارد. در همین حال، کودهای کشاورزی هم افزایش قیمت بالایی داشته‌اند. اوره، ترکیبی که در تولید مواد مبتنی بر نیتروژن مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حال حاضر به ۶۸۰ دلار در هر تن رسیده است که از ۹۵۵ دلار در اواسط آوریل کاهش قابل توجهی داشته اما هنوز به شکل قابل توجهی بیش از ۴۰۰ دلار سال گذشته است. این نشان دهنده افزایش قیمت گاز طبیعی است که یکی از عناصر تشکیل دهنده بسیاری از کودهاست. از آنجایی که قیمت سوخت در اروپا همچنان به رکورد بالایی می‌رسد، ممکن است پس از این هم شاهد غافلگیری بیشتر با افزایش قیمت‌ها در آینده باشیم.