جهش کرونایی تجارت الکترونیک

همه­‌گیری ویروس کرونا دنیا را به کلی تغییر داد و تحولاتی را با خودش آورد که بیش از هر چیز به زندگی روزمره افراد و سبک زندگی آنها نفوذ کردند. حالا دیگر خریدهای آنلاین به بخشی مهم از کارهای روزمره اغلب ما تبدیل شده‌اند. خریدهای آنلاین دیگر تنها یک امکان مدرن به حساب نمی‌آیند و هنجاری تازه شده‌اند که به تدریج بخشی جدانشدنی از زندگی را تشکیل می‌دهند.

در واقع خانه‌نشینی و قرنطینه و دورکاری باعث شد تا ارزش خریدهای آنلاین یک بار دیگر تعریف شود. با این اوصاف است که با افزایش محدودیت‌ها، صنعت تجارت الکترونیک رشد قابل‌توجهی را تجربه کرد. گزارش‌های مختلفی در تایید این موضوع منتشر شده‌اند، اما جدیدترین گزارش کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل متحد (آنکتاد) در این زمینه نشان می‌دهد مجموع فروش خرده‌فروشی‌های آنلاین در سراسر جهان از 16 درصد به 19درصد در سال 2020 رسیده است. این گزارش بعد از جلسه‌ای دو روزه برای سنجش حجم اقتصاد دیجیتال و تجارت الکترونیک و البته رشد آن، منتشر شد که در واقع نتایج این جلسات را در خودش دارد.

براساس این گزارش خرده‌فروشی آنلاین در اغلب کشورهای دنیا افزایش چشمگیری داشته، اما این رشد در بعضی کشورها بسیار محسوس بوده است. کره‌جنوبی مثال جالبی در این زمینه است که با 9/ 25 درصد، بالاترین سهم تجارت الکترونیک در سال 2020 را به خود اختصاص داده است. این درحالی است که سهم این کشور از صنعت تجارت الکترونیک جهان در سال 2019 برابر 9/ 20 درصد بوده است.

در نهایت اما آمار منتشر شده از سوی آنکتاد بسیار جالب توجه است. این گزارش نشان می‌دهد فروش حاصل از تجارت الکترونیک در سراسر جهان با رشد 4 درصدی نسبت به سال 2018، در سال 2019 به 7/ 26 تریلیون دلار رسیده است. البته این آمار براساس آخرین تخمین‌ها و پیش‌بینی‌های انجام شده در این زمینه است و چه بسا با در اختیار داشتن داده‌های بیشتر و در تخمین‌های بعدی، افزایش هم پیدا کند. این میزان شامل فروش جهانی تجارت الکترونیک در بخش‌های B2B (بنگاه تجاری به بنگاه تجاری) و B2C (بنگاه تجاری به مشتری) بوده و معادل 30 درصد از کل تولید ناخالص جهانی در آن سال است.

«شامیکا سیریمان» مدیر بخش تکنولوژی و لجستیک آنکتاد در این مورد می‌گوید: «این آمار نشان می‌دهد اهمیت فعالیت‌های آنلاین به سرعت درحال افزایش است. این ارقام همچنین به نیاز کشورها، به‌خصوص کشورهای در حال توسعه، به در اختیار داشتن چنین اطلاعاتی اشاره می‌کند. در حقیقت دسترسی به این داده‌ها و اطلاعات برای این کشورها و در جهت بازسازی اقتصادشان بعد از همه‌گیری بیماری کووید-19 بسیار ضروری و مفید خواهد بود.»

 سرمایه‌های متنوع برای بعضی شرکت‌ها

براساس گزارش آنکتاد، شیوع جهانی کووید-19 به متنوع شدن سرمایه شرکت‌های بزرگ B2C منجر شد. اطلاعات به‌دست آمده از 13 شرکت برتر فعال در تجارت الکترونیک- که 11 تای آنها از چین و آمریکا هستند- نشان از معکوس شدن چشمگیر روند رشد سرمایه در شرکت‌های مبتنی بر پلت‌فرمی دارد که خدماتی مانند سفر و تاکسی آنلاین را ارائه می‌دهند. تمام این شرکت‌ها شاهد کاهش شدید ارزش تجاری ناخالص خودشان بوده و از سقوط جایگاه خودشان در رتبه‌بندی‌های مربوط به سرمایه شرکت‌ها خبر داده‌اند.

برای مثال، شرکت Expedia که یکی از بزرگ‌ترین و معروف‌ترین ارائه‌دهندگان خدمات فروش آنلاین سفر در آمریکاست، در سال 2020 از جایگاه پنجم به یازدهم سقوط کرده است. Booking Holdings هم که یک شرکت آمریکایی ارائه‌دهنده تکنولوژی‌های مربوط به سفر است، از جایگاه ششم به دوازدهم رسیده است. حتی شرکت Airbnb که به خاطر اجاره‌ خانه‌ها و اقامتگاه‌های مختلف در سراسر دنیا شناخته می‌شود و در سال گذشته میلادی برای اولین‌بار وارد بازار بورس شد، با دو پله سقوط از جایگاه یازدهم به سیزدهم رفته است.

با این همه و با صرف‌نظر از کاهش ارزش تجاری ناخالص شرکت‌های خدماتی در حوزه تجارت الکترونیک، به‌طور کلی اما ارزش تجاری ناخالص شرکت‌های فعال در تجارت الکترونیک B2C در سال 2020 رشد 5/ 20 درصدی داشته است. این درحالی است که رشد ارزش تجاری ناخالص این شرکت‌ها در سال 2019 برابر 9/ 17 درصد بوده است. در این میان بعضی شرکت‌ها مانند

 Shopify (شرکت بزرگ تجارت الکترونیک کانادایی) و والمارت (غول خرده‌فروشی آنلاین آمریکایی) به ترتیب با رشد 6/ 95 درصد و 4/ 72 درصد، سهم قابل‌توجهی از معاملات تجارت الکترونیک در سال گذشته میلادی را به خودشان اختصاص داده‌اند. بررسی‌های آنکتاد نشان می‌دهد به‌طور کلی ارزش تجارت ناخالص 13 شرکت برتر تجارت الکترونیک جهان در سال 2020 به 9/ 2 تریلیون دلار رسیده است.

 تجارت الکترونیک تحت تاثیر فروش B2B

گزارش اخیر آنکتاد ارزش تجارت الکترونیک مبتنی بر B2B را در سال 2019 چیزی در حدود 1/ 8 تریلیون دلار برآورد می‌کند که این میزان برابر 82 درصد از کل صنعت تجارت الکترونیک جهان- شامل فروش پلت‌فرم‌های بازارگاهی آنلاین و تراکنش‌های مبادله داده آنلاین- است. در این میان اما ایالات‌متحده آمریکا با غلبه بر ژاپن و چین، حاکمیت کل بازار تجارت الکترونیک را در اختیار دارد.

برآورد فروش تجارت الکترونیک B2C در سال 2019 برابر 9/ 4 تریلیون دلار است که نسبت به سال 2018 رشد 11 درصدی داشته است این بررسی‌ها نشان می‌دهد همچنان کشورهای چین، آمریکا و انگلستان به‌عنوان سه کشور برتر جهان از نظر میزان فروش تجارت الکترونیک B2C شناخته می‌شوند. این در حالی است که تخمین زده می‌شود میزان فروش برون‌مرزی تجارت الکترونیک B2C در سال 2019 به حدود 440 میلیارد دلار رسیده که این میزان نسبت به سال 2018 رشد 9 درصد داشته است. گزارش آنکتاد نشان می‌دهد سهم خریداران آنلاینی که خریدهای برون‌مرزی انجام می‌دهند، از 20 درصد در سال 2017 به 25 درصد در سال 2019 رسیده است.

 عملکرد ضعیف شرکت‌های تجارت الکترونیک در دیجیتالی شدن

صرف‌نظر از سرمایه‌های هنگفت و قابل توجه شرکت‌های تجارت الکترونیک، در دسامبر سال گذشته میلادی شاخصی توسط اتحاد سنجش جهانی ارائه شد که براساس آن عملکرد این شرکت‌ها در فرآیند دیجیتالی شدن ضعیف و کند بوده است. این شاخص صد شرکت دیجیتال از جمله چهارده شرکت فعال در صنعت تجارت الکترونیک را بر این اساس رتبه‌بندی کرد که چطور زمینه دسترسی به تکنولوژی‌های دیجیتال را فراهم کرده، مهارت‌های دیجیتال را ایجاد کرده و اعتماد و ترویج نوآوری را بهبود می‌دهند.

شرکت‌های تجارت الکترونیک در مقایسه با شرکت‌های دیگر فعال در صنایع دیجیتال مانند سخت‌افزار یا خدمات مخابراتی، عملکرد ضعیف‌تری داشتند. برای مثال، بالاترین جایگاه شرکت‌های تجارت الکترونیک به eBay رسید تا در رتبه چهل و نهم این فهرست قرار بگیرد. امتیاز کل شرکت‌های تجارت الکترونیک هم از حداکثر 100 برابر 20 شد. کارشناسان آنکتاد معتقدند که عامل اصلی عملکرد ضعیف شرکت‌های تجارت الکترونیک در فرآیند دیجیتالی شدن، این است که این شرکت‌ها نسبتا جوان هستند و اغلب در دو دهه اخیر تاسیس و راه‌اندازی شده‌اند.