دردسر گوگل برای ایرانیان
تغییرات اخیر در برخی سرویس‌های گوگل باعث قطع دسترسی کاربران ایرانی شده و همین، نگرانی‌ها درباره تشدید تحریم‌های تکنولوژی را افزایش داده است.
برخی تغییرات و مسدودسازی‌های تازه، کاربران ایرانی گوگل را نگران کرده است. کاربران ایرانی گزارش داده‌اند طی روزهای اخیرا حتی به‌رغم استفاده از فیلترشکن برخی سرویس‌های پولی اپل از دسترس‌شان خارج شده است. همچنین برخی گزارش‌‌ها حاکی از مسدود شدن برخی سرویس‌های رایگان مثل گوگل آنالیتیکس و حتی در مواردی اکانت جی‌میل است. آیا این غول تکنولوژی قصد دارد اکانت‌های ایرانیان را مسدود کند؟ آیا دامنه تحریم‌های تکنولوژی حتی به‌رغم تغییر دولت آمریکا گسترش می‌یابد؟ هرچند گوگل در جهان شبکه‌های اجتماعی چندان موفق نبود اما این شرکت سرویس‌هایی را عرضه کرده که تقریبا همه کاربران جهان از آنها استفاده می‌کنند. سرویس ایمیل گوگل (جی‌میل) یکی از مشهورترین سرویس‌های رایگان ایمیل است که تقریبا نقطه محوری بسیاری از اکانت‌های دیگر است و می‌توان تصور کرد در صورت مسدود شدن این سرویس چه فاجعه‌ای در انتظار کاربرانش خواهد بود.
از طرف دیگر سرویس‌های گوگل به‌طور گسترده توسط برنامه‌نویسان نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند. با توجه به نقش گوگل در رتبه‌بندی یک سایت در جست و جو و میزان ترافیک یک سایت عملا گوگل نقطه طلایی ارتباط مشتریان و مخاطبان یک سایت یا سرویس با آن محسوب می‌شود. کاربران و برنامه‌نویسان ایرانی سال‌هاست برای دور زدن تحریم‌های تکنولوژی که بخش قابل‌توجه آنها کسب و کارهای خصوصی و افراد عادی جامعه را هدف قرار داده از فیلترشکن استفاده می‌کنند با این حال تجربه کاربرانی که اکانت‌های آنان مسدود شده نشان می‌دهد گوگل اخیرا متوجه آی‌پی‌های واقعی کاربران حتی به‌رغم استفاده از فیلترشکن می‌شود.
به گفته حامد سعیدی، برنامه‌نویس، این اختلال موقتی بوده و ارتباطی به دسترسی کاربران عادی ندارد؛ اما نکته حائز اهمیت این است که برخلاف گذشته که اکانت‌های مسدود شده می‌توانستند از سرویس‌های تحریم‌شده با تغییر آی‌پی استفاده کنند؛ درحال‌حاضر این دسترسی به دلایل نامعلوم مسدود شده است. پیش از این گوگل سخت‌گیری روی کاربران کشورهای تحریم شده که با تغییر آی‌پی از سرویس‌هایش استفاده می‌کردند؛ نداشت.
حامد سعیدی در گفت‌وگو با آی‌تی ایران توضیح داد که به احتمال زیاد تغییر مکانیزم «شناسایی محل کاربران» گوگل باعث این اختلال شده است. او با اشاره به تغییراتی که به تازگی یوتیوب برای کاربران ایرانی اعمال کرده است، گفت: «چندی پیش به درخواست بسیاری از تبلیغ‌دهنده‌ها، یوتیوب تصمیم گرفت دیگر تبلیغات را برای افرادی که امکان استفاده از آن را ندارند، نشان ندهد. همچنین کاربران ایرانی که از یوتیوب درآمد داشته‌اند در حال حاضر با توجه به اینکه بازدیدکننده‌ها ایرانی باشند، دیگر این درآمد را نخواهند داشت. به نظر می‌رسد به‌دنبال همین ماجرا گوگل مکانیزم «شناسایی محل کاربران» را بهبود داده و تغییراتی در آن اعمال کرده است. با توجه به اینکه گوگل برای هر سرویس خود یک مکانیزم جداگانه «شناسایی محل کاربر» تعریف نکرده و همه از یک مکانیزم استفاده می‌کنند، احتمال می‌رود که این اختلال در سرویس‌های دیگر هم به‌صورت ناخواسته اتفاق افتاده باشد.» او در ادامه توضیح داد: «این منطقی است که برای هر سرویسی یک تشخیص محل کاربر نوشته نشود. بنابراین ممکن است سرویس‌هایی چون جی‌میل و درایو و… دچار اختلال شوند و دسترسی به آنها قطع شود.»
کاربران، تحریم‌های تکنولوژی و قوانین اوفک
کاربران ایرانی در سال‌های اخیر کمپین‌های متعددی در اعتراض به تحریم‌های تکنولوژی علیه کاربران برگزار کرده‌اند. در مواردی این اعتراضات به نتیجه رسیده از جمله اخیرا و پس از آنکه گیت‌هاب اعلام کرد ممنوعیت دسترسی کاربران ایرانی را پس از گرفتن مجوزهای لازم برمی‌دارد و مشخص شد اعتراض‌های ماه‌های قبل کاربران و برنامه‌نویسان ایرانی بی‌فایده نبوده است. طی روزهای اخیر نیز یک پتیشن (بیانیه) آنلاین در اعتراض به دو شرکت گوگل و اپل توسط کاربران منتشر شده که از این دو شرکت می‌خواهد به محدودیت علیه کاربران عادی در سرویس‌های خود پایان دهند. حتی اخیرا در سرویس کلاب‌هاوس بحث و گفت‌وگو به برخی کارکنان ایرانی شرکت گوگل هم کشیده شد و تعدادی از آنها قول داده‌اند بحث تحریم‌های کاربران ایرانی را از داخل گوگل هم پیگیری می‌کنند.
با این حال کارشناسان اعتقاد دارند که بحث اصلی باید از سرچشمه این موضوعات حل و فصل شود. با وجود اینکه بحث اصلی تحریم‌ها به موضوعات سیاسی گره خورده اما برخی نهادهای موثر در مسیر تحریم‌های تکنولوژی وجود دارد. یکی از مهم‌ترین نهادهایی که نقش مهمی در تحریم‌های ایرانیان دارد دفتر کنترل سرمایه‌های خارجی از زیرمجموعه‌های وزارت خزانه‌داری آمریکاست که مجوزهای شرکت‌ها برای استثنا شدن از تحریم‌ها را صادر می‌کند. معدود مسیرهای ارتباطی شرکت‌های خارجی با کاربران ایرانی با مجوز این نهاد میسر شده است. برخی از کارشناسان معتقدند اعتراض به شرکت‌های فناوری به تنهایی کافی نیست چراکه این شرکت‌ها بر اساس قوانین داخلی و مقررات اوفک تحریم‌های خود را اعمال می‌کنند و به همین دلیل باید خود این نهاد مورد خطاب قرار گیرد. سعیدی با اشاره به قوانین جنرال لایسنس که به خزانه‌داری آمریکا اجازه می‌دهد تا شرکت‌های نرم‌افزاری مانند مایکروسافت به ایران سرویس‌های ارتباطات فردی را به‌صورت آزادانه ارائه دهند، توضیح داد: «با توجه به این قوانین بعید به نظر می‌رسد که گوگل یک‌باره دسترسی سرویس‌های خود را مسدود کند. اما با توجه به اتفاقی که برای گیت‌هاب افتاد و یک‌شبه دسترسی کاربران ایرانی را بست، بهتر است کاربران برای اطمینان بیشتر بک‌آپ داشته باشند.»
تاکید بر گرفتن پشتیبان
برخی متخصصان پیشنهاد می‌کنند شرط احتیاط این است که اطلاعات خود را از روی گوگل پشتیبان بگیرید. گوگل درحال‌حاضر آدرس www.takeout.google.com را برای پشتیبانی از اطلاعات کاربران معرفی کرده است و کاربران قادرند تمام اطلاعات خود را که روی گوگل قرار دارد از این صفحه دانلود کنند. نکته اما آنجاست که گوگل حتی برای برخی کاربران ایرانی به‌رغم تغییر دادن آی‌پی اجازه دانلود پشتیبان از اطلاعاتشان نمی‌دهد و کاربران مجبور به تغییر چندباره آی‌پی هستند.
سعیدی با اشاره به سرویس‌های متنوع گوگل گفت که برای برخی از آنها مانند ایمیل و موتور جست‌وجو هیچ جایگزین بومی وجود ندارد اما می‌توان از جایگزین‌های خارجی مانند محصولات مایکروسافت استفاده کرد. برای مثال می‌توان به جای گوگل‌کروم از نسخه مایکروسافتی Microsoft edge با امکانات مشابه استفاده کرد. در واقع Microsoft edge براساس پروژه اپ‌سورس کرومیوم ساخته شده است. گوگل‌کروم هم بر این اساس شکل گرفته و هیچ تفاوتی با هم در امکانات ارائه شده ندارند و قابلیت انتقال و مانندسازی هم دارند. او پیشنهاد داد که کاربران می‌توانند برای احتیاط یک ایمیل روی سرویس outlook که متعلق به مایکروسافت است، بسازند و اطلاعات جی‌میل خود را به آن انتقال دهند. به گفته او برای گوگل فوتوز با توجه به نامحدود بودن حجم سیو عکس و فیلم، درحال‌حاضر جایگزین مشابه رایگان وجود ندارد.
او با اشاره به کشورهای روسیه و چین که سرویس‌های بومی به شهروندان خود ارائه می‌دهند گفت در این کشورها سرمایه‌گذاری زیادی برای زیرساخت و ارائه این سرویس‌ها شده اما در ایران اگر دسترسی‌ها به سرویس‌های گوگل به‌صورت کامل قطع شود، در کوتاه‌مدت امکان ارائه سرویس‌های مشابه وجود ندارد.
سعیدی تاکید کرد که اعتراض کاربران ایرانی در صورتی که گوگل به عمد دسترسی‌ها را قطع کند، موثر است و پیش‌تر هم در ماجرای گیت‌هاب دیده شد. اما با توجه به شواهد تغییر سیاست عمده‌ای در گوگل اتفاق نیفتاده است و به نظر می‌رسد که اختلال موقتی باشد.
او در رابطه با همزمان شدن دسترسی‌های کاربران به اسپاتیفای و بایننس گفت که برخی از سرویس‌‌دهنده‌ها مانند اسپاتیفای از سرویس ابری گوگل استفاده می‌کنند و در گوگل و آمازون به‌صورت پیش‌فرض آی‌پی‌های ایرانی با مشکل روبه‌رو هستند. در نتیجه اختلالاتی که در گوگل باشد متوجه سرویس‌های زیرمجموعه هم خواهد شد.
