چالش بیت‌کوین؛ تهدید یا فرصت؟
در ماه‌های گذشته فشار بر شبکه برق ایران افزایش یافته است. البته این بار این فشار که منجر به قطعی برق نیز خواهد شد نه به دلیل عدم صرفه‌جویی خانوارهاست و نه به دلیل مصارف صنعتی و کشاورزی؛ این بار پای فعالیت پر سود دیگری با عنوان «استخراج بیت‌کوین» در میان است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان، اگرچه هنوز مشخص نیست که این فعالیت پرمصرف، قانونی‌ست یا غیرقانونی، اما در هفته‌های اخیر تبدیل به تیتر اول اخبار انرژی شده است. علی لاریجانی در این باره اظهار کرده بود که استفاده از برق صنعتی برای استخراج بیت‌کوین غیرقانونی‌ست. از سوی دیگر وزارت نیرو نیز به هیات دولت پیشنهاد کرده بود تا برق مورد استفاده در مزارع بیت‌کوین با تعرفه صادراتی محاسبه شود؛ تمامی این واکنش‌های رسمی حاکی از آن است که قانون، استخراج این رمزارز را نفی نکرده و چالش اصلی در این زمینه مصرف فزاینده برق یارانه‌ای است.
در جریان بودجه‌بندی سال جاری، بحث یارانه‌های کلان انرژی در ایران بسیار مطرح بود. برق به‌عنوان یکی از شاخه‌های انرژی، با کمک یارانه‌های دولت بسیار ارزان‌تر از قیمت واقعی عرضه می‌شود. این حمایت‌ها در مصارف صنعتی و کشاورزی و برخی امور فرهنگی همچون مساجد، قیمت تمام‌شده بسیار پایین‌تری را برای مصرف‌کنندگان این بخش‌ها رقم می‌زند. اما اکنون این یارانه‌های انرژی که از بیت‌المال پرداخت می‌شود، در مصارفی غیر از تولید صنعتی و کشاورزی هزینه می‌شود. گفته می‌شود به دلیل سود کلان استخراج رمزارزها در کنار مشکلات و موانع بخش تولید، برخی از واحدهای تولیدی اقدام به تعطیلی خطوط خود کرده و فضای کارگاه ها و کارخانه‌ها را به ماینینگ یا استخراج بیت‌کوین اختصاص داده‌اند. به‌عنوان مثال، در خبرها آمده بود چند روز قبل، هر واحد بیت‌کوین به مبلغ ۱۱ هزار و ۷۷۰ دلار در ایران معامله شده که ۳۸ درصد در همین ماه و بیش از ۲۰۰ درصد به صورت سالانه افزایش قیمت نشان می‌دهد. بر این اساس استخراج هر واحد بیت‌کوین، ۸۳۰۰ دلار یا به عبارتی ۱۰۸ میلیون تومان در ایران سود داشته است. اگر با توجه به برق مصرفی ارزان ایران، محاسبه کنیم، این معامله بسیار پرسود خواهد بود. از سوی دیگر به دلیل استقبال جهانی از رمزارزها و گسترش معاملات بر پایه ارزهای دیجیتال، و نیز تغییر نگرش دولت‌ها نسبت به آن، برخی از فعالان اقتصادی و کارشناسان حوزه بانکداری الکترونیک، استفاده از رمزارز و رسمیت‌بخشی به فعالیت‌های استخراج ارزهای دیجیتال را مفید و مثبت تلقی می‌کنند. از آنجا که واکنش‌های اخیر مسئولان نیز تنها به حوزه مصرف برق و انرژی محدود شده است، به نظر می‌رسد برای قانونی کردن رمزارزها در ایران، تمایل‌های مثبتی وجود دارد. در همین باره، رئیس مرکز ملی فضای مجازی از طرحی برای قانونمند کردن رمزارزها با استفاده از نظرات دستگاه‌های مربوطه از جمله بانک مرکزی، وزارت نیرو، سازمان بورس و غیره خبر داده است که در کمیسیون اقتصادی دولت تصویب شده و در انتظار بررسی و تصویب در هیات وزیران است.
رد پای چینی‌ها در بازار بیت‌کوین ایران
اگرچه ابوالحسن فیروزآبادی- رئیس مرکز ملی فضای مجازی- می‌گوید اکثر دستگاه‌های استخراج، به روش غیرقانونی و قاچاق وارد کشور شده‌اند اما گزارش‌ها از فعالان استخراج بیت‌کوین حاکی از آن است که دستگاه‌های ماینر با عنوان سرور به طور قانونی و از طریق گمرک وارد می‌شوند. این دستگاه‌های چینی البته معمولا از سوی خود چینی‌ها وارد شده و در ایران نیز توسط آنها راه‌اندازی و به کار گرفته می‌شوند. با توجه به اینکه نرخ برق در سایر نقاط جهان بر خلاف ایران واقعی است، استخراج‌کنندگان ارز مجازی تمایل زیادی برای استفاده از برق ارزان ایران پیدا کرده‌اند. در ماه‌های اخیر دولت چین مبارزات گسترده و جدی علیه استخراج رمزارزها آغاز کرده است و در همین مسیر هزینه برق در این کشور دیگر به نفع استخراج‌کنندگان بیت‌کوین محاسبه نمی‌شود. اکنون قیمت هر کیلووات ساعت برق در چین 015/0 دلار است که در زمستان به 04/0 دلار می‌رسد؛ یعنی نرخی حدود 66/6 برابر برقی که در ایران عرضه می‌شود این در حالی است که در کشور ما به هر کیلووات ساعت حدود 500 تومان یارانه داده می‌شود؛ از سوی دیگر، تولید هر واحد بیت‌کوین نیاز به مصرف ۷۲ هزار کیلووات ساعت، برق دارد که این میزان معادل مصرف سالانه ۲۴ خانه در تهران یا معادل مصرف برق یک خانه در تهران به مدت ۲۴ سال است. وزارت نیرو اعلام کرده است از آنجا که برق مصرفی این عملیات بسیار زیاد است، می‌توان مزارع استخراج بیت‌کوین را به راحتی شناسایی کرد. از سوی دیگر، به دلیل مصرف زیاد اینترنت در جریان استخراج رمزارزها، پای وزارت ارتباطات نیز به این موضوع باز شده است.
بهره‌برداری بهینه از چالش بیت‌کوین
در میانه توجه به معایب این عملیات نوین پولی- بانکی باید به مزایا و ظرفیت‌های آن نیز توجه داشت که در صورت رسمیت یافتن استخراج رمزارزها کشور می‌تواند در راستای منافع عمومی، از آن بهره‌برداری کند. از منظر دیگر، اگرچه دولت موظف است در جهت ایجاد عدالت اقتصادی، تعرفه‌های انرژی را برای فعالان این حوزه افزایش داده و آن را برای تامین همه آحاد جامعه مصرف کند همچنین با نگاه به پتانسیل این بخش می‌تواند تهدید را به فرصت بدل کرده و از چالش پیش‌آمده، سربلند بیرون آید. یک کارشناس حوزه بانکداری با بیان اینکه استخراج بیت‌کوین را می‌توان معادل صادرات برق و نفت دانست، به ایسنا گفته است: در حال حاضر در فروش حامل‌های انرژی به خارج از ایران مشکل داریم؛ معمولا وقتی می‌خواهیم حامل‌های انرژی را بفروشیم، چون از کانال‌های سوم و چهارم استفاده می‌کنیم، انرژی ما را با هزینه کمتری می‌خرند و این طور نیست که بتوان حامل‌های انرژی خود را با قیمت جهانی به حجم انبوه بفروشیم. عماد ایرانی خاطرنشان کرده است: فردی که در ایران ماین( استخراج بیت‌کوین) می‌کند، در واقع صادرات نفت و برق انجام می‌دهد و دلار وارد می‌کند؛ کاری که ما به صورت انبوه به علت تحریم‌ها با مشکل مواجهیم. او افزوده است: می‌توان بررسی کرد چه ایرادی دارد که دولت، برق با هزینه بین‌المللی درست کند و آن را به ماینرها بفروشد و دیگر برایش مهم نباشد چند دستگاه به این کار مشغول شدند؟ حتی دولت می‌تواند به صورت سیستماتیک در فروش بیت‌کوین به خارج از کشور و واردات دلار هم دخالت نکند، چون در آن صورت کانال‌هایی که دولت به آنها وارد شده، خیلی سریع شناسایی و جلویش گرفته می‌شود.
درآمدزایی دولت از طریق رمزارزها
اکنون که دولت به دلیل تحریم‌های بین‌المللی برای دریافت پول نفت و کالاهای دیگر دچار مشکل است، می‌تواند راه‌های نوین بانکی با شانس ردگیری کمتر را بررسی کند. ایرانی با بیان اینکه وقتی درگیر مشکل صادرات حامل‌های انرژی هستیم، اگر می‌توانیم نفت را از طریق اینترنت بفروشیم، باید این کار را انجام دهیم، اظهار کرده است: گاز هم برای سرمایه‌گذار خارجی جذاب است که این سرمایه‌گذار هم با خودش سرمایه می‌آورد، هم تجهیزات و فناوری و هم اینکه قیمت برق را مقداری کمتر از استاندارد جهانی دریافت می‌کند. او افزوده است: اکنون ماینینگ بیت‌کوین آنقدر دقیق است که بر اساس کیلووات می‌توان گفت چند دلار استخراج شده است. دولت می‌تواند بفهمد یک مزرعه بیت‌کوین‌کاوی با مصرف یک مگاوات برق چند بیت‌کوین در بازه زمانی مشخص استخراج کرده است. ایرانی تاکید کرده است: البته صرفا برق ارزان نیست که برای استخراج جذابیت دارد؛ ما فضای خوبی هم برای ماینینگ داریم. این کار نیاز به فضاهای خنک دارد که هزینه سردکردن پایین بیاید و ما هم فضاهایی داریم که در اکثر سال خنک هستند و می‌توان آنها را به دیتاسنترهای ماینینگ تبدیل کرد. او با بیان اینکه در حال حاضر یکی از راه‌های بهینه برای صادرات نفت، گاز و برق، تولید ارزهای مجازی و فروش آن به خارج از کشور است، اضافه کرده است: حتی بانک مرکزی می‌تواند نظارت کند که این ارز به داخل کشور برنگردد و اگر بیت‌کوینی تولید شد، حتما به خارج از کشور فروخته شود و دلار وارد شود تا نگرانی‌هایی که درباره کاهش ارزش پول ملی وجود دارد، ایجاد نشود.
