آموزش مجازی؛ غریبه‌ای در مناطق محروم
نابرابری آموزشی همراه با فراگیر‌شدن بیماری کرونا باعث شده بسیاری از دانش‌آموزان روستایی و عشایر به‌دلیل محرومیت از امکانات آموزش مجازی و آنلاین، سال تحصیلی جدید را از دست بدهند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، قد و قواره کوچکشان از دور معلوم است. کنار جاده ایستاده‌اند و دست به آسمان بلند کرده اند(!) نزدیک‌تر که می‌شوی گوشی‌های موبایل را در دستشان می‌بینی. اینها دانش‌آموزان یکی از روستاهای اطراف سنندج هستند که اینترنت ندارند و برای دانلود فایل‌های درسی، ناگزیر به کنار جاده آمده و گوشی‌ها را به سمت آسمان گرفته‌اند تا شاید آنتن موبایل یاری کند و به اینترنت وصل شوند.البته اینترنتِ تنها، کافی نیست. برای ادامه تحصیل باید حداقل یک گوشی هوشمند داشته باشی، وگرنه مانند مانی چهارده‌ساله برای خرید گوشی، مجبور به کولبری می‌شوی، سقوط می‌کنی و به جای مدرسه باید روی تخت بیمارستان باشی.گاهی هم ناچار می‌شوی برای حضور در کلاس چندکیلومتر را پیاده بروی یا با سیم‌بکسل از رودخانه بگذری؛ همان کاری که دختر‌های 9-8ساله روستاهای اطراف دزفول انجام می‌دهند تا سرکلاس درس حاضر شوند.به همه اینها مشکلات، زندگی در مناطق محروم را هم اضافه کنید که در نبود امکانات اولیه، تحصیل فرزندان در اولویت نیست. به گزارش گروه ایرانشهر، حال با آنلاین شدن فضای آموزشی و امکانات گرانی که لازمه اتصال به کلاس درس است، این خانواده‌ها مجبور می‌شوند عطای درس‌خواندن فرزندان را به لقایش ببخشند. به همین دلیل می‌توان ادعا کرد عدالت و برابری آموزشی در کشور برای همه دانش‌آموزان یکسان نیست. برخورداری از امکانات آموزشی از شهری به شهر دیگر و از استانی به استان دیگر متفاوت است. بسیاری از مدارس در استان‌های محروم و مرزی و به‌ویژه در روستاها از امکانات اولیه هم برخوردار نیستند. حال در این روزهای کرونایی، آموزش مجازی و راه‌اندازی شبکه اختصاصی آموزشوپرورش با نام «شاد» هم دردسرساز شده است. براساس آمارها، 3میلیون و ۲۲۵ هزار دانش‌آموز به‌دلیل نداشتن گوشی تلفن هوشمند، امکان استفاده از آموزش‌های مجازی را ندارند. در این بین دانش‌آموزان مناطق محروم، روستایی، حاشیه‌نشین و البته عشایر به‌دلیل نداشتن دسترسی یا دسترسی محدود به فضای آموزشی آنلاین، با کاهش کیفیت یا حتی حذف برخورداری از آموزش مواجه شده‌اند.گزارش در استان‌های مختلف از بررسی مشکلات دانش‌آموزان مدارس کم‌برخوردار در مناطق محروم را در ادامه بخوانید.
توان خرید گوشی هوشمند را نداریم
مدارس در استان چهارمحال و بختیاری در حالی به شیوه کرونایی بازگشایی شده که مرکز ارتباطات و فناوری این استان اعلام کرده است ۳۲۰ روستای استان به اینترنت پرسرعت مجهز شده‌اند و بیش از هزار مدرسه به اینترنت رایگان و شبکه شاد متصل هستند، اما عددی از مناطقی که در محرومیت از این امکان هستند اعلام نشده است.
ایلماه، مادر 4دختر در روستای صعب‌العبور «روستا»، از توابع دهستان موگویی است. او می‌گوید: من سواد درست و حسابی ندارم. سال اول نهضت را تازه تمام کردم که شوهرم و پدرم یکجا و در یک حادثه مردند. اجبارا درس خواندن را کنار گذاشتم و درس‌خواندن دخترهایم آرزویم شد. در روستا مدرسه نداشتیم و تا کوهرنگ راه زیادی بود. به پیشنهاد شوهر‌خواهرم دخترانم را برای درس‌خواندن به خوزستان و نزد آنها فرستادم.
او ادامه می‌دهد: اما امسال بچه‌ها نمی‌توانند آنجا بمانند. خواهرم شیمی‌درمانی می‌کند و رفت‌وآمد بچه‌ها برای او خطر دارد. مدیر مدرسه بچه‌ها گفته است که می‌توانند از طریق اینترنت درس‌ها را یاد بگیرند و جایی را برای خریدن قسطی موبایل معرفی کردند، اما من از عهده قسط بر‌نمی‌آیم. ۱۰ سال قبل یک وام از کمیته امداد برای خرید بز دادند که قسطش را به زور دادم. به همین‌خاطر دخترها را به خانه آوردم.
ارسلان بابادی که ساکن «چم‌غریب» است هم می‌گوید: اینجا بچه‌ها یک‌روز درمیان به مدرسه می‌روند و درس‌هایشان را باید در فضای مجازی یاد بگیرند، اما اینترنت اینجا مدام قطع و وصل می‌شود. در چندروز گذشته که ما هیچ‌وقت موفق نشدیم نیم ساعت بدون قطعی داشته باشیم. از سوی دیگر یک گوشی موبایل است و هر سه فرزندم که باید از آن استفاده کنند. گاهی غر می‌زنند که صفحه تلفنم کوچک و شکسته است، اما من همین را دارم. توان خرید گوشی دیگری را هم ندارم.
51هزار دانش‌آموز بدون ابزار ارتباطی
در کهگیلویه و بویراحمد انگار اوضاع بحرانی‌تر است یا اعداد در آن شفاف‌تر گفته می‌شود. آمارهای رسمی که از سوی 2نهاد آموزشوپرورش استان و کمیته امداد امام‌خمینی(ره) اعلام شده است، فقر سرانه آموزشی و امکان پایین توسعه ساختارهای مرتبط با شیوه‌های آموزش دوره کرونا را بیشتر آشکار می‌کند.
هادی پورزارع، مدیرکل آموزشوپرورش استان، با بیان اینکه بنا به دستور ستاد ملی مقابله با کرونا در کهگیلویه و بویراحمد هم برنامه‌های آموزشی حضوری، ترکیبی و غیرحضوری دنبال می‌شود، می‌گوید: از ۱۶۶هزار دانش‌آموز این استان، ۳۱درصد گوشی هوشمند ندارند و باید برای تدریس به آنها از روش‌های دیگر استفاده کرد.
درصدی که با یک محاسبه ساده عدد ۵۱ هزار دانش‌آموز محروم از خدمات غیرحضوری آموزشی را نشان می‌دهد. از این تعداد و بنا به اعلام رسمی قباد مبشری، مدیرکل کمیته امداد امام‌خمینی(ره) در این استان، 10هزار دانش‌آموز زیر پوشش این نهاد قرار دارند و مابقی از این حمایت حداقلی نیز بی‌بهره‌اند.
با وجود پخش برنامه‌های آموزشی مدرسه‌ها در شبکه‌های ملی صدا‌وسیما، روستاهایی مانند برآفتاب، مهدی‌آباد، زیلالی جلاله، بلکو دون بشیلز و ماشک کار در شهرستان دنا، از آنتن‌دهی مناسب این شبکه‌های ملی یا اینترنت برخوردار نیستند.
محمد، از اهالی روستای «پلوزا» با بیان اینکه توان خرید تلویزیون‌های جدید یا گوشی‌های هوشمند برایشان وجود ندارد، عنوان می‌کند: مسئولان در تامین آب و برق روستاهای ما مانده‌اند، چه برسد به اینترنت مدرسه‌ها. توان خرید اقلام اساسی در روستاهای ما اندک است و دیگر نمی‌توانیم به فکر گوشی هوشمند موبایل برای بچه‌هایمان باشیم. یک بارش باران یا برف، برق و تلفن مردم را برای چندروز پیاپی قطع می‌کند. این را هم بگویم که مثلا در همین پلوزا فقط ۱۱خانواده تلویزیون دارند.
دشواری تامین هزینه‌های تحصیل
بنا به اعلام اداره کل آموزشوپرورش کردستان، همه کلاس‌های روستایی به شکل حضوری و تنها با تأکید بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری برگزار می‌شود؛ موضوعی که به‌نظر خیال بسیاری از اهالی روستاهای محروم را از افزایش هزینه‌های غیرمتعارف تحصیلی راحت کرده است. اما برای شهرنشینان اینگونه نیست. پشکو کریمی که پدر ۵فرزند و کارگر تمام‌وقت یک مکانیکی در قروه است، می‌گوید: نام کردستان که می‌آید همه فکر می‌کنند ما می‌توانیم وسایلی مثل موبایل و کامپیوتر و لپ‌تاپ را با قیمت‌های نازل خریداری کنیم، اما اینطور نیست. من ۲پسر دبیرستانی و یک‌پسر و 2دختر دبستانی دارم. وقتی قرار است 3روز در هفته آنلاین در کلاس درس حضور داشته باشند، نمی‌توان روز را برایشان زمانبندی کرد و ممکن است کلاس‌هایشان با هم تداخل داشته باشد که در این صورت با کمبود گوشی هوشمند مواجه هستیم. او ادامه می‌دهد: به این مشکل، هزینه اینترنت ماهانه را هم اضافه کنید. درآمد من در ماه با کسر قبوض و اجاره‌خانه به خورد و خوراک هم نمی‌رسد.
گفته‌های پشکو را می‌توان از زبان برخی شهروندان دیگر کردستان هم شنید؛ مانند ایوب از سروآباد یا برزان از سقز. همه می‌دانند که تامین هزینه‌های تحصیل امسال بچه‌ها دشوارتر از سال‌های پیش است.
طرح زوج و فرد آموزشی در خوزستان
در خوزستان اما بازگشایی مدارس با چالش‌های بیشتری همراه بود. کارشناسان ستاد استانی مقابله با کرونا اصرار بر تأخیر دو‌هفته‌ای بازگشایی مدارس این استان داشتند و مسئولان آموزشوپرورش نمی‌پذیرفتند. درنهایت رأی آموزشوپرورش به کرسی نشست و کورش مودت، مدیرکل آموزش و پرورش خوزستان اعلام کرد: مدارس مناطق عشایری و روستایی با تراکم جمعیتی کمتر از ۵۰ نفر حضوری و بقیه با تأیید شورای مدارس، به‌صورت طرح زوج و فرد فعالیت کنند.
چیمه پیردار، معلم یکی از دبستان‌های «جولکی» آغاجاری می‌گوید: بیش از ۷۰درصد دانش‌آموزانم در کلاس‌ها شرکت نمی‌کنند و ۳۰درصد باقیمانده امکان خرید گوشی‌های هوشمند را ندارند. در خوزستان تعداد زیادی از کودکان در سن تحصیل فقط به‌دلیل شرایط بد مالی از آموزش محرومند. متأسفانه آموزش مجازی امکان استفاده همه محصلان از آموزش را فراهم نمی‌کند.
او ادامه می‌دهد: سال گذشته نامه‌ای از سوی مدیر مدرسه برای والدین ارسال شد تا درصورت امکان به مدرسه کمک کنند. بیش از ۲۵درصد اولیا نوشتند که به‌علت وضعیت بد مالی و بیکاری، امکان کمک ندارند. عده‌ای هم تنگدستی خانواده را عنوان کرده و خواستار کاهش هزینه‌ها شده بودند. بدون شک امسال شرایط خانواده‌ها با وخیم‌ترشدن وضعیت اقتصادی و بیکاری‌های ناشی از کرونا، بدتر هم شده است.
دسترسی محدود به اینترنت
حبشه، اهل روستای «دمپک بازار» چابهار، پدر ۱۱اولاد است. او که در روستایی با جمعیتی بیش از ۲هزار نفر زندگی می‌کند شبکه شاد را نمی‌شناسد و از مجموع ۱۱فرزندش فقط ۳پسر به مدرسه می‌روند.
او می‌گوید: 2فرزند کوچکم هنوز به سن مدرسه نرسیده‌اند. قدیم‌ها اصلا رسم نبود که دخترها را بفرستی سواد یاد بگیرند، پسرها هم احتیاجی نداشتند و در کارها کمک‌دست پدرشان بودند.
پسر بزرگ حبشه که در چابهار کار می‌کند، می‌گوید: بچه‌های من مدرسه‌ای هستند و همه کلاس‌هایشان حضوری تشکیل می‌شود. اولیای مدرسه از ما خواستند که تلفن‌های همراه تهیه کنیم و حتی مدل آن را هم گفتند، اما اول اینکه نه فقط روستای ما، بلکه بیشتر روستاهای چابهار و حتی در حاشیه شهر هم دسترسی کمی به اینترنت وجود دارد. بعد هم، خریدن تلفن همراه برای ما خرج اضافی است. باید خودمان را توی قسط و قرض بیندازیم. حقوق کارگر روزمزدی مثل من در ماه، اگر همه روزهای ماه را کار کند بیشتر از 5/2 میلیون تومان نمی‌شود.
ترک‌تحصیل دانش‌آموزان
چندروز پیش از بازگشایی مدارس، شرکت مخابرات گلستان اعلام کرد که هوشمندسازی هزار و ۵۸۲مدرسه در گلستان به اتمام رسیده است. اندکی بعد هم کمیته امداد امام‌خمینی(ره) در گلستان اعلام کرد که با همکاری خیرین، امکانات آموزشی برای ۲هزار کودک تحت پوشش فراهم می‌شود. با این حال برخی والدین، نه در نواحی دوردست بلکه در مرکز گلستان معتقدند اگر قرار به استفاده از ابزارهای غیرحضوری باشد، باید دور تحصیل فرزندانشان را خط قرمز بکشند.
عبدالله.م، ساکن کوی محتشم گرگان می‌گوید: 7فرزند دارم که چهارتایشان مدرسه‌ای هستند. در همین روزهای اول متوجه شدیم که حضور فرزندان ما در مدرسه احتمال ابتلای آنان یا انتقال ویروس به ما را چندین برابر می‌کند. اما در خانه ما یک گوشی تلفن همراه وجود دارد که اگر پول نداشته باشم، سیم‌کارتش را هم شارژ نمی‌کنم چه برسد به اینترنت. همسرم می‌گوید شاید بهتر است بچه‌ها امسال به مدرسه نروند.
شاه‌قربان، ساکن روستای حاجی‌آمان مراوه تپه می‌گوید: فرزندانم برای حضور در مدرسه باید تا روستای قازان قایه بروند. وقتی پسر بزرگم به سن مدرسه رسید آن‌قدر دستمان تنگ بود که او را 2سال دیرتر به مدرسه فرستادیم، حالا هم اگر قرار باشد بچه‌هایم در مدرسه حاضر نشوند باید او و 2دخترم را یک سال تحصیلی دیگر از مدرسه محروم کنم.
این گفته‌ها در حالی بیان می‌شود که طبق آمار رسمی اعلام‌شده از سوی معاونت سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری گلستان، در این استان و در سال‌های پیش از کرونا نیز ۳۰هزار کودک بازمانده از تحصیل وجود داشته که اصلی‌ترین دلیل محرومیت آنها از تحصیل، مشکلات اقتصادی خانواده‌ها عنوان شده.
روستاهای ایلام، محروم از امکانات آموزشی
حکایت ایلام اما همان است که بود. می‌شود گفت انتخابی در کار نیست. روستاهایی که دسترسی اندکی به اینترنت پرسرعت دارند همان روستاهایی هستند که پیش‌تر مدرسه نداشتند یا اگر مثلا مدرسه داشتند در حد یک کانکس بود. «زردلان»، یکی از حوزه‌های محروم ایلام و «چال‌خشک» از روستاهای این منطقه است که محمد بگ‌انوری و همسر و فرزندانش ساکن آن هستند. با وجود اینکه مرکز ارتباطات و فناوری اطلاعات استانداری ایلام خبر از پوشش ۸۵درصدی اینترنت پرسرعت برای روستاهای بالای ۲۰هزار نفر جمعیت خانوار در ایلام داده است، محمد می‌گوید: هیچ روزی نیست که آنتن تلفن همراه یا اینترنت بدون مشکل باشد.
محمد، نه نگران کروناست و نه نگران هزینه‌هایی که باید برای فرزندان محصلش بپردازد. او می‌گوید: چال‌خشک مدرسه ندارد. در این حوالی دبیرستانی هم وجود ندارد. کسی هم توان مالی ندارد که بچه‌اش را بفرستد «هلیان» درس بخواند. تعداد کسانی که در این روستا دیپلم دارند به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد. او ادامه می‌دهد: از آموزش غیرحضوری چیز زیادی نمی‌دانم، اما مسافت زیاد تا زردلان به مریض‌شدن بچه‌ها و دوا و درمان و هزینه‌ها نمی‌ارزد. تحصیل برای کسی است که وسع مالی دارد، نه برای ما.
در گلدره هم سمیرا قواده تقریبا همین حرف‌ها را می‌گوید؛ «نصف مردم اینجا یا تحت پوشش بهزیستی هستند یا تحت پوشش کمیته امداد. آموزش حضوری برای بچه‌های ما راحت نیست، چه برسد به غیرحضوری.»
30درصد دانش‌آموزان قمی محروم از تحصیل
سمیرا روشنایی، مادر 2دانش‌آموز قمی مقطع ابتدایی هم می‌گوید: مسئولان آموزش و پرورش قم اعلام کردند که بیشتر کلاس‌های مجازی در ساعت‌های بعدازظهر برگزار می‌شود که دانش‌آموزان از گوشی‌های والدین استفاده کنند. با این شرایط فقط یکی از فرزندانم در شبکه اجتماعی شاد حضور دارد. قرار بود اینترنت دانش‌آموزان هم رایگان شود که نشد. البته آنطور که غلامحسین احمدوند، رئیس اداره فناوری اداره کل آموزشوپرورش قم می‌گوید ۳۰درصد دانش‌آموزان قمی به‌دلیل نداشتن تجهیزات آموزش مجازی، به نرم‌افزار شاد دسترسی ندارند و محروم از تحصیل هستند.
ارائه بسته‌های آموزشی
با وجود گلایه والدین مناطق محروم از نبود امکانات آموزشی، مسئولان معتقدند می‌توان راهی برای آموزش بچه‌ها در این مناطق یافت تا از تحصیل بازنمانند. مدیرکل آموزشوپرورش استان اردبیل در پاسخ به مشکلات دسترسی به شبکه شاد عنوان می‌کند: اکنون 85درصد دانش‌آموزان استان در شبکه شاد عضو هستند و 7درصد باقیمانده به‌دلیل دسترسی نداشتن به اینترنت و 8درصد به‌دلیل نداشتن گوشی هوشمند، در شبکه شاد عضو نشده‌اند.
احمد ناصری در مورد گروه‌هایی که امکان استفاده از شبکه مجازی را ندارند، می‌گوید: در مناطق روستایی و عشایری که تعداد جمعیت دانش‌آموزی کمتری دارند و دسترسی به اینترنت ندارند، کلاس‌ها اغلب حضوری برگزار خواهد شد. در مناطقی هم که اینترنت وجود دارد ،اما دانش‌آموزان توان خرید گوشی هوشمند را ندارند، علاوه بر اینکه مدیران مدارس با مشارکت خیرین تا حد امکان گوشی تهیه می‌کنند، بسته‌ها و پکیج‌های آموزشی برای آنها ارائه خواهد شد.
مدیرکل آموزشوپرورش استان کرمانشاه نیز با تأکید بر اینکه آموزش حضوری اصل برنامه‌های ما در مدارس استان است، می‌گوید: در روستاها و مناطق عشایری باتوجه به جمعیت کم دانش‌آموزان ۱۰۰درصد آموزش به‌صورت حضوری است، اما در مناطق محروم و حاشیه شهرهای استان از خانواده‌ها درخواست می‌کنیم اگر دانش‌آموزشان به وسایلی چون گوشی و تبلت دسترسی ندارد، او را یکی دو روز در هفته به مدارس بفرستند. آموزش در مدارس باجدیت انجام و کلاس‌ها 4تا 5نفره تشکیل می‌شود که باعث می‌شود دانش‌آموز از درس عقب نماند و نیازی به اینترنت، گوشی و تبلت نیست.
مجید یزدان‌پناه با بیان اینکه اکنون ۸۸درصد دانش‌آموزان کرمانشاه به شبکه دانش‌آموزی شاد متصل هستند، اضافه می‌کند: ۱۲درصد دیگر از دانش‌آموزان در مناطق روستایی و عشایری زندگی می‌کنند که با توجه به تشکیل کلاس‌ها با حضور معلمان، به شبکه شاد نیاز ندارند.
تأمین گوشی‌های هوشمند از سوی خیرین
معاون ابتدایی آموزشوپرورش مازندران با اشاره به برنامه‌ریزی برای ارائه خدمات آموزشی به دانش‌آموزان محروم از امکانات و بستر فضای مجازی، می‌گوید: بهره‌گیری از ظرفیت نیکوکاران و همچنین کمک‌های مردمی برای تأمین گوشی‌های هوشمند مورد نیاز حدود 40هزار دانش‌آموز محروم استان در دستور کار قرار گرفته است. سیدعیسی میرشفیعی می‌افزاید: تهیه درسنامه‌ها برای دانش‌آموزان مناطق محروم، آموزش تلفنی و حتی درصورت ضرورت مانند نیمه‌دوم سال تحصیلی گذشته، اعزام معلم به مناطق دورافتاده برای آموزش دانش‌آموزان، در دستور کار قرار دارد.
محمد پورداوود، مدیرکل آموزشوپرورش همدان، با بیان اینکه ۱۴۴روستا بستر اینترنت ندارند، توضیح می‌دهد که مدارس این روستاها از چرخه آموزش خارج نشده‌اند و از فضای صدا‌وسیما، تهیه درسنامه و حتی حضور معلم در این مدارس استفاده شده است. او می‌گوید: یک جلسه شورای آموزشوپرورش به موضوع دانش‌آموزانی که گوشی هوشمند و تبلت در اختیار ندارند اختصاص داده شده و با کمک استانداری و خیرین، مشکل این دانش‌آموزان به‌زودی حل خواهد شد.
یکی از نکات مهم در آغاز سال تحصیلی جدید، جاماندن تعداد بسیار زیادی از دانش‌آموزان روستایی و عشایر و ساکنان مناطق محروم از تحصیل است؛ دانش‌آموزانی که به دلایل مختلف، اعم از فاصله زیاد با مدارس روستایی، نبود امکاناتی ازجمله اینترنت، تلفن همراه و تلویزیون و... قید تحصیل را می‌زنند. اکنون مدارس باز شده‌اند و تدریس در برخی روستاها و شهرها به‌صورت حضوری است، اما با توجه به موج سوم کرونا در سراسر کشور، هر لحظه امکان دارد که دوباره با تعطیلی مدرسه‌ها مواجه شویم. بدیهی است که تحصیل، حق دانش‌آموزان است و باید امکانات موردنیاز در اختیار آنها قرار گیرد تا در سیستم آموزش مجازی هیچ دانش‌آموزی از تحصیل جا نماند.
