مچینگ شفافیت و کشف قیمت بورس کالا را مخدوش می‌کند/ تشکیل کمیته تخصصی فلزات اساسی مانند کمیته پتروشیمی راهگشاست

اقتصادآنلاین- طاهره گودرزی؛ سامانه مچینگ یا خریداری از کالای مازاد معاملات بدین شکل است که اگر تمامی حجم عرضه شده کالای مورد نظر در تالار بورس کالا مورد معامله قرار نگرفت، بخش باقی مانده و معامله نشده، با قیمت پایه در سیستم مازاد عرضه و یا مچینگ قرار گیرد.

سال گذشته وزارت صمت به فولاد مبارکه این مجوز را داد تا بخشی از محصولات خود را در قالب  مچینگ معامله کند. فولاد مبارکه مجاز است 60 درصد محصول خود را خارج از بورس و با قیمت کشف شده در بورس کالا بفروشد و بعد از معامله، آن را در بورس ثبت ‌کند.

فولادمبارکه در معاملات مچینگ، به اختیار خود تعیین می کند تا ورق را به چه کسی و به چه میزان اختصاص دهد و هیچ معیار و ملاک مشخصی برای تخصیص ورق وجود ندارد و هیچ نظارتی بر این تخصیص نیست. برهمین اساس است که برخی شرکت ها حجم بالایی از طریق مچینگ ورق گرفته‌اند، اما به آن میزان تولید نکردند.این موضوع باعث شده است تا بازار ورق با التهاب بیشتر مواجه شده و باعث افزایش قیمت ورق در بازار آزاد شود. لذا نهادهای نظارتی و وزارت صمت باید بررسی کنند که خریداران ورق در مچینگ چه کسانی هستند و سرنوشت ورق ها چه شده است؟

مچینگ فولاد مبارکه کشف قیمت واقعی را مخدوش می‌کند

معاملات فولادمبارکه در سیستم مچینگ چهار اشکال اساسی دارد. اولین اشکال در این معاملات  این است که از عرضه تالار کسر می‌شود یعنی مازاد عرضه به صورت مچینگ معامله نمی‌شود بلکه از عرضه اصلی تالار کم می‌شود. به طور مثال اگر قرار است فولاد مبارکه 100هزار تن ورق عرضه کند،40 درصد را در تالار اصلی و 60 درصد را به صورت مچینگ معامله می‌کند. با این روند تولیدکنندگان می‌توانند تنها یک دهم نیاز خود را از بورس کالا خریداری کنند و این موضوع با افزایش قیمت کالاها منجر به تضییع حقوق مصرف کنندگان و مخدوش شدن کشف نرخ واقعی می‌شود.لذا می‌توان گفت یکی از دلایل افزایش قیمت ورق همین معاملات مچینگ است چرا که سهم تالار کم است و عرضه وتقاضا باهم همخوانی ندارند.

ایراد بعدی این سیستم، مشخص نبودن ملاک و معیار فولادمبارکه برای تخصیص ورق به مشتریان است، یعنی دستورالعمل واحدی وجود ندارد که به هرواحد چه میزان و بر چه اساسی محصول داده می‌شود.

مشکل سوم این است؛ زمانیکه فولادمبارکه خارج از بورس محصول را می‌فروشد، دیگر نظارتی بر سهمیه‌ها وجود ندارد. ممکن است شرکت‌هایی که محصول به آن‌ها اختصاص داده می شود در سامانه بهین یاب نباشند  و بیش از نیاز مصرفی به آنها محصول تعلق گیرد، لذا شرایط عادلانه برای مشتریان در این سیستم وجود ندارد. خودروسازان داخلی در همین دسته حضور دارند که  سامانه بهین یاب ندارند و بخش عمده ای از ورق مورد نیاز خود را از فولاد مبارکه به صورت مچینگ تهیه می‌کنند و جالب تر این است که میزان مصرف ورق این خودروسازان شفاف نیست.  شنیده ها حاکی از این است که این دو خودروساز مطرح، بخشی از ورقی که بیش از سهمیه مصرفی شان است را یا در بازار آزاد می‌فروشند و  یا بخشی از تعهدات خود به قطعه سازان را با فروش ورق تسویه می‌کنند. 

اما مشکل چهارم،  نحوه تسویه شرکت‌هاست که برخی به صورت نقدی باید تسویه کنند و برخی اعتباری و رویه واحدی وجود ندارد. البته  این موضوع ( فروش نقدی یا اعتباری) حق هرشرکتی است اما باید شفاف شود که طبق چه دستورالعملی برخی شرکت‌ها باید نقدی تسویه کنند و برخی دیگر اعتباری.

تمام اشکالات وارد شده به مچینگ فولادمبارکه به دلیل عدم شفافیت در این سیستم معاملات است. به غیر از شرکت فولادمبارکه، هیچ نهاد یا سازمان نظارتی از روند تخصیص کالا و معیار آن در خارج از بورس اطلاعی ندارد. لذا وزارت صنعت، معدن و تجارت و ستاد تنظیم بازار فولاد باید لیست تمام شرکت‌هایی که فولاد مبارکه خارج از بورس به آنها ورق تخصیص می‌دهد را با ذکر جزییات از مبارکه درخواست کند تا براساس آن راستی آزمایی انجام گیرد.

مچینگ؛ شفافیت بورس را زیر سوال می‌برد

میثم باقری کوهپایه مدیر کالایی کارگزاری بانک مسکن با بررسی مچینگ و مشکلات آن، گفت: معاملات مچینگ معاملاتی بود که بحث مازاد عرضه برایش مطرح بود که اگر در کالایی عرضه بیشتر از تقاضا بود، وارد سیستم مچینگ شود و این سیستم برای تمام محصولات وجود داشت. اما مچینگ فولادمبارکه با تعریف اصلی متفاوت است چراکه فولا مبارکه مازاد خود را در مچینگ نمی‌فروشد بلکه از عرضه اصلی تالار کم می‌کند که شاید اسم این فرایند را بتوان تخصیص سهمیه عنوان کرد نه مچینگ.

این کارشناس ارشد بازار سرمایه تصریح کرد: فولاد مبارکه، ورقی که امروز با قیمت کشف شده در بورس کالا معامله و ثبت می شود را هفته بعد به یک سری شرکت‌ها و افراد که خیلی از آن ها مشخص نیستند، اختصاص می‌دهد. فولادمبارکه  اذعان دارد که این مچینگ ها به شرکت‌هایی مانند صنایع نظامی داده می‌شود که قابلیت خرید از بورس را ندارند. اگر بدین صورت باشد، فولاد مبارکه می‌تواند این صنایع را جز استثناها در نظر بگیرد و به آنها به صورت مچینگ ورق دهد اما باید بخش عمده محصول خود را در تالار اصلی عرضه کند.

مچینگ ورق فولادمبارکه، اصل شفافیت بورس کالا را از بین برده است و با فروش کالا در خارج از بورس، برای یک سری افراد رانت ایجاد می‌کند تا خارج از بورس با قیمت کشف شده در بورس کالا خرید کنند و با استفاده از فاصله قیمتی بورس کالا و بازار آزاد، پول‌های کلانی را به دست بیاورند.

تشکیل کمیته تخصصی در معاملات فلزات اساسی مانند پتروشیمی راهگشاست

در معاملات پتروشیمی یک کمیته تخصصی زیر نظر ستاد تنظیم بازار وجود دارد که بر عرضه شرکت‌ها، کف عرضه، مازاد عرضه و تمام فرآیند معامله در بورس کالا نظارت دارد و افراد حاضر در این کمیته ستاد تنظیم بازار فولاد، صنایع پایین دستی و بالادستی پتروشیمی، انجمن های مرتبط و شرکت MPT است که همه آنها در این کمیته حق رای دارند و تصمیمات داخل کمیته با آرای همه اعضا تصویب می‌شود. لذا به نظر می‌رسد چنین کمیته تخصصی زیر نظر ستاد تنظیم بازار فولاد نیز باید در معاملات فلزات اساسی مخصوصا فولادی تشکیل شود و با حضور نماینده‌ای از ایمیدرو، بورس کالا، صنایع پایین دست فولاد و نماینده تولیدکننده اصلی باشد. یکی از وظایف این کمیته تعیین و نظارت بر کف عرضه محصولات است که در محصولات فولادی با توجه به عدم رعایت کف عرضه از سوی شرکت‌ها، این موضوع خیلی موثر خواهد بود و اگر شرکت‌ها به تعهدات عرضه خود عمل نکنند، کمیته شرکت را به نهادهای نظارتی معرفی می‌کند تا برخورد قانونی صورت بگیرد.

در پایان گفتنی است در آخرین مصوبه ستاد تنظیم بازار فولاد با حضور نماینده دادستانی در کمیته رصد و پایش کمیته فولاد، تصمیم گرفته شد تا فولاد مبارکه از مرداد ماه سال جاری عرضه‌های تالار اصلی را افزایش داده و مچینگ را حذف کند. اما نه تنها از مرداد ماه مچینگ حذف نشد بلکه عرضه ها در بورس افزایش نیافته و مچینگ همچنان ادامه دارد. همچنین شورای رقابت در آخرین مصوبه خود در شهریور ماه اعلام کرد که معاملات مچینگ باید حذف شود و تمام محصولات گرم فولادی در تالار بورس کالا عرضه شوند و صنایع نظامی خارج از این مصوبه است.