تاریک و روشن اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۱

اقتصادآنلاین-محبوبه فکوری؛ حسین سلاح‌ورزی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصاد آنلاین با طرح این سوال که صنعت خودروسازی ایران چرا با همه تنگناهایی که دارد هنوز اجازه دارد بدون رقیب خارجی و بدون اینکه از سوی واردات تهدید شود، با همین ماهیت و با تولید خودروهایی با کیفیت پایین و قیمت‌های بالا کارش را ادامه دهد، گفت: سخنان مدافعان وضع موجود و کارشناسان سیاست‌ورز نشان می‌دهد آنها هرگاه قرار است اتفاقی در مسیر تصحیح رفتار صنعت خودروسازی بیفتد و تعدیلی صورت پذیرد، به این نکته اشاره و تاکید می‌کنند که این صنعت با صنایع پیشین و خدمات پس از تولید، صدها هزار شغل را در کشور تثبیت کرده است.

نایب رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران افزود: در دفاعیات این افراد به این نکته تاکید می‌شود که هر اتفاقی که به تعطیلی این صنعت پرزحمت منجر شود، موجی از بیکاری فزاینده را به راه می‌اندازد. 

وی تصریح کرد: به این ترتیب معلوم می‌شود اشتغال بیشتر و صیانت از شاغلان برای مدیران سیاسی در ایران بسیار اهمیت دارد و ترس از افزایش بیش از این نرخ بیکاری، آنها را وادار می‌کند اقداماتی انجام دهند که از نظر اقتصادی، هرگز در هیچ اندازه‌ای قابل توجیه نیست. 

سلاح ورزی با طرح این موضوع که در مثالی دیگر می‌توان به جنبش جلوگیری از تعطیلی کارخانه‌های ناکارآمد با ضرب و زور و فشار بر منابع بانکی اشاره کرد، اظهارکرد: در حالی که بنگاهی بسته به وضعیت بازار، شرایط ماندن در بازار را ندارد و از نظر اقتصادی باید تعطیل شود، جنبشی به راه افتاده و با ورود قوه قضاییه نیز همراه شده که می‌خواهند به هر ترتیب، از اشتغال موجود صیانت کنند.

وی اظهارکرد: آمارهای ارائه شده از سوی نهادهای اصلی آمارگیری نشان می‌دهد نرخ بیکاری در ایران اعم از شهر و روستا، با تغییرات جزئی بین ۱۰.۵ تا ۱۱.۵ درصد بوده؛ حال آنکه ترکیب بیکاران نگران-کننده است؛ به این معنا که بیشترین بیکاران بین جوانان و البته در جوانان نیز، بین جوانان دانش‌آموخته دانشگاهی است. 

سلاح ورزی ادامه داد: در این میان، نرخ بیکاری زنان بسیار بالاتر از نرخ متوسط بیکاری بوده و این وضعیت سال‌ها است پابرجا مانده و نشان می‌دهد در این باره، اقدام از پیش اندیشیده‌ای نمی‌شود. 

نایب رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران خاطرنشان کرد: اقتصاد ایران در جاده‌ای حرکت می‌کند که از این راه، برای جوانان، شغل تازه درست نمی‌شود؛ ضمن اینکه پا برجا بودن نرخ بیکاری در کل کشور نیز حکایت از آن دارد که با توجه به رشد جمعیت حداقلی، اما روز به روز بر شمار بیکاران افزوده می‌شود.

وی افزود: این کیفیت بیکاری درایران، البته پیش از این در هند و برزیل در دهه‌های پیشین رخ داده و به همین دلیل است که هر سال بر شمار متقاضیان ادامه تحصیل در سطح کارشناسی ارشد و دکترا با روند فزاینده‌ای ادامه می‌دهد.

سلاح ورزی در تشریح دلایل نرخ بیکاری بالا اظهارکرد: واقعیت آن است که ایران جزو برخی استثناءها در جهان از جمله کشورهای با نرخ بالای بیکاری است؛ اما چرا این اتفاق افتاده و چرا با وجود این که در هر برنامه توسعه ۵ ساله تاکید می‌شود که نرخ بیکاری باید تک‌رقمی شود؛ اما همین ارقام اعلامی نیز که برخی کارشناسان آن را کم‌شماری می‌دانند، بسیار بالا است. 

وی افزود: واقعیت آن است که در دهه ۱۳۹۰ سرمایه‌گذاری که موتور رشد اقتصادی و از دلایل اصلی ایجاد اشتغال است، در ایران خاموش شده؛ به این معنا که آمارهای در دسترس نشان می‌دهند نرخ متوسط رشد سرمایه‌گذاری در این دهه از نرخ استهلاک سرمایه نیز کمتر شده است.

نایب رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران خاطرنشان کرد: سه راه اصلی تزریق سرمایه یعنی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به دلیل تحریم‌ها و نیز دافعه‌های سیاسی و ناشفاف بودن تعطیل است و دولت‌های ایران نیز با کاهش درآمدهای صادرات نفت و نیز عقب ماندن درآمدهای جاری از هزینه-های جاری، توانایی سرمایه‌گذاری تازه نداشته‌اند. 

وی ادامه داد: بخش خصوصی ایران نیز در درون ابهام‌ها غوطه‌ورشده و تمایل و توانایی برای سرمایه-گذاری تازه ندارد که هیچ، بلکه اگر فشارها نباشد همین میزان سرمایه‌گذاری و شغل را نیز تعطیل خواهد کرد.

سلاح ورزی در خصوص بیم‌ها و امیدهای اشتغال و بیکاری در سال ۱۴۰۱ نیز خاطرنشان کرد: مجموعه شرایطی که می‌تواند اقتصاد ایران را یک گام به پیش ببرد، حداقل در زمستان ۱۴۰۰ برای سال بعد فاقد چشم‌انداز روشن است؛ به این معنا که سیاست خارجی ایران، توانایی‌ها و دانایی‌های مدیران ارشد اقتصادی دولت و نیز ناتوانی فزاینده سرمایه‌داران ایرانی و بی‌رغبتی فزاینده آنها برای سرمایه‌گذاری، هیچ روشنایی و حرارت بیشتری نسبت به امسال و کل دهه ۱۳۹۰ ندارد. 

سلاح ورزی گفت: بر این اساس، امیدواری دادن به شهروندان بدون دیدن الزامات و رعایت آنها، کار درستی نیست و نباید خود را فریب دهیم.

وی ادامه داد: اگر قرار است کاری صورت پذیرد که در سال آینده، شاهد تغییر در نرخ بیکاری و کاهش شمار بیکاران باشیم، دولت و حکمرانان باید راهی را بروند که از نظر شکل و محتوا با راه رفته در دهه ۱۳۹۰ متفاوت باشد. به طور مثال اگر سیاست خارجی ایران در شرایطی قرار گیرد که ایران بتواند از انزوای تجاری و سیاسی بیرون‌اید و به جای تجارت با کشورهایی مثل چین که خود نیاز به ایجاد اشتغال دارند، با جهان آزاد هم مراوده شود، آنگاه می‌توان به حل مشکلات امیدوار بود. 

به گفته سلاح‌ورزی، واقعیت آن است که اگر ایران نتواند در سال آینده به صادرات نفت در اندازه روزانه دست کم ۲میلیون بشکه دست یابد و بودجه دولت به تعادل برسد، نه تنها بر ابعاد اشتغال اضافه نخواهد شد؛ بلکه از اشتغال موجود نیز نمی‌توان صیانت کرد. 

وی اظهارکرد: ایران باید راه را برای ورود شرکت‌های خارجی بازکند و آنها را به داخل راه دهد تا با خود سرمایه و دانش و فن بیاورند و جان تازه‌ای به اقتصاد بی‌سرمایه ایران بدهند؛ در این صورت می‌توان امیدوار بود که بر شمار بیکاران اضافه نشود.

سلاح ورزی ادامه داد: ایرانیان نشان داده‌اند در رشته‌های خدمات مدرن و فعالیت‌های نوآورانه که نیاز به بازار مناسب دارد و البته باید آزادی عمل و اندیشه باشد، سرآمد هستند؛ بنابراین باید این راهها را بازکرد. 

وی افزود: اقتصاد ایران نزدیک به ۴ دهه است همانند جزیره اداره می‌شود و ایرانیان نیز در این جزایر پراکنده هر کس گلیم خود را به سختی از آب بیرون می‌کشد. 

سلاح ورزی گفت: واقعیت‌ها را باید در صحنه سیاست قبول کرد و در سیاست‌های اقتصادی نیز تنگ نظری و ایجاد انحصارهای حکومتی را کنار گذاشت. 

وی اظهارکرد: دولت باید دست از اقتصاد دستوری بردارد و به جای دخالت در خرید و فروش سیب-زمینی و پیاز و چای و برنج راه را برای زایش سرمایه‌های خارجی باز کند تا شغل‌های پایدار ایجاد شود. 

سلاح ورزی، گفت: با ادامه وضعیت موجود متاسفم که این را می‌نویسم؛ اما نگارنده به همراه دهها فعال اقتصادی ایران دوست و دلسوز به کشور امیدی به گشایش باز کار در مسیر ایجا د اشتغال بهره‌ور و پایدار نداریم.