اقتصاد آنلاین – سیده زهرا محمودی؛ 17روز به انتخابات سال 1400 باقی مانده است و در چند روزی که از اعلام کاندیداهای تایید صلاحیت‌شده گذشته، کاندیداها سعی داشتند تا با وعده‌های خود، پیروز این نبرد باشند؛ اما باتوجه به شرایط بحرانی اقتصاد کشور، بسیاری از این وعده‌ها به صورت برعکس عمل کرده و باتوجه به عملیاتی‌نبودن و...، تنها عدم اشراف کاندیدا به شرایط بحرانی اقتصاد کشور را آشکار کرده است.

 اقتصاد آنلاین نیز سعی دارد تا به صورت تخصصی وعده های اقتصادی کاندیداها را مورد بررسی قرار دهد؛ نقد و بررسی وعده‌های نامزدهای انتخاباتی پنج شب است که به صورت متوالی از کلاب هاوس اقتصاد آنلاین پخش می‌شود و وعده‌های برخی از نامزدها به قدری زیاد و دور از واقعیت‌های اقتصاد بود که تصمیم بر این شد تا از این پس در این برنامه تنها به نطرات و صحبت‌های اصلی کاندیداها پرداخته شود. در ادامه مشروح برنامه چهارشنبه یازدهم خرداد ماه 1400 را خواهید خواند؛ در این برنامه به وعده‌های نامزدهای انتخاباتی با تاکید بر مساله بازار سهام که یکی از پرچالش‌ترین بازارها در سال گذشته بوده است، پرداخته شد.

در ابتدای این برنامه امیر مهدی‌زاده، دبیر سرویس بورس اقتصاد آنلاین به تشریح نظریات و وعده‌های کاندیداها در روز یازده خرداد پرداخت و کارشناسان اقتصادی، نظرات خود را در رابطه با این وعده‌ها که غالبا تنها در حد وعده بود و برنامه خاصی برای آن تشریح نشده بود، ارایه کردند. مهدی‌زاده در ابتدای بحث به وعده‌های جلیلی به عنوان اولین نامزد که در این اتاق مورد بررسی قرار گرفت، اشاره کرد.

جلیلی سه شنبه شب گفته بود: «یک سبد غذایی با ١٣قلم کالا توزیع خواهند کرد. همچنین به این اشاره کرد که در این ۴٧سال نقدینگی ۴٢هزار برابر شده و تولید تنها ١.٧برابر بوده و باید به بازار سرمایه توجه داشت. همچنین صحبت‌هایی در مورد شورای ثبات داشته‌اند و گفتند این غلط است که مردم یک شبه در بورس پولدار شوند و یا ضرر کنند. مسکن باید از حالت سرمایه به مصرفی تبدیل شود و برنامه‌ای تنظیم کردیم تا به افرادی که مسکن ندارند، تسهیلات دهیم همچنین وی درباره عدم اظهار نظر مسئولان در مورد بازار سهام، نیز صحبت‌هایی داشت.» به گفته امیر مهدی‌زاده در مورد وعده مواد غذایی، باید منابع مشخص باشد.

مسئولان نباید در مورد بازار سهام اظهار نظر کنند

هاشم آردم به عنوان اولین کارشناس، در مورد نکات جلیلی درباره بازار سرمایه اظهار داشت: من درباره نکات ایشان در خصوص بازار سرمایه شگفت‌زده شدم و این نشان از تسلط ایشان بر موضوع است. نکاتی در صحبت‌های ایشان وجود داشت که جای امیدواری داشت؛ ایشان در رابطه با اظهار نظر مسئولان در مورد بازار سهام صحبت کردند که من فکر می‌کنم در دولت بعد باید سازوکاری طراحی شود که مسئولان نتوانند درباره بازار سهام نظر دهند. ایشان همچین وعده‌های عجیب در مورد بازار سهام ندادند و به نظر می‌رسد رویکرد مناسب‌‌تری نسبت به بازار سهام از خود نشان دادند. اما ردپای هدایت نقدینگی نیز در صحبت‌های ایشان هم دیده می‌شود؛  البته جز آقای همتی این موضوع در صحبت همه نامزدها دیده می‌شود. همچنین بر خلاف آقای رییسی که طرفدار کنترل بازار هستند، آقای جلیلی چنین نظری ندارند و در اظهارنظرهای خود نشان دادند کاندیدای آماده‌ای هستند و شانس ایشان در انتخابات رفته‌رفته بیشتر می‌شود. البته بیشتر در قشر الیت جامعه.

اقتصاددانان گفتند، سیاست‌گذاران نشنیدند

در ادامه صادق الحسینی ضمن اعلام موافقت خود با آردم، خاطر نشان کرد: به نظر می‌رسد آقای جلیلی در این ۴سال مطالعه داشته و حرف‌هایش حرف‌های فکرشده‌ای است که اقتصاددان‌ها بارها گفتند ولی سیاستگذاران توجه نکردند. از جمله این طرح‌ها می‌توان به طرح وان اشاره کرد که در آن یارانه‌های انرژی در سبدی به مردم داده شود. در حوزه‌  بورس هم ایشان بررسی‌های خود را کرده و برنامه‌های منسجمی در خصوص اقتصاد دارد.

حجت صیدی نیز در رابطه با صحبت‌های جلیلی اشاره داشت: بحث‌های ایشان در مورد بازار سرمایه براساس رویکرد خوب بود اما من برنامه عملیاتی ایشان را ندیدم و باید برنامه عملیاتی وجود داشته باشد. نکته مهم در مورد بازار سرمایه بحث کاهش نااطمینانی است. باید دید در این خصوص چه خواهند کرد. من حس می‌کنم در مسکن و... نیز ایشان برنامه روشنی ندارند.

حجت قندی در مورد وعده‌های انتخاباتی کاندیداها اظهار داشت: وعده‌های انتخاباتی بسیار نگران‌کننده بوده و اساسا کشور امکانات چنین وعده‌هایی را ندارد.

جزییات برنامه‌ها روشن شود

سعید عباسیان با اشاره به اینکه به نظر من هم بحث‌های آقای جلیلی انسجام درونی بیشتری در مقایسه با آقای رییسی  دارد، تصریح کرد: اما در برخی موارد ایشان وارد جزئیات نشده‌اند و جزئیات باید روشن شود. برای مثال ایشان گفتند اگر صادرات کالاها افزایش یابد، بازار ارز ثبات بیشتری خواهد داشت؛ این به طور کلی حرف درستی است ولی به جزئیات اشاره نشده است. ایشان همچنین به رشد زیادی نقدینگی در این هفت سال اشاره داشتند و گفتند تولید ١.٧برابر شده است و این کمی ترسناک است که ادامه نظراتی باشد که تصور می شود می‌توان از نقدینگی برای هدایت به سمت تولید استفاده کرد.

مهدی‌زاده در ادامه به وعده‌های همتی پرداخت. همتی گفته است: ناهماهنگی تیم اقتصادی در تمام دوره‌های قبلی ریاست جمهوری، پاشنه‌ی آشیل اقتصاد کشور بوده است. من خودم فرمانده اقتصاد کشور و ضامن یکپارچگی مدیریت اقتصادی‌اش خواهم بود.  با ارز ۴٢٠٠تومانی مخالف هستم. ما بعد سال‌ها به مردم هنوز ۴۵هزار تومان یارانه می‌دهیم و این روند باید اصلاح شود. ایشان همچنین به هماهنگی روندها در تصمیم‌گیری دولت اشاره داشتند.

تضاد منافع با یک رییس جمهور اقتصادی سامان داده شود

هاشم آردم گفت: مزیت مهم همتی این است که برای اولین بار یک رییس جمهور اقتصاددان و اقتصاد خوانده خواهیم داشت. من خودم علاقه‌مندم که این اتفاق بیفتد تا تضاد منافع اقتصادی، با یک رییس جمهور اقتصادی سامان داده شود؛ اما ایشان متاسفانه شاید بیشترین رای منفی را خصوصا در بازار سرمایه دارند و به درست یا غلط است طور به نظر می‌آید که ایشان از مقصران افت و خیز شاخص بازار سهام در سال گذشته است و شاید سخت بتوان این دوستان را قانع کرد آقای همتی به عنوان رییس بانک مرکزی مقصر نبوده است و به نظرم ایشان راه سختی در قانع‌کردن فعالان بازار سهام خواهند داشت.

همتی نقشی در کاهش یا افزایش نرخ بهره بین بانکی نداشت

صیدی نیز در مورد همتی یادآور شد: آقای همتی و بانک مرکزی نقشی در افزایش یا کاهش نرخ بهره بین بانکی نداشتند. وقتی کرونا شروع شد، به طور طبیعی در اثر مکانیزم عرضه و تقاضا، نرخ بهره بین بانکی به شدت کاهش یافت زیرا ما در چند ماهه اول ٩٩ در عموم بانک‌ها مصارف خاصی نداشتیم. بنابراین ارزیابی من این است که بانک مرکزی در این خصوص دخالت زیادی نداشت. نکات مثبت ایشان فرماندهی اقتصادی، اقتصاددان بودن، با دل و جریت بودن، داشتن تئوری اقتصادی، اعتقاد به مکانیزم بازار آزاد و... است. اما بحث ما در اقتصاد کشور فقط جنبه مالی نیست و وزارتخانه‌های اقتصادی ما اهمیت زیادی دارند. در وزارت صمت، کشاوزی، نفت، رفاه و... سیاست‌ها تاثیر بالایی بر اقتصاد دارد که بحث اصلی قیمت‌گذاری است و باید دید آیا آقای همتی در اجرای این مباحث موفق می‌شود، زیرا بحثهای اقتصادی نیست و فشارهای اجتماعی و سیاسی است.

حجت قندی از اقتصاددان مقیم آمریکا نیز اظهار داشت: من در بازار آمریکا می‌فهمم که رابطه بین نرخ بهره بین بانکی و سایر نرخ بهره‌ها تحت تاثیر یک دیگر است اما من در ایران رابطه محکمی نمی‌بینم.

کمپین وزارت اقتصاد برای مبرا کردن خود در بازار سهام

الحسینی درباره گفته‌های قندی توضیح داد: این کمپینی بود که وزارت اقتصاد اجرا کرد تا بگوید ما مقصر ریزش بازار سهام نبودیم.

آردم نیز در این باره عنوان کرد: من معتقد نیستم که نوسان نرخ بهره بین بانکی نقش بالایی داشته و صرفا برداشت افکار عمومی را بیان کردیم و باید این قضیه را در زمان خود بسنجیم. انتظار می‌رفت حلقه تحریم‌ها تنگ‌تر شود و دولت و... مدام داشتند مردم را به سمت بازار سهام هل می‌دادند. شاید ارتباط نرخ بهره بین بانکی و قیمت سهام در ایران مثل آمریکا نباشد اما این در زنجیره‌ای از اتفاقات قرار گرفت که سیگنالی جدی به فعالان بازار سهام داد.

کشور در شرایط آزمون و خطا نیست

سعید عباسیان، سردبیر اقتصاد آنلاین در ادامه توضیح داد: همتی تاکید زیادی بر اقتصاددان بودن خود دارد و به نظرم مسائل و مشکلات کشور به جایی رسیده تا فرد خود به جمع‌بندی نهایی نرسد، مشکلات ادامه خواهد داشت. مثلا همتی و دژپسند در مورد بورس اختلاف نظر داشتند و رییس جمهور نتوانست جمع بندی کند و شاهد این اتفاقات بودیم و یا در خصوص بنزین نیز همین اتفاق افتاد. به نظرم الان کشور در شرایطی نیست که بخواهد آزمون و خطا کند. در خصوص بازار سرمایه هم ما در این اتاق تلاش داریم به ریشه مشکلات بپردازیم. ما همواره رشد نقدینگی بالایی داشتیم که منشأ آن هم سیاستهایی شبیه همین وعده های بدون پشتوانه ای بوده که برخی نامزدها مطرح می کنند که این هم برای بازار سرمایه هم بازار ارز و هم معیشت مردم مشکلات فراوانی را ایجاد کرد.

اقتصاددان بودن رییس جمهور یک الزام است

حمزه غالبی در خصوص اقتصاددان بودن یا نبودن رییس جمهور گفت: ما در دوره‌ای هستیم که دچار بحران اقتصادی هستیم و بنابراین اقتصاددان بودن رییس جمهور مساله مهمی است و دانش اقتصادی بخشی از دانش سیاسی محسوب می‌شود و نمی‌شود فردی مدعی ادعای اداره کلان کشور باشد ولی فهمی از اقتصاد نداشته باشد. بنابراین اینکه رییس جمهور اقتصاد بفهمد، مساله مهمی است.

مهدی‌زاده در ادامه به صحبت‌های رییسی پرداخت. رییسی گفته است: راضی نیستم دست دولت به جیب مردم برود. همچنین برای ٧٠درصد مردم کارت سلامت صادر می‌کنیم تا مشکلی در این بخش نداشته باشند. در مورد برنامه مسکن خود نیز جزئیات هنوز اعلام نشده است. ایشان همچنین گفتند باید رابطه کالای اساسی با ارز را قطع کنیم. مهدی زاده گفت: در مورد چگونگی تامین کسری بودجه صحبتی نشده است. در مورد سلامت نیز منابع باید مشخص شود و سازو کار کارت سلامت هم باید مشخص شود.

رییسی در اقتصاد بلاتکلیف است

هاشم آردم در خصوص صحبت‌های رییس اظهار داشت: بر خلاف جلیلی، رییسی اظهار نظرات متناقضی دارد و اصلا در حوزه اقتصادی بلاتکلیف است. آقای رییسی واقعا روی مسائل اشرافی ندارد و تیم‌هایی که در کنار ایشان است و ممکن است در پست‌های کلیدی اقتصادی استفاده شوند، رویکرد خود را در مورد مسائل اقتصادی نشان دادند و هرچند کاندیداها هنوز برنامه‌ای اعلام نکردند اما ایشان در رویکردها از همه ضعیف‌تر هستند.

عباسیان نیز تاکید کرد: آقای رییسی گزاره‌های غیرشفاف مطرح کرده‌اند. ایشان به بحث خودکفایی و استقلال کشاورزی اشاره داشتند که اینجا بحث استقلال با خودکفایی یکی نیست. یعنی می‌توان استقلال داشت ولی لزوما خودکفا نبود و از طریق استفاده از مزیتهای کشور و صادرات به سایر کشورها و وابسته کردن آنها به خودمان مستقل و تحریم ناپذیر شویم.

وعده‌های عجیب و غریب رضایی

آخرین نامزد که در این روم مورد بررسی قرار گرفت، رضایی بود. ایشان اولویت خود را قطع دست دولت از بورس و... دانست و بحث‌هایی نیز در خصوص ایجاد ایالت‌های اقتصادی در کشور داشتند و در جای دیگر گفتند بانک‌ها را موظف به ارائه وام مسکن خواهند کرد و در روز نخست آمار بیکاری را اعلام می‌کنند.

مهدی‌زاده در خصوص اظهارات رضایی گفت: مشخص نیست ایشان چه طور می‌خواهند دست دولت را قطع کند. ایالت‌های اقتصادی نیز باید بررسی کرد که می‌توان در ایران اجرا کرد یا خیر. در مورد وام مسکن نیز باید منابع مشخص شود؛ وعده‌های رضایی بسیار عجیب است و شاید نتوان استنتاج مناسبی از صحبت‌هایشان داشت.

ارزیابی صحبت‌های رضایی سخت است

صیدی سخت‌ترین کار را ارزیابی نظرات رضایی دانست و توضیح داد: من فرمایشات ایشان را خیلی متوجه نمی‌شوم. در مورد وام مسکن نیز بانک مسکن متولی وام مسکن است. در مورد وام مسکن دو اشتباه وجود دارد؛ یک بحث ساخت مسکن است که الان مشکل کشور قدرت خرید است نه وام مسکن. وام نیز اقساطش مهم است. بنابراین وام مسکن دادن الان جزء کارهای بانک‌ها است ولی مشکل برگرداندن وام است که شخص بتواند.

مسائل ریشه‌ای بررسی شود

سعید درخشانی با اشاره به اینکه مسابقه‌ای راه افتاده که چه کسی می‌تواند بیشتر مسکن بسازد و... راه افتاده گفت: کلیات گفته می‌شود اما باید مسائل را ریشه‌ای بررسی کرد.

برنامه مشخص در حوزه بازار سرمایه؛ سکوی پرش نامزد

میثم فدایی نیز اظهار داشت: با توجه به وضعیت بازار سرمایه در سال گذشته، برنامه مفید یک نامزد در این خصوص می‌تواند سکوی پرشی برایش باشد. رییس جمهور آینده حتما باید در مورد تشکیل شورای ثبات مالی متشکل از وزارت اقتصاد، سازمان بورس، بانک مرکزی و...برنامه داشته باشد. دومین موضوع بحث جدا کردن بازار سرمایه از اقتصاد سیاسی است. بازار سرمایه نیازمند یک آرامش در اقتصاد سیاسی است. در حوزه بانک نیز شرایط بانک‌ها پایدار‌تر شده اما بازار سرمایه نیازمند مراقبت بیشتری است. همچنین در مورد وعده‌های بورسی باید در مورد بازار سرمایه مشکل‌شناسی شود. بورس الان نیازهای متعددی دارد. زیرساخت‌های فنی در این حوزه پاسخگوی شرایط نیست. مشکل بعدی بحث زیرساخت‌های حقوقی و قوانین و مقررات بازار سرمایه است. بحث سوم که برای بهتر شدن بورس وجود دارد، تنوع ابزارهاست.

پاشنه آشیل ما بودجه دولت است

حسین باستان زاد، پژوهشگر اقتصادی هم اظهارات خود در این برنامه را اینگونه مطرح کرد: اولین چیزی که در فضای سیاست‌گذاری با آن مواجهیم این است که در حوزه سیاست پولی و مالی درجه‌گذاری نداریم و در ده سال گذشته، سهم اعتبارات عمرانی بودجه از ٢۵درصد به ١۴درصد کاهش داشته است. بنابراین جای کم کردن از اعتبارات عمرانی را نداریم و اولین اتفاق که باید بیفتد این است که در بودجه به پایداری درآمدها فکر کنیم. سوال این است که آیا منابع بودجه پایدار است؟ پاشنه آشیل ما بودجه دولت است و باید فکری اساسی به حال آن کرد. در مورد یارانه نیز من به یاد ندارم کشوری تورمش ٣٨درصد باشد و سپس بخواهد قیمت نسبی را اصلاح و پرداخت جبرانی داشته باشد؟ در فضای اقتصاد کلان نیز فاجعه وحشتناکی داشتیم و تمام نیروی کاری که تحمیل کردیم، سبب کاهش بهره‌وری شد. بنابراین توجه داشته باشیم بنگاه‌های ما در سطح کلان از کاهش سرمایه‌گذاری در تولید آسیب‌پذیر شده اند لذا باید در مورد حرف‌هایی چون افزایش یارانه و... مراقب باشیم. چه در سطح کلان، چه در بنگاه و بودجه مشاهده می‌کنیم کسری پس‌انداز هر روز درحال افزایش است بنابراین باید فکری اساسی کرد. مشخص نیست هزینه‌هایی که گفته می‌شود قرار است از کجا تامین شود؟ تنها یک جا مانده و آن استقراض از بانک مرکزی است.

سجاد دولت دوست، کارشناس بازار سرمایه هم گفت: در مورد آقای رییسی دو نگرانی وجود دارد؛  یک قیمت‌گذاری دستوری و دو اعتقاد به بازار آزاد. ایشان در جلسات گفتند اعتقادی به قیمت‌گذاری دستوری ندارند اما اطرافیانش چنین دیدگاهی ندارد. در مورد اعتقاد به بازار آزاد نیز دید خطرناکی وجود دارد.

عدم تعقل بازار سرمایه را به پوپولیست سوق می‌دهد

سعید درخشانی نیز در مورد بازار سرمایه تصریح کرد: جای خوشحالی دارد که از وقتی آقای فدایی به سازمان بورس رفتند، شاهد تحرک بیشتر سازمان در حوزه اعطای مجوزها هستیم. نبود تعقل از عواملی است که بازار سرمایه را به سمت پوپولیست سوق خواهد داد. به نظر من در بازار سرمایه برای اینکه دیگر شاهد این اتفاق نباشیم، بهترین راهکار این است که در توسعه ابزارهای مالی دید باز داشته باشیم. همچنین ابزارهای مالی یکی از راه‌های کنترل رییسک است و گسترش آن انگیزه‌ها را تامین خواهد کرد.

بهمن فلاح نیز اظهار داشت: من به علت دید ابزاری کاندیداها به بازار سرمایه نگران هستم. بازار ما برای کارا شدن کار بسیاری دارد و امیدواریم به سمتی برویم که زیرساخت بازار را درست کنیم و به سمت بازاری کارا حرکت کنیم.

دو راهی اقتصاد کشور

صادق الحسینی نیز خاظر نشان کرد: این بحث‌ها به شفافیت بیشتر کمک خواهد کرد و باید به سمت حرف‌های درست رفت و دید مسیر درست بازارها و توسعه کشور، چیست. کشور اکنون در یک دو راهی هست که یا مسیر درست را می‌رود و یا غلط. نامزدها برنامه‌‌ای به معنی واقعی ندارند و در حوزه اقتصاد نیز غالب نامزدها جز آقای همتی حتی نمی‌دانند تیم اقتصادی‌شان کیست. توصیه من این است که اقتصاد به صورت جدی مورد توجه قرار بگیرد و ببینیم هر کسی با چه فکری می‌آید و چه برنامه‌ای خواهد داشت.

نامزدها به اقتصاد پایبند باشند

سعید عباسیان نیز در صحبت‌های پایانی خود گفت: چیزی که در وعده‌ها بسیار دیده می‌شود، این است که سعی دارند برای همه مسائل راه حل ارائه دهند. البته برنامه‌ ارائه نمی‌دهند و صرفا کلیات را مطرح می کنند. نامزدها باید چند اولویت مشخص داشته باشند و به آن سمت حرکت کنند. ارائه راهکار در همه بخش‌ها به معنی عدم سازگاری درونی است. به نظر من راهکار جایگزینی نیست که آموزه های موجود علم اقتصاد را کنار بگذاریم و بقیه بخش‌ها سازگار باشد. ما باید به علم اقتصاد پایبند باشیم و اولویت‌ها را مد نظر داشته باشیم.