اصلاحات ساختاری بدون سختی محقق نخواهد شد / جای خالی منابع در میان وعده های بزرگ (۱۰خرداد)
درحالی وعده‌های بزرگ نامزدها با هزینههای بسیار بالا ادامه دارد که هنوز هیچ منبعی برای این وعده‌ها مشخص نشده است.
اقتصاد آنلاین – سیده زهرا محمودی؛ هرچه عملکرد دولت‌هایی که تاکنون بر سر کار آمدند، رونق و... به همراه نداشت اما همواره وعده‌های پررونق نامزدها در دوران نزدیک به انتخابات تب و تاب زیادی به خود می‌گیرد. اقتصاد آنلاین قصد دارد هر شب در کلاب هاوس خود این وعده‌های بی‌پایان را مورد نقد و بررسی قرار دهد و جوانب مختلف آن را برای مردم روشن سازد. دوشنبه دهم خرداد ماه۱۴۰۰، سومین قسمت از این برنامه برگزار شد و کارشناسان اقتصادی در آن سعی داشتند به نقد وعده‌ها بپردازند.
وعده زاکانی در مورد بورس، دولت سایه، طرح وان حامل‌های انرژی، صادرکننده‌شدن کولبران و رفع انحصار پزشکی جلیلی، وعده‌های مهرعلیزاده در خصوص اشتغال و... از مواردی بود که در این روم بدان پرداخته شد؛ در ادامه مشروح این بحث و گفت‌وگو را خواهید خواند.
وعده‌هایی بورس را هدف گرفته است
علی کریمی، دبیر سرویس کلان اقتصادآنلاین، این گفت‌وگو را با وعده آقای زاکانی آغاز کرد؛ زاکانی در رسانه‌ها گفته‌است که یکی از اهدافش بازار سرمایه است و می‌خواهد برای جلوگیری از سودجویی در بورس، ضمن آموزش صحیح، نقدینگی را به سمت بازار سهام سوق دهد و موجب مولد شدن سرمایه راکد افراد شود.
کریمی در این باره اظهارکرد: باتوجه به درگیری خیل عظیم افراد با بورس، نامزدها این امر را به یکی از اهداف انتخاباتی خود بدل کرده‌اند.
امیر مهدیزاده، دبیر سرویس بورس اقتصاد آنلاین گفت: همچنین در خصوص رونق تولید، بازار سرمایه دو بخش دارد؛ بازار سهام و بازار بدهی که بازار سهام نمی‌تواند کمک زیادی در تولید کند و بازار بدهی در رونق تولید نقش دارد که ما در آن ضعف‌های زیادی داریم. درست است که هزینههای تولید در بازار سرمایه می‌افتد اما ما هنوز فاصله زیادی تا آن داریم. موارد گفته‌شده تنها در حرف زیباست.
کریمی گفت: در شعارهای بیشتر کاندیداهای ما عبارت هدایت نقدینگی به سمت تولید را می‌شنویم. بارها بحث شده که هدایت نقدینگی اصطلاحی اشتباه است.
به غلط بودن هدایت نقدینگی ایمان بیاوریم
سعید عباسیان، سردبیر اقتصاد آنلاین، در رابطه با هدایت نقدینگی تصریح کرد: با توجه به شرایط موجود نامزدها باید در مورد تولید، تورم، معیشت و... حرف‌هایی بزنند و برنامه‌هایی هم ارائه کنند. اما به نظر می‌رسد برنامه‌های اقتصادی صحیحی که قابل ارائه باشد، زمان‌بر است و اکنون جذابیت زیادی ندارد که کسی با آن رای جمع کند. ما معمولا می‌گوییم نقدینگی هدایت نمی‌شود؛ در اقتصاد هدایت نقدینگی را بانک انجام می‌دهد؛ ولی مفهومی که عمدتا استفاده می‌شود چیز دیگری است. نکته‌ای که توجه نمی‌شود این است که حتی اگر بانک هم آن را درست تخصیص دهد، این تنها مرحله اول است که بانک وام را به تولیدکننده می‌دهد. اما اینکه کجا استفاده می‌شود، مسئله دیگری است.
وی افزود: فرض کنید همه آن برای تولید مصرف شود؛ برخی می‌گویند این تورم ندارد ولی دقیقا تورم به دنبال دارد؛ زیرا تقاضا برای کالاهای موجود در اقتصاد افزایش یافته و شاهد تورم خواهیم بود. بحث هدایت نقدینگی از بحث‌هایی است که باید به غلط بودن آن ایمان بیاوریم. یارانه‌های کالایی، ارز پاشی و... از دیگر مفاهیمی است که باید غلط بودن آن را به بقیه گوشزد کنیم تا کاهش یابد.
شعارهای زیبا یک شبه محقق نمی‌شود
کریمی در ادامه اظهارات عباسیان گفت: کاهش تورم، شکوفایی تولید و... حرف‌های زیبایی است اما باید تلاش کنیم تا به این باور برسیم این شعارهای زیبا یک شبه دست‌یافتنی نیست و بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته این مسیر را در یک سده طی کردند و فرمولی برای حل سریع مسائل وجود ندارد و حل سریع مسئله را بدتر خواهد کرد؛ برای مثال آقای قاضی‌زاده امروز گفتند نرخ تورم را تا ۴سال آینده با انجام ۵١پروژه به زیر ۵درصد خواهند رساند. همچنین گفتند برای هر ایرانی بسته ماهانه ٣٠٠هزار تومانی طراحی کردیم و مسکن را اولویت خود عنوان کردند. همچنین گفتند دولت باید در دو سال مشکل اشتغال را برطرف کند و همچنین در جای دیگر از مهار قاچاق صحبت کرده‌اند. ایشان وعده‌های این چنینی زیادی مطرح کردند که به نظرم بین پروژه‌هایی که گفتند و مهار تورم، تضاد زیادی وجود دارد.
مقاومت کاندیداها در مقابل مشخص کردن منبع وعده‌ها
عباسیان با اشاره به اینکه آقای هاشمی از همان ابتدا هر روز یک وعده مطرح کردند و درباره محل آن نیز صحبت‌های عجیبی داشته‌اند، عنوان کرد: وقتی چنین ادعاهایی مطرح می‌شود، منبع آن باید در همان جا مشخص شود. مثلا در بحث وام ازدواج گفتند به هر کسی ۵٠٠میلیون تومان خواهند داد؛ همچنین بسته‌ای که گفتند نیز هزینه زیادی دارد که این دو به بیش از ۵٠٠هزار میلیارد منبع نیاز دارد؛ این منبع کجاست؟ اگر منبعی وجود دارد، باید گفته شود؛ البته همچنان این منطق که به تمام افرادی که ازدواج می‌کنند، ۵٠٠میلیون بدهیم، محل بحث است. همین دو مورد نصف بودجه امسال است که عدم مشخص کردن محل آن جالب نیست که امیدوارم برای وعده‌های خود منبع هم مشخص کنند.
هزینه‌هایی که از تورم عقب مانده است
مهدیزاده گفت؛ آقای قاضی‌زاده می‌خواهد کپی‌برداری ناشیانه‌ای از بحث‌های پیشین داشته باشد. مانند سبد کالا، مسکن مهر و... که با ترکیب آنها یک طرح ارائه کند. ایشان در چند روز این هزینه‌ها را وعده دادند. بدی این رفتارها این است که توقع نابه‌جا ایجاد می‌شود و به افراد سیگنال غلط داده می‌شود. نمی‌توان همینطوری پول داد و گفت تورم ایجاد نمی‌شود. این هزینه‌ها با تورم همخوانی ندارد
وی افزود: در مورد بورس نیز ایشان از پارسال صحبت‌هایی مطرح کردند که هنوز نتیجه‌ای نداده است و ما مشتاقیم بدانیم نتیجه این وعده‌ها چه شده است.
علیرضا شامخی به وعده صندوق نجات بورس رضایی اشاره کرد و یادآور شد: حتی رقم این طرح از طرح‌هایی که پیشتر گفته شد، بیشتر است و مشخص نیست با انجام آن چه فاجعه‌ای خواهیم داشت. همه در مورد بورس شعار می‌دهند.
وعده‌ها در تضاد با مبانی اقتصاد
کریمی در ادامه توضیح داد: علت این شعارها این است که بسیاری دانش اقتصادی ندارند و باید در سطح عموم جامعه موضوع بررسی شود و اشتباه بودن صحبت‌ها در اساس تذکر داده شود.
حشمت فرخی نیز اظهارکرد: وعده‌ها با مبانی اقتصاد همخوانی ندارد؛ مشکل ما تورم نیست و ما در ابتدا باید مشکل رکود را حل کنیم و ساختارهای اقتصادی را درست کنیم.
عباس دادجو توکلی با تاکید بر اینکه کلیات صحبت‌هایی که از کاندیداها می‌شنویم، با حضور دکتر همتی رنگ اقتصادی بیشتری گرفته و بحث‌های جدی‌تری در این فضا مطرح می‌شود، گفت: من فکر می‌کنم آقای جلیلی در جبهه اصول‌گرا کمتر از سایرین شعاری صحبت می‌کنند. دکتر همتی هم فرد پرتجربه‌ای است که اقتصاد را خوب می‌فهمد. آقای هاشمی چند روز پیش از نجات سه روز بورس و چند وعده تورم‌زا دیگر صحبت کردند که تمام این وعده‌ها از مسیر خلق پول است و برنامه خاص را مطرح نمی‌کند.
دادجو ادامه داد: تورم یک پدیده پولی است که از ساختارها و نهادهای اقتصادی ما می‌گذرد. برای مثال صنعت خودروسازی به بانک‌ها بدهکار است اما به قدری عدم محدودیت داشته است که به فکر تجدید ساختار نیست. کل صنایع ما عمدتا این سبکی هستند.
وی افزود: کلا در صحبت‌هایی که امثال ایشان می‌گویند برنامه‌ای برای درآمدزایی دیده نمی‌شود. متاسفانه من ندیدم ایشان روی ساختارها و بهینه‌سازی هزینههای ثابت بحث کنند.
عجیب است که این شعارها پذیرفته و پسندیده می‌شود
کریمی در ادامه این برنامه به وعده‌های مهرعلیزاده پرداخت. دبیر اقتصاد کلان اقتصاد آنلاین صبحت‌های مهرعلیزاده را اینگونه تشریح کرد: ایشان درباره تولید و اشتغال صحبت‌هایی مطرح کردند و گفتند نقدینگی باید به صورت اتوماتیک به سمت تولید هدایت شود تا قدرت تخریبی آن کاهش یابد. ایشان از افزایش پنج برابری یارانه پنج دهک پایین گفتند و کنترل نوسان قیمت‌ها نیز در وعده‌هایشان دیده می‌شود.
امیر شاهرخی درباره این وعده‌ها توضیح داد: برایم عجیب است که مردم این شعارها را می‌پذیرند و می‌پسندند. در مورد یارانه آقای احمدی‌نژاد در زمان ریاست جمهوری خود می‌گفتند اگر قیمت‌ها واقعی شود و در پی آن درآمدی ایجاد شود، درآمد متعلق به همه مردم خواهد بود. به نظر من این استدلال، بسیار قوی است. سوال من این است که آیا پخش درآمد به چند دهک کار درستی است یا نه؟
یارانه به مقصد خود نرسیده است
عباسیان در واکنش به صحبت‌های آقای شکوهی گفت: سالیان سال است که نظام حمایتی ما یا مبتنی بر حمایت کالایی بوده و یا استفاده از نهادهای حمایتی. هدف از یارانه حمایت از دهک پایین است اما دهک ١٠ بیشتر مصرف می‌کند و از یارانه کالایی بهره‌مندی بیشتری خواهد داشت؛ بنابراین در اینجا یارانه به هدف خود نرسیده است. در مورد کمیته امداد و... نیز دیده‌ایم که برخی از دهک‌های دهم حمایت را دریافت می‌کردند اما برخی در دهک یک و دو خیر. این حاکی از عدم موفقیت این روش است.
به گفته سعید عباسیان، ایده‌ای که از زمان آقای احمدی‌نژاد مطرح شد و قابل دفاع است، همین یارانه‌های نقدی است که در ادبیات اقتصادی هم بحث‌هایی در این رابطه وجود دارد. بحث این است که می‌خواهیم همه از درآمدی بهره‌مند شوند تا فقر مطلق از بین رود. می‌توان با مالیات این را از دهک‌های بالا پس گرفت. یارانه به پنج دهک، درست و شدنی نیست. دهک پنج و شش شکاف درامدی زیادی ندارد و جای این دو دهک با گرفتن و نگرفتن یارانه متفاوت خواهد شد. بنابراین چنین شیوه‌ای مشکل‌آفرین است.
لزوم تقویت سیستم مالیاتی
حشمت فرخی نظرات خود را بدین شکل بیان کرد: در ایران رکود مقدم بر تورم است و در مورد دهک‌ها نیز دهک مفهومی نسبی است. ما باید سیستم مالیاتی خود را تقویت کنیم و تا زمانی که یک سیستم مالیاتی مشخص و دقیق نداشته باشیم، آسیبی جدی در طرح هدفمندی وجود دارد. عملا دولت‌ها منتظر هستند برای ماندن کارهای عجیبی کنند و هزینه خود را به جای مالیات گرفتن، افزایش دهد. این مسائل در کشوری با منابع طبیعی بیشتر است.
امیر شکوهی نیز در این باره خاطرنشان کرد: باتوجه به سیستم‌های کشور، تشکیل پایگاه داده‌ای که بتوانیم دهک‌ها را شناسایی کنیم نشدنی است. اگر کاندیدایی این ادعا را داشت که قیمت‌ها را واقعی کند و به برخی یارانه دهد و به بقیه خیر، عملیاتی نخواهد بود.
کریمی با اعلام موافقت خود با صحبت‌های شکوهی اظهارکرد: ما سال‌هاست که در مورد حذف یارانه پردرآمدها صحبت می‌کنیم اما هنوز موفق نشدیم.
رضایی و وعده‌هایی که هنوز منبع ندارد
وی در ادامه به وعده امروز آقای رضایی پرداخت. ایشان امروز گفتند من می‌توانم یارانه ۴۵٠هزار تومانی را به نحوی که تورم‌زا نباشد، توزیع کنم اما همچنان منابع آن را به صورت دقیق مشخص نکردند. ایشان امروز هم به تبدیل پول ایران به پول قدرتمند منطقه تاکید کردند. علاوه بر این موضوعی در خصوص صندوق مالباختگان بورس عنوان کردند.
کریمی در ادامه به جلیلی و وعده‌های او در مورد یارانه‌های انرژی (سهم مردم باید از یارانه‌های انرژی برابر باشد و اگر کسی استفاده نمی‌کند معادل ریالی دریافت کند(طرح وان)) و نیز دولت سایه پرداخت و نظر خود را با سوالی مطرح کرد: در مورد دولت سایه این سوال مطرح است که اصلا دولت سایه چیست؟
ارزیابی مثبت طرح وان
سعید عباسیان با تاکید بر اینکه من جزییات طرح وان را ندیده‌ام عنوان کرد: دوستانی که طرح وان را دیدند، آن را طرحی خوب ارزیابی کردند. ما قبلا در اندیشکده حکمرانی شریف پیشنهادمان این بود که هر ماه بیست لیتر به افراد سهمیه بنزین دهیم و افرادی که مصرف ندارند سهمیه خود را به افرادی که مصرف دارند، بفروشند. با افزایش قیمت بنزین، افرادی که ماشین ندارند نیز از این یارانه بهره‌مند می‌شوند و افرادی که یارانه را نمی‌خواهند اعلام کنند که دولت این پول را به حسابشان بریزد. اگر طرح مشابه این باشد خوب است.
برنامه‌هایی برای عدم رفع انحصار در رشته پزشکی
عباسیان با اشاره به طرح آقای جلیلی در مورد رشته پزشکی تصریح کرد: ایشان گفتند ورودی پزشکی محدود بوده و نیاز کشور بالاتر است و سرانه پزشکی ما نصف آمار جهانی است. به نظر من ما در این حوزه یک انحصار داریم و اگر برنامه‌ای در این خصوص اعلام شود، خوب است.
در ادامه مهدیزاده به وعده دیگر جلیلی در مورد صادرکننده شدن کولبران اشاره کرد و گفت: برای من جای تعجب است که کولبر چه طور این کار را انجام دهد. اینکه کولبر چه صادراتی می‌تواند داشته باشد برای من مبهم است.
عباسیان در این رابطه اشاره داشت؛ یکی از مشکلات بازار انرژی ما همین بحث قاچاق است. اگر بازار شکل بگیرد، اگر فردی حتی بنزین را بخرد و قاچاق کند، بقیه و خودش را منتفع خواهد کرد و دیگر مثل سابق نیست که فقط خود قاچاقچی منتفع شود، البته این مسئله باید جزئی‌تر تشریح شود.
رییس‌جمهوری جسارت فداشدن برای اصلاحات را ندارد
در ادامه برنامه، فرخی در خصوص بحث دولت سایه اظهارکرد: دولت سایه مشخص نیست. دولت مجری است نه قانون‌گذار بنابراین اگر دولت کاری انجام می‌دهد، برنامه‌هایی است که در قالب قانون مطرح می‌شود. این کار سخت است و به نظر نمی‌رسد رییس‌جمهوری جسارت فدا کردن خود برای اصلاحات داشته باشد و ما ندیدیم که در شعارها یک برنامه ساختاری وجود داشته باشد. من معتقدم دولت سایه جای سوال بسیاری دارد و شدنی نیست که اصلاحات در کوتاه مدت انجام شود.
شکوهی نیز در مورد دولت سایه توضیح داد: در زمان آقای جلیلی تیم‌هایی شکل گرفت که وظیفه داشتند نقاط ضعف هر یک از دستگاه‌های اجرایی را با نقاط قوت سایر دستگاه‌ها مرتفع کنند و ما تصویر این پرتال‌ها را در سامانه‌هایی دیدیم. آنچه من از ایشان در خصوص دولت سایه دیدم این است که دستگاه‌های اجرایی با توجه به سبقه خود نمی‌توانند از جایگاهشان فاصله بگیرند. به نظر من اسم انتخاب‌شده مناسب نیست و ذهن را به جای دیگری خواهد برد.
کریمی در پایان برای باری دیگر تاکید کرد: بحران‌های اقتصاد بدون خونریزی پشت‌سر گذاشته نخواهد شد و قطعا اصلاحات و جراحات ساختاری با خونریزی همراه خواهد بود و یک شبه محقق نمی‌شود.
