عدد اکتان بنزین چیست؟ + نکات مهم هنگام بنزین زدن به خودرو
۹۱، ۵، ۹۸، ۱۰۰ و… این‌ها اعدادی هستند که با مراجعه با پمپ‌بنزین‌های مرتب کشور (یا هر پمپ‌بنزینی در یک کشور توسعه‌یافته) خواهید دید و نمایانگر عدد اکتان سوخت هستند؛ اما معنای این درجه‌بندی سوخت چیست و چه کاربردی دارد؟!
به گزارش اقتصاد آنلاین، مشتریان و مصرف‌کنندگان معمولا براساس قیمت هر مدل برحسب تومان /لیتر (یا دلار /لیتر) سوخت خود را انتخاب می‌کنند اما انتخاب بهترین و مناسب‌ترین نوع سوخت لزوما براساس ارزش مالی آن صورت نمی‌گیرد.
معمولا خودروسازان به‌نام، حداقل نرخ اکتان موردنیاز برای استفاده در خودروهایشان را اعلام می‌کنند چراکه استفاده از سوخت اکتان پایین‌تر در آن خودروها، باعث آسیب به موتور در درازمدت و کاهش عملکرد آن می‌شود؛ حتی مصرف سوخت نیز افزایش می‌یابد و در نتیجه آن، میزان انتشار آلایندگی‌ها نیز بیشتروبیشتر می‌گردد.
فوت و فن نگهداری و مراقبت از خودرو؛
متاسفانه یا خوشبختانه، نرخ بنزین درحال افزایش است و احتمالا تمام مصرف‌کنندگان، بهترین گزینه را ارزان‌ترین گزینه ببینند؛ با این همه، بهتر است نگاهی به معانی درجات مختلف سوخت داشته باشیم تا مناسب‌ترین سوخت را برای استفاده در خودروی خود بشناسیم:
اکتان بنزین چیست؟
به زبان ساده، درجه اکتان نشان‌دهنده پایداری سوخت است و هرچه این عدد بالاتر باشد، با سوختی پایدارتر سروکار داریم. یک متخصص تکنولوژی سوخت، «آقای یوروسِویک»، اکتان را این‌گونه توصیف می‌کند:
عدد اکتان سوخت نشان‌دهنده گرایش سوخت به احتراق خودکار (خود اشتعالی) یا انفجار در دما و فشار بالا در حضور هوا است.
این انفجار نابالغ سوخت و احتراق آن با اصطلاح «ضربه‌زدن» (Knocking) سوخت نیز شناخته می‌شود. هر چه یک سوخت دربرابر فرایند ضربه‌زدن مقاوم‌تر باشد، گزینه بهتری برای استفاده در موتورهای مجهز به توربوشارژر، سوپرشارژر و دیگر موتورهای با نسبت فشار بالا خواهد بود؛ چراکه موتورهای مجهز به کمک‌پیشرانه که نسبت فشارهای بالایی دارند، معمولا در خطر ایجاد ضربه‌زدن قرار دارند و سازندگان با کاهش دمای موتور یا مخلوط سوخت و هوا، به کنترل این پدیده ناخواسته می‌پردازند.
RON چیست؟
RON که مخفف عبارت «Research Octane Number» یا عدد تحقیقاتی اکتان است، یکی از دو روش مرسوم برای نشان‌دادن عدد اکتان سوخت است. روش دیگر نمایش عدد اکتان، MON یا عدد اکتان موتور نام دارد. البته راه‌های دیگری نیز وجود دارند که از میان آن‌ها، موارد نامبرده بیشترین کاربرد را دارند پس ما به آن دو می‌پردازیم. آقای یوروسویک در این‌باره می‌گوید:
RON بیانگر میل به اشتعال تحت فشار کاری بالا است؛ فشارهایی چون بالارفتن از یک کوه یا تپه یا شتاب‌گرفتن خودرو. کمینه RON برای سوخت معمولی برابر ۹۱ است. RON برای سوخت مرغوب برابر ۹۵ و حداکثر مقدار آن برابر ۹۸ است.
MON نمایانگر میل سوخت به اشتعال در فشار کاری کم است. برای نمونه، رانندگی در بزرگراه یا جاده فعالیتی نسبتا سبک محسوب می‌شوند. حداقل MON برای سوخت معمولی برابر ۸۱ است. درحالی‌که این رقم برای سوخت مرغوب برابر ۸۵ و حداکثر مقدارش نیز برابر ۸۶ تعیین شده است.
سوخت مرغوب (Premium) چیست؟
براساس تعریفی از «دپارتمان محیط و انرژی کامن‌ولث» در استرالیا، سوخت هنگامی مرغوب تلقی می‌شود که عدد RON آن ۹۵ و بالاتر باشد. با استناد به «اتحادیه جاده‌های ملی و رانندگان استرالیا»، سوخت مرغوب توانایی موتور را برای تولید قدرت با استفاده از افزایش غلظت سوخت امکان‌پذیر می‌سازد. این افزایش چگالی باعث کنترل بیشتر روی احتراق سوخت شده و از سوختن پیش‌ازموعد سوخت، «پینگ»، جلوگیری می‌کند. همه این‌ها منجربه ارائه قدرت توسط موتور به‌شکلی نرم‌تر و یکنواخت‌تر خواهد شد.
مزایای بنزین با اکتان بالا چیست؟
آقای یوروسویک می‌گوید:
موتورهای مدرن در استفاده از بنزین‌های با اکتان بالاتر، به‌صورت بهینه‌تری عمل می‌کنند. استفاده از بنزین با اکتان بالاتر می‌تواند در مواقعی که موتور تحت کم‌فشاری کاری قرار دارد از آن محافظت کند. اگر موتور برای استفاده از اکتان بالاتر حسگر ضربه‌زدن نیز داشته باشد، خروجی بهتر خواهد بود و شاهد مصرف سوخت به‌مراتب بهینه‌تری خواهیم بود.
آیا می‌توان هر اکتان بنزین را در خودرو استفاده کرد؟
خیر. اگر تصور می‌کنید چون خودرو نیاز به سوختن مداوم سوخت دارد پس هر اکتانی را می‌تواند قبول کند، اشتباه می‌کنید. بیشتر خودروها یک کف عدد اکتان دارند که زیر در باک خودرو هک شده است و باید رعایت شود. بسیاری از خودروهای بنزینی، حداقل عدد اکتان ۹۱ RON است اما با پیشرفت صنعت، خودروهای مدرن امروزی کم‌کم میل به استفاده‌تر از سوخت مرغوب‌تری با عدد اکتان ۹۵ دارند؛ به‌ویژه اگر از سیستم‌های کمک‌پیشرانه نظیر توربوشارژر نیز استفاده کنند.
اگر سوخت اشتباه به خودرو بزنم، چه می‌شود؟
سیستم کامپیوتری یک خودرو به‌گونه‌ای طراحی شده است که از اپراتور (کاربر) انتظار دارد، حداقل اکتان تعیین‌شده توسط شرکت را به خورد موتور دهد؛ چراکه آن موتور به‌خصوص برای سوزاندن اکتان معین زمان‌بندی و برنامه‌ریزی شده است. نادیده گرفتن توصیه خودروسازان می‌تواند در درازمدت باعث خطرآفرینی برای خودرو شما گردد. متخصص سوخت ما در این‌باره این‌گونه توضیح می‌دهد:
اگر وسیله‌نقلیه برای استفاده از اکتان ۹۸ طراحی شده باشد پس استفاده از اکتان ۹۵ می‌تواند به موتور آسیب برساند.
شاید راننده متوجه احتراق پیشاز موعد (پینگ) در موتور در فشار کاری پایین، رانندگی با سرعت پایین یا رانندگی در بزرگراه نشود. به‌علاوه، ممکن است راننده شاهد مصرف بیش‌از اندازه سوخت یا ضعف عملکرد خودرو باشد.
در سوی دیگر این ماجرا، اگر سوختی با اکتان بیشتر از چیزی که سازنده خودرو توصیه کرده است استفاده کنید، مثلا خودروی شما به اکتان ۹۵ نیاز داشته باشد و شما بنزین اکتان ۹۸ را به خورد آن بدهید، بدترین حالت ممکن آن خواهد بود که استفاده از این اکتان بالا سودی برای شما نخواهد داشت و عملا مانند اکتان ۹۵ خواهد سوخت؛ چراکه خودروی شما آنقدر جدید نیست که بتواند از سوخت با اکتان بالاتر از ۹۵، بهترین استفاده را داشته باشد.
چرا بنزین با اکتان بالاتر گران‌تر است؟
آقای یوروسویک، متخصص سوخت، به‌طور زبان ساده می‌گوید:
هزینه تجهیزات لازم برای تولید سوخت با عدد اکتان RON بالاتر بیشتر است و همین هزینه بیشتر تولید، منجربه هزینه بیشتر برای مصرف‌کننده نهایی می‌گردد.
اکتان E۱۰ چیست؟ آیا می‌توانم از بنزین E۱۰ استفاده کنم؟
عدد اکتان E۱۰ به سوختی اطلاق می‌شود که فاقد سرب بوده و مخلوطش حاوی ۹۰ درصد بنزین و ۱۰ درصد اتانول است. اتانول نوعی الکل بی‌رنگ است که به‌عنوان سوختی تجدیدپذیر و سازگارتر با محبط‌زیست شناخته می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از سوخت اتانول با توجه به منبع تولید آن، در مقایسه با انواع سوخت‌های کربنی می‌توان باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای گردد.
سوخت E۱۰ با توجه به قیمت پایین‌تری که دارد ممکن است نظر بسیاری از رانندگان را به خود جلب کند؛ البته پیش از استفاده از آن باید از سازگاری آن با خودرو اطمینان حاصل کرد. متخصص ما می‌گوید که بیشتر خودروهای تولیدشده پس از سال‌های ۱۹۸۶ میلادی با این سوخت سازگاری دارند. با این وجود، ممکن است خودروهایی نیز پیدا شوند که برای سوزاندن اتانول طراحی و بهینه‌سازی نشده باشند؛ بنابراین بهتر است پیش از استفاده از این نوع سوخت از سازگاری آن مطمئن شد.
