بازار در انتظار وین / هیچکس خودرو نمی خرد
با وجود نزدیک شدن به هفته‌های پایانی بهار به نظر می‌رسد بازار خودرو همچنان در رکود انتظاری به سر می‌برد و میزان خرید و فروش‌ها در پایین‌ترین سطح باقی مانده‌اند.
اقتصادآنلاین - جواد هاشمی؛ بر خلاف تصور شورای رقابت و دیگر تصمیم‌گیران صنعت خودرو، بازار بیش از آنکه به دستورالعمل‌های جدید و برنامه‌های داخلی روی خوش نشان دهد، همچنان به تحولات بین المللی چشم دوخته و با گذشت حدود دو ماه و نیم از سال 1400 هنوز خریداران ریسک حضور پر قدرت در بازار را منطقی نمی‌بینند.
آخرین باری که بازار خودرو به چنین شرایطی رسیده بود به ماه‌های پایانی مذاکرات هسته‌ای پیش از نهایی شدن برجام باز می‌گشت. دولت یازدهم در اواسط دوره چهار ساله خود، به یک توافق هسته‌ای با شش کشور قدرتمند جهانی نزدیک شده بود و تحت تاثیر فضای امیدواری به وجود آمده در اقتصاد، بخش مهمی از متقاضیان خرید خودرو دست نگه داشته بودند تا با به نتیجه رسیدن مذاکرات و کنار رفتن تحریم‌ها، کاهش قیمت خودروهای داخلی و افزایش گزینه‌های موجود در بازار را تجربه کنند.
در چنین شرایطی، میزان فروش محصولات خودروسازان اصلی کشور به شدت کاهش یافت و کار تا جایی ادامه پیدا کرد که دولت برای به فروش رفتن محصولات جدید، تسهیلاتی بانکی در نظر گرفت. در روزهای ابتدایی سال 1400 نیز شرایطی مشابه رخ داد. هرچند صنعت خودرو با توجه به تداوم قیمت گذاری دستوری، افزایش جدی فاصله قیمت میان کارخانه و بازار و زیان انباشته و بدهی چند ده هزار میلیارد تومانی خودروسازان به سال جدید وارد شد اما در عمل با توجه به آغاز دور جدیدی از مذاکرات برای از سرگیری اجرای برجام، یک رکود انتظاری گسترده بازار خودرو را در برگرفت.
نخستین نشانه‌ها از تاثیرپذیری بازار خودرو از تحولات بین المللی پس از انتخابات آمریکا خود را نشان داد. پس پیروزی بایدن بر ترامپ، قیمت خودرو در بازار داخلی ایران پس از دوره‌ای طولانی از صعود قیمت به کانال‌های پایین‌تر نزول کرد و اقتصاد خود را آماده تحولی مثبت در حوزه تحریم‌ها می‌دید. با این وجود و پس از مستقر شدن بایدن در کاخ سفید، مشخص شد که فرایند بازگشت آمریکا به برجام طولانی‌تر از چیزی است که به نظر می‌رسید و از این رو از یک سو روند کاهشی قیمت‌ها متوقف شد اما از سوی دیگر خریداران خودرو به امید تحولی مثبت در حوزه تحریم‌ها، دست نگه داشتند تا شاید با رسیدن خبرهایی مثبت از وین، قیمت خودرو کاهش یابد.
با طولانی شدن روند مذاکرات هسته‌ای در دور جدید، رکود بازار نیز تمدید شد و با عبور از اردیبهشت و رسیدن به خرداد نیز تحولی در این شرایط رخ نداد. بازار خودرو یک بار در اسفند سال گذشته و در بازار شب عید بر خلاف روال سال‌های قبل رکودی نسبی را تجربه کرد و این بار نیز به نظر می‌رسد با وجود نزدیک شدن به تابستان و تعطیلات مدارس و دانشگاه‌ها که فصل مهم دیگری در افزایش خرید و فروش‌ها بود، بازار علاقه چندانی به رونق نشان نمی‌دهد. هرچند در این بین نمی‌توان مولفه شیوع کرونا و محدودیت در سفرها را نیز نادیده گرفت اما با این وجود بازار نسبت به سال‌های قبل کاهش قابل توجهی در معاملات را تجربه می‌کند.
آنچه که شرایط بازار را غیرقابل پیشبینی‌تر می‌کند، کاهش حساسیت قیمت‌ها به جابجایی در قیمت ارز است. در روزهای گذشته و پس از برکناری عبدالناصر همتی از ریاست کل بانک مرکزی، بازار ارز تحولاتی کوتاه مدت را تجربه کرد و قیمت دلار برای مدتی کوتاه بار دیگر افزایشی شد اما بازار خودرو حتی نسبت به این موضوع نیز واکنش جدی نشان نداد و بررسی قیمت‌های اعلامی نشان می‌دهد که نرخ بسیاری از خودروها یا تغییر نکرده یا این تغییر بسیار محدود بوده است.
سعید موتمنی - رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو- در گفت و گو با اقتصاد آنلاین یکی از اصلی‌ترین علت‌های عدم واکنش بازار به افزایش قیمت دلار با محدود بودن تعداد تقاضاهای فعال می‌داند و می‌گوید: تقاضا برای خودرو در بازار بسیار کاهش یافته و با توجه به اینکه سرنوشت بازار مشخص نیست، تقاضای کاذب یا افرادی که برای سرمایه گذاری اقدام به خرید خودرو می‌کردند بسیار پایین آمده و عملا اگر معامله‌ای صورت می‌گیرد نیز از سوی خریداران واقعی است.
به گفته وی، با توجه به کاهش شتاب تقاضای کاذب نه دستورالعمل اخیر شورای رقابت برای افزایش قیمت خودرو و نه بالا رفتن نرخ دلار در روزهای گذشته هیچ یک بر قیمت خودرو تاثیر جدی نگذاشتند و فضای موجود آرامشی نسبی را نشان می‌دهد.
این آرامش در حالی به وجود آمده که بررسی میزان تولید و فروش خودروسازان در اردیبهشت ماه نیز حاکی از کاهش قابل توجه آمارهاست. خودروسازان از سویی در میزان تولید نسبت به ماه‌های گذشته آماری کاهشی داشته‌اند و از سوی دیگر در میزان فروش نیز روند کاهشی ادامه داشته است. از سوی دیگر بر خلاف سال گذشته که در بسیاری از ماه‌ها برنامه ریزی برای فروش ویژه یا پیش‌فروش خودروها در دستور کار قرار می‌گرفت، در اردیبهشت خبری از این برنامه‌های ویژه نبود و حتی افزایش قیمت خودرو در کارخانه که از سوی شورای رقابت اعلام شد نیز نتوانست این روند را اصلاح کند. هرچند در روزهای پایانی اردیبهشت مانند آنچه که در سال قبل اجرایی شد، خودروسازان برای عید فطر یک دور از فروش را نهایی کردند اما به نظر می‌رسد آنچه که در عمل رخ داده بسیار پایین‌تر از هدف گذاری‌های کلان برای جهش تولید و حتی پایین‌تر از آمارهای ماه‌های گذشته است.
با نزدیک شدن به روزهای پایانی بهار، عملا هیچ یک از معماهای بزرگی که صنعت خودرو با آنها رو به رو بود به نتیجه قطعی نرسیده‌اند. در نخستین فصل از سال 1400 نه خبری از اصلاح تصمیمات شورای رقابت به گوش رسید و نه وزارت صمت و کمیسیون صنایع مجلس توانستند طرح‌های خود برای اصلاح روند بازار را نهایی کنند. از سوی دیگر با تداوم مذاکرات هسته‌ای و به نتیجه نرسیدن آن در هفته‌های گذشته، بازار نیز به رکود انتظاری خود ادامه داده تا با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جهوری و تغییر دولت در نیمه تابستان، یکی از مهم‌ترین صنایع اقتصاد ایران همچنان سرنوشتی نامشخص داشته باشد. هرچند بسیاری از کاندیدادها در برنامه‌های اقتصادی خود اشاره‌ای نیز به خودرو و وضعیت آن داشته‌اند اما هنوز هیچ یک از هفت فرد باقی مانده در عرصه رقابت، طرحی دقیق یا برنامه‌ای جزئی برای بهبود شرایط این صنعت مهم و کاهش التهابات بازار آن ارائه نکرده است.
