داعش قدرت را در افغانستان در دست می گیرد؟

اقتصادآنلاین-پرستو بهرامی‌راد؛ نیوزویک در گزارشی به قلم تام اوکانر نوشت: با توجه به تمرکز سیاست خارجی ایالات متحده بر جنگ در اوکراین، ناآرامی‌های افغانستان به نگرانی اصلی ایران تبدیل شده است، زیرا حملات علیه مسلمانان شیعه در کشور همسایه تهدیدی برای شعله‌ور کردن تنش‌های فرقه‌ای در سراسر منطقه است.

در حمله روز پنجشنبه که توسط گروه داعش انجام شده بود، ده ها نفر در مسجد سه دوکان در مزارشریف کشته شدند. این آخرین مورد از اقدامات مرگباری است که اقلیت مذهبی مسلمان شیعه افغانستان را هدف قرار می‌دهد که عمدتاً از قوم هزاره تشکیل شده است.

درست یک روز قبل از انفجار پنجشنبه، یک انفجار مرگبار دیگر در یک محله عمدتا شیعه نشین هزاره در کابل را لرزاند. دانش آموزان مدرسه نیز در میان کشته شدگان بودند.

در حالی که ناآرامی‌هایی که از زمان تسلط طالبان در افغانستان با اکثریت سنی مذهب روبه‌رو شده است، تنها مسلمانان شیعه را هدف قرار نداده است، اما این حملات تأثیر زیادی بر جامعه داشته است، جامعه‌ای که مدت‌ها با تبعیض و سرکوب مواجه بوده است، حتی در زمان فروپاشی دولت تحت حمایت واشنگتن. 

حمله روز پنج شنبه در افغانستان که اقلیت شیعه این کشور را هدف گرفت، بیش از همه توجه کشور همسایه یعنی ایران را به خود جلب کرده است. نماینده دائم ایران در سازمان ملل به نیوزویک گفت: ایران عمیقا نگران افزایش شمار این فعالیت های تروریستی در افغانستان است. ایران به تقویت روابط با دولت کابل ادامه می دهد اما از امارت اسلامی می خواهد که پاسخگوی حملات اخیر باشد و عاملان این جنایات شنیع را فورا شناسایی و مجازات نماید.

چنین حملاتی اتفاقات تاریخ ناگوار را بین دو ملت تداعی می‌کند، به ویژه در شهر مزارشریف در شمال افغانستان، در دوره اول حکومت طالبان، 11 نفر را که عمدتاً دیپلمات‌های ایرانی در کنسولگری شهر را قتل عام کردند. کنسولگری که امروز باز است، روز پنجشنبه بیانیه ای منتشر کرد که انفجار در مسجد شهر را در اوایل همان روز "به شدت محکوم کرد".

تعدادی از مقامات ارشد ایران، از جمله ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران، همچنین در مورد حملات اخیر و همچنین سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه، که "اقدامات تروریستی" را "خطرناک" توصیف کردند.

الحنفی وردک یکی از اعضای برجسته طالبان در این باره می گوید: دو روز گذشته برای افغان ها واقعا دردناک بود. همه مردم افغانستان در این درد و غم شریک هستند و امارت اسلامی متعهد به جلوگیری از رخدادهای مشابه و مجازات عاملان است. وردک بازیگران دیگری را در پشت پرده تلاش ها برای ناآرام کردن افغانستان می بیند و می گوید که جامعه اطلاعاتی منطقه که کشورهای همسایه ما را نیز تهدید می کنند، می خواهند با استفاده از ابزارهای مختلف برای مردم افغانستان نگرانی های امنیتی ایجاد کنند. او ادامه داد که عبدالحمید سنگریار یکی از اعضای کلیدی داعش طی یک عملیات ویژه بازداشت شده است. وردک همچنین گفت که طالبان آماده همکاری با دیگر کشورها برای مهار فعالیت های گروه های شبه نظامی در سرتاسر منطقه است. 

با این حال وردک تاکید کرد که امنیت داخلی کشور مسئله داخلی ما و مسئولیت نیروهای امنیتی ماست. به شما اطمینان می دهیم که به زودی از رویدادهای مشابه جلوگیری خواهد شد. وضعیت امنیتی در کشور ما بهتر و امن تر از برخی همسایگان ماست.

گروه‌های شبه‌نظامی با ایدئولوژی‌های جهادی و جدایی‌طلب مدت‌ها است که از بی‌ثباتی افغانستان برای انجام فعالیت‌های فرامرزی سوء استفاده می‌کنند. این موضوع برای کشوری که در قلب آسیا قرار دارد و با چین، ایران، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان هم مرز است، مشکلات مشترکی ایجاد کرده است.

این کشورها به همراه روسیه چندین بار نمایندگانی را برای گفتگو در مورد این موضوع داشته اند، که آخرین مورد در اوایل ماه جاری در چین بود.  در حالی که همه طرف‌ها بر نیاز به سرکوب نهادهای سرکش در افغانستان تاکید کرده‌اند، کشوری که نزدیک‌ترین روابط با طالبان دارد، اوضاع را به دست گرفته است.

پاکستان تعدادی حملات هوایی نادر انجام داد که گفته می شود تحریک طالبان پاکستان (TPP) را که گروهی جدا از طالبان افغانستان است، هدف قرار داده است. در حالی که طالبان در حال حاضر رهبری امارت اسلامی افغانستان را به مدت طولانی با اسلام آباد رهبری می کنند، TPP یک دهه شورش را در پاکستان انجام داده است، جایی که این گروه یک سازمان تروریستی محسوب می شود.

رویدادهای افغانستان این خطر را دارد که در داخل ایران بازتاب هایی داشته باشد و بالعکس آن در خود افغانستان. ایران میزبان بیش از یک و نیم میلیون پناهنده افغانی است و گزارش ها از تبعیض در کشور میزبان این پناهجویان حکایت دارد. پس از یک سری رخدادها، تنش هایی میان شهروندان دو کشور پدید آمده است. حمله اخیر رخ داده در حرم امام رضا نشانه ای از بدرفتاری ایرانیان با پناهندگان افغان تعبیر شد و واکنش های شدیدی را در افغانستان در پی داشت.

عفیفه عابدی، تحلیلگر سیاست خارجی در مرکز تحقیقات استراتژیک به نیوزویک گفت: ایران ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی، دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی حملات تروریستی در افغانستان را در نظر می‌گیرد. با این حال، جنایات در افغانستان به احساسات عمومی ایران آسیب رسانده و تهران را برای سوگیری رویکرد سخت گیرانه علیه طالبان تحت فشار قرار می دهد. من فکر می‌کنم ایران یک سیاست عمل‌گرایانه در قبال طالبان دارد. این حوادث ممکن است منجر به افزایش همکاری‌های رسمی بین تهران و کابل شود.

حسین دلیریان، تحلیلگر ارشد نظامی و امنیتی ایران، با تکرار صحبت های وردک گفت که تهران نیز شاهد مداخله خارجی بوده که موج اخیر حملات را تشدید کرده است، به‌ویژه از سمت گروه‌های شبه نظامی مرتبط با ایالات متحده و بریتانیا که گفته می‌شود به گروه‌های ویژه ای کمک مالی و اطلاعاتی ارائه می‌کنند.

با وجود اصطکاک‌های منطقه‌ای، تهران همچنان به تعامل با کابل و حتی بستن قراردادهای جدید در زمینه‌های مختلف ادامه می‌دهد. در ماه‌های گذشته پس از تسلط طالبان بر افغانستان، دلیریان خاطرنشان کرد که «ایران تلاش‌های دیپلماتیک برای ارتقا و گسترش امنیت فرقه‌های مختلف مذهبی در افغانستان به‌ویژه شیعیان انجام داده است» و «برای تحقق این امر با مقامات طالبان نیز مشورت کرده است».

دلیریان گفت: جمهوری اسلامی ایران هیچ گونه قصدی برای دخالت مستقیم یا غیرمستقیم در امور داخلی سایر کشورها ندارد. اما مطمئناً زندگی شیعیان افغانستان و همچنین امنیت خط قرمز آن است و هیچ کس نمی تواند و نباید از این خط قرمز عبور کند.»