روند تسلط طالبان بر افغانستان/ کابل چگونه سقوط کرد؟

اقتصادآنلاین- عاطفه حسینی؛ به گزارش فایننشال تایمز، فرماندهان آمریکایی که به همتایان افغان خود بی اعتماد بودند، زمان دقیق خروج خود را فاش نکردند. جان کربی، سخنگوی پنتاگون بعدا تایید کرد: "به دلایل امنیتی، ما در ساعتی که همه نیروهای آمریکایی باید از بگرام خارج می‌شدند، آنجا را ترک نکردیم." زمانی فرماندهان افغان متوجه این خروج شدند که نیروهای آمریکایی ساعاتی قبل آنجا را ترک کرده بودند. نیروهای زمینی افغانستان از قبل نگران انجام عملیات، بدون پوشش و حمایت هوایی و اطلاعاتی ایالات متحده بودند.

 در فوریه 2020، دونالد ترامپ، رییس جمهوری وقت آمریکا با طالبان بر سر خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان توافق کرد. به گفته یک افسر سابق ارتش بریتانیا، توافق فوریه 2020، یک توافق خروج بود نه توافق صلح و شیوه شتاب‌زده آن، امنیت روانی نیروهای افغان که به دنبال مشارکت 20 ساله با نیروهای آمریکایی به وجود آمده بود را از بین برد.

ظرف چند هفته، اکثر واحدهای ارتش مجهز و آموزش دیده افغانستان با مقاومت کمی در برابر نیروهای طالبان که موتورسوار و کلاشینکف به دست بودند، تسلیم می‌شوند و به طالبان اجازه می‌دهند کابل را در حمله‌ای که سرعت آن واشنگتن، ناتو و متحدانشان را متحیر کرده است، تصرف کنند.

تصرف زرنج

طالبان طی یک سال گذشته نفوذ خود را بر مناطق روستایی کم جمعیت افغانستان افزایش دادند و افراد و تجهیزات را جابجا کردند. آن‌ها با ایجاد ارعاب، از طریق کشتار هدفمند شخصیت‌های جامعه مدنی و تهدید در رسانه‌های اجتماعی و همچنین به کارگیری دیپلماسی محلی برای معامله با رهبران قبایل، بر نفوذ و قدرت خود افزودند.

در اواخر ماه جولای، مقامات آمریکایی تخمین زدند که طالبان نیمی از 420 ولسوالی روستایی افغانستان را تحت کنترل خود درآورده‌ است، پنج برابر مناطقی که تا یک ماه پیش از آن در تصرف خود داشتند. در آن زمان، این گروه که قصد ایجاد یک امارت اسلامی افراطی در افغانستان را داشت، هدف خود را تصرف شهرهایی قرار داد که تا آن زمان تحت کنترل دولت مرکزی بودند.

حملات اولیه طالبان در ماه گذشته به سه شهر مهم  قندهار و لشکرگاه در جنوب و هرات در غرب، ابتدا توسط کماندوهای آموزش دیده نیروهای ویژه افغان دفع شد.

اما در 6 آگوست، طالبان زرنج، مرکز استان نیمروز واقع در جنوب غربی افغانستان را با مقاومت کمی تصرف کردند. نیروهای افغان و مقامات، بدون حضور نیروهای ویژه برای کمک به آن‌ها به کشورهای همسایه گریختند و زنگ خطر در واشنگتن، در حالی که انتظار نمی‌رفت طالبان بلافاصله حملات جبهه‌ای به شهرها را آغاز کند، به صدا درآمد.

روز بعد طالبان مرکز ولایت شبرغان، ولایتی در شمال افغانستان، و سنگر عبدالرشید دوستم، فرمانده 67 ساله قوم ازبک را تصرف کردند، که تنها چند روز از بازگشتش به افغانستان پس از اقامت چند ماهه در ترکیه برای معالجه پزشکی، می‌گذشت. در ویدئوهایی که در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شود، جنگجویان طالبان در داخل کاخ مجلل دوستم متعجب ظاهر می‌شوند و سپس لباس‌های رسمی و قومی او را که از کمد وی بیرون کشیده بودند، امتحان می‌کردند.

طالبان طی دو روز، کنترل پنج مرکز از 34 مرکز ولایت افغانستان را در دست گرفت. چهار ولایت از این پنج مورد، واقع در شمال بودند که از لحاظ تاریخی سنگر مقاومت فرماندهان جنگ در برابر حکومت طالبان بودند. آن‌ها همچنین قندهار و هرات، دومین و سومین شهرهای بزرگ افغانستان را محاصره کردند. این امر باعث شد تا ایالات متحده و بریتانیا از شهروندان خود بخواهند که فورا کشور را ترک کنند.

همزمان با این تحولات در افغانستان، جو بایدن، رییس جمهوری افغانستان گفت: ایالات متحده یک میلیارد دلار در افغانستان از جمله برای آموزش و تجهیز نیروهای مسلح هزینه کرده است، بنابراین آن‌ها باید بجنگند.

اشرف غنی در این مدت چه کرد؟

اشرف غنی، که یکی از مقامات سابق بانک جهانی بود، در سال 2014 به عنوان رییس جمهوری افغانستان انتخاب شد. اما در خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، نتوانست نقش موثری داشته باشد. مقامات خارجی می‌گویند طالبان استعفای اشرف غنی را پیش شرط مذاکرات با کابل اعلام کرده بودند، اما غنی از پذیرفتن این شرط امتناع می‌کرد.

به اعتقاد کارشناسان، غنی همچنان امیدوار بود که بایدن برنامه خود برای خروج از افغانستان را اجرایی نمی‌کند و همچنین باور داشت جنگجویان شمالی، نیروهایی هستند که می‌توانند به او در برابر حملات طالبان کمک کنند. از طرفی دیگر گفتگوهای غنی، دوستم و عطا محمد نور، والی ولایت بلخ، تحت الشعاع تسلیم شدن صدها سرباز افغان در همان روز در قندوز قرار گرفت. در همان زمان طالبان بر 9 مرکز از 34 مرکز ولایت این کشور کنترل داشتند.

در واشنگتن چه می‌گذشت؟

بایدن در واشنگتن با مشاوران امنیت ملی خود ملاقات کرد تا در مورد وخامت اوضاع امنیتی افغانستان بحث و تبادل نظر کنند. پنتاگون ماه‌ها تمرینات تخلیه را انجام می‌داد و آخرین تمرینش مربوط به ده روز قبل برای خروج شهروندان آمریکایی از کابل بود. اما با سقوط دوازدهمین مرکز ولایت افغانستان، بایدن دستور اجرای طرح تخلیه سفارت خانه آمریکا با اعزام 3000 سرباز و سپس ارسال 1000 سرباز دیگر را صادر کرد.

از طرفی دیگر عادله راز، سفیر افغانستان در ایالات متحده سعی کرد به مقامات ارشد دولت بایدن و دیگر دموکرات‌های ارشد کنگره درباره خطرات قدرت گرفتن طالبان هشدار دهد و خواستار افزایش فوری حمایت ایالات متحده از نیروهای مسلح افغانستان شد. علی‌رغم تمام تلاش‌های سفیر افغاستان در آمریکا، او نتوانست همه مقامات را متقاعد کند. اگرچه برخی از رهبران کنگره ابراز همدردی کردند، اما گوش شنوایی برای درخواست‌های او وجود نداشت.

یک مقام دفاعی آمریکا اعتراف کرد که طرح تخلیه نیروهای آمریکای از افغانستان "اتفاقی به نظر می‌رسید". اگرچه در این برنامه سناریوها و شرایط مختلف در نظر گرفته شده بود، اما با فرض اینکه کابل در طول عملیات تحت هیچ گونه تهدیدی از سوی طالبان قرار نمی‌گیرد، پایه گذاری شده بود.

طالبان در دروازه‌های کابل

صبح یکشنبه کابل توسط جنگجویان طالبان محاصره شد. هلیکوپترها مقامات سفارت آمریکا را به فرودگاه منتقل کردند. پس از ناپدید شدن نیروهای افغان، به 1000 نیروی آمریکایی دیگر دستور داده شد تا امنیت فرودگاه را تامین کنند و به تخلیه کمک کنند. بایدن هشدار داد هرگونه حمله به شهروندان آمریکایی با "واکنش سریع و قوی نظامی" روبرو خواهد شد.

در دوحه، پایتخت قطر، ژنرال فرانک مک کنزی، فرمانده آمریکایی با رهبران طالبان دیدار کرد تا درباره تخلیه نیروهای آمریکایی از کابل به توافق برسند. بر اساس این توافق، طالبان مانع تلاش‌های آمریکا برای تخلیه در فرودگاه نمی‌شوند، اما می‌توانند وارد کاخ ریاست جمهوری شوند.

عصر همان روز، افغان‌ها مطلع شدند که غنی فرار کرده است و شبه نظامیان اسلام گرا وارد کابل شدند. روز دوشنبه، کابل دیگر در اشغال طالبان بود. در فرودگاه کابل، انبوهی از افغان‌های مایوس سعی می‌کردند وارد هواپیماها شوند و از افغانستان فرار کنند. برخی از افرادی که خود را به هواپیمای نظامی آمریکا آویزان کرده بودند، مدت کوتاهی پس از بلند شدن این هواپیما به شهادت رسیدند.

اجمل احمدی، رییس بانک مرکزی افغانستان با انتشار توییتی پس از تبعید نوشت: "شایعات متعددی وجود داشت مبنی بر این که دستورالعملی  مبنی بر عدم مبارزه به نحوی از بالا آمده است. باور آن سخت است، اما این شبهه وجود دارد که چرا نیروهای امنیت ملی افغانستان به سرعت پست‌های خود را ترک کردند. چیزی غیرقابل توضیح وجود دارد. "