وقفه دنباله دار در مسیر وین
چالش‌های مذاکرات احیای برجام ادامه دارد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری؛ هنوز خبری از آغاز دوباره مذاکرات وین نیست. هنوز تصمیم‌های نهایی گرفته نشده و گویا دیگر طرف‌های مذاکرات احیای برجام در انتظار مواضع تهران و واشنگتن هستند. وزیرخارجه چین بار دیگر از آمریکا خواسته تا هرچه زودتر تصمیم خود را برای بازگشت به توافق هستهای بگیرد؛ چراکه به‌گفته وانگ‌ای، ریشه اصلی وضعیت کنونی برجام به خروج یکجانبه آمریکا و اعمال فشار حداکثری بر ایران برمی‌گردد. وزیرخارجه روسیه هم گفته که غربی‌ها می‌خواهند تعهدات بیشتری را با احیای برجام به ایران تحمیل کنند؛ تعهداتی که به‌گفته سرگئی لاوروف در متن برجام وجود ندارد و البته ارتباطی هم با توافق هستهای پیدا نمی‌کند. البته ایران نیز بارها تأکید کرده که فقط درباره احیای برجام و تعهدات براساس قطعنامه۲۲۳۱ مذاکره می‌کند و حاضر به گفت‌وگو درباره برنامه موشکی و مسائل منطقه‌ای با غرب نیست.
در چنین شرایطی آمریکا هرچند از یک‌سو با خارج‌کردن 3 ایرانی از فهرست تحریم‌ها سیگنال‌های مثبتی فرستاده، اما از سوی دیگر نماینده این کشور در سازمان ملل ادعاهایی درباره نقش منطقه‌ای ایران مطرح کرده است.
نماینده آمریکا در سازمان ملل در توجیه حملات هوایی به گروه‌های نظامی در عراق و سوریه در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل ادعا کرد که حملات هوایی اخیر آمریکا علیه گروه‌های نظامی عراق و سوریه به‌دلیل جلوگیری از حملات شبه‌نظامیان علیه اهداف آمریکا انجام شده است. در مقابل مجید تختروانچی، نماینده ایران در سازمان ملل نیز در نامه‌ای به ادعاهای آمریکا پاسخ داده و آن را رد کرده است.
این البته تنها چالش آغاز دوباره مذاکرات نیست و موضوع تمدید توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز همچنان حل‌نشده باقی مانده است. یکی از خبرنگاران روزنامه وال‌استریت ژورنال خبر داده که هفته آینده معاون مدیرکل آژانس برای رایزنی در این زمینه به ایران سفر می‌کند. اما گزارش شبکه سی‌ان‌ان اطلاعات متفاوتی از موضع ایران درباره این توافق مطرح کرده است.
توافق با آژانس؛ اهرم فشار ایران یا چالش مذاکرات؟
سی‌ان‌ان به نقل از یک مقام ارشد ایرانی نوشته که ایران تا زمان احیای برجام اجازه دسترسی به داده‌های تاسیسات هستهای را به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌دهد. این مقام ایرانی به سی‌ان‌ان گفته که اگر مذاکرات وین موفقیت‌آمیز باشد، ایران داده‌ها را در اختیار آژانس قرار می‌دهد. براساس توافق ایران و آژانس در اسفند۹۹ درصورت لغو تحریم‌ها تا پایان اردیبهشت، ایران داده‌های مرتبط با فیلم‌های مراکز هستهای را در اختیار آژانس قرار می‌داد. اما تحریم‌ها حتی پس از تمدید این توافق تا خرداد‌ماه نیز لغو نشد و حالا طبق گفته‌های سخنگوی وزارت خارجه ایران هنوز تصمیمی در این‌باره نگرفته است.
البته گفته‌های مقام ارشد ایرانی با مواضع محمدباقر قالیباف، رییس مجلس تناقض دارد؛ چراکه قالیباف گفته که مهلت توافق ایران با آژانس به اتمام رسیده و ایران هرگز فیلم دوربین‌های مداربسته مراکز هستهای را در اختیار آژانس قرار نمی‌دهد. از سوی دیگر، آمریکا از منقضی‌شدن این توافق ابراز نگرانی کرده و از ایران خواسته تا به همکاری با آژانس ادامه دهد. با این همه، ایران تلاش دارد تا اهرم‌های فشار بیشتری برای رایزنی در دور هفتم مذاکرات در دست داشته باشد و تأکید دارد که فقط در چارچوب نظارت پادمانی با آژانس همکاری می‌کند.
جدال بر سر نقش منطقه‌ای ایران
حملات آمریکا به مواضعی در سوریه و عراق و متهم‌کردن ایران به دست‌داشتن در طراحی حمله به مراکز آمریکایی در این کشورها محل مجادله دیگری بین 2کشور به‌وجود آورده است. مجید تختروانچی، نماینده ایران در سازمان ملل درباره این ادعاها در نامه‌ای به رییس سازمان ملل نوشته: «جمهوری اسلامی ایران در هیچ حمله مسلحانه‌ای از سوی هیچ نهاد یا فردی علیه کارکنان یا تأسیسات آمریکا در عراق، دخالت مستقیم یا غیرمستقیم نداشته است.» تختروانچی تأکید کرد که هرگونه تلاش برای نسبت‌دادن تصریحی یا تلویحی چنین اتهامی به ایران، نادرست و فاقد حتی بدیهی‌ترین اطلاعات قابل اطمینان برای اثبات بوده و کاملا بی‌اساس است و به همین‌خاطر ایران با قاطعیت چنین ادعاهایی را رد می‌کند و از نظر حقوقی آنها را باطل و فاقد هرگونه اثری می‌داند. این در حالی است که آمریکا اعتقاد دارد براساس ماده۵۱ منشور سازمان ملل متحد به‌دلیل حمله علیه مواضعش در عراق و سوریه با حمله هوایی از خود دفاع کرده است. به این ترتیب مجادله 2کشور در این زمینه نیز بر مذاکرات وین بی‌تأثیر نخواهد بود.
تهران-ریاض در مسیر دیپلماسی
تغییر روابط ایران و عربستان نقطه عطفی در مناسبات منطقه محسوب می‌شود و این موضوعی است که حالا مقامات عربستان هم به آن اشاره می‌کنند. وزیرخارجه این کشور در مصاحبه با روزنامه ایتالیایی لاریپوبلیکا گفته که کشورش از گفت‌وگو با تهران استقبال می‌کند. البته شرط گفت‌وگوهای تهران-ریاض از نظر فیصل بن فرحان این است که ایران امنیت و ثبات در منطقه را تضمین کند. بن فرحان حتی گفت‌وگوهای 2کشور در عراق را هم مثبت ارزیابی کرده و گفته «امیدوارم این گفت‌وگوها صفحه جدیدی با ایران باز کند.» به‌نظر می‌رسد که تغییر دولت در آمریکا راهبرد عربستان در منطقه و رابطه با ایران را تغییر داده است. چراکه در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ مقامات این کشور هرگز سخنی از گفت‌وگو با ایران به میان نمی‌آوردند. اما محمد بن سلمان ولیعهد این کشور که نفوذ بسیاری در سطوح مختلف قدرت در عربستان دارد پس از آغاز مذاکرات احیای برجام در وین از راهبرد جدید این کشور پرده برداشت. او گفت که کشورش خواهان روابط «ویژه و ممتاز» با ایران است.
با این همه عربستانی‌ها در سیاست خود همچنان یک‌بام‌ودوهوا هستند و خبرهایی غیررسمی از نامه‌نگاری ولیعهد این کشور با نخست‌وزیر جدید اسرائیل نیز شنیده شده است. به گزارش ایسنا، وزیرخارجه عربستان هم در دیدار با همتای آمریکایی‌اش در حاشیه نشست گروه۲۰ درباره آنچه «دخالت‌های تخریبی ایران در منطقه» خواندند، صحبت کردند. اما تفاوت اصلی راهبرد عربستان با گذشته اینجاست که به‌نظر می‌رسد این‌بار عربستان نمی‌خواهد همه تخم‌مرغ‌های خود را در سبد آمریکا و اسرائیل بگذارد.
در شرایطی که جنگ با یمن هم پس از شش سال برای عربستان و متحدان او شکل فرسایشی به‌خود گرفته است. تاجایی که گفته می‌شود محور رایزنی‌های دو هیأت امنیتی از تهران و ریاض در عراق جنگ یمن و البته سایر اختلافات منطقه‌ای بوده است. در این رایزنی‌ها از ایران هیأتی متشکل از نمایندگان نظامی و امنیتی به ریاست نماینده دبیر شورای‌عالی امنیت ملی حضور داشته و ریاست هیأت عربستان را هم رییس سازمان اطلاعات بر عهده داشته است. البته 2کشور تمایلی به رسانه‌ای شدن این مذاکرات نداشتند و نخستین بار خبر آن را روزنامه فایننشال تایمز منتشر کرد.
پس از آن نیز روزنامه الاخبار چاپ بیروت به نقل از منابع مطلع نوشت که این مذاکرات نتایج مثبتی داشته است. سپس وزارت خارجه ایران بار دیگر از گفت‌وگو با عربستان استقبال کرد و علی ربیعی، سخنگوی دولت گفت که گفت‌وگوها تا زمان رسیدن به نتیجه ادامه دارد.
هرچند تاکنون اطلاعات بیشتری از دورهای جدید مذاکرات و کم‌وکیف آن درز نکرده است، اما بسیاری از تحلیلگران معتقدند که احیای برجام و ازسرگیری گفت‌وگوها و روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان معادلات بسیاری را به نفع صلح در منطقه تغییر خواهد داد.
