کاهش تقاضا برای خرید برنج

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، اما بهره‌بردن از این عطر و طعم خوش چندان کم هزینه نیست. از دیرباز در خانه بیشتر ایرانی‌ها برنج مهمان از برنج مصرفی خانواده جدا بوده و این کار دلیلی جز گران‌تر بودن برنج‌های عطری و کیفی نداشته است. برنج ایرانی ارقام مختلفی دارد؛ بعضی از این ارقام پرمحصول(بازده بالا در واحد سطح) و بعضی کم محصول شناخته می‌شوند. همه نام‌های آشنایی که از برنج ایرانی می‌شناسیم و به‌خاطر داریم، از دم‌سیاه گرفته تا صدری و طارم جزو دسته دوم هستند؛ خوب قد می‌کشند، عطرشان هوش از سر می‌پراند و طعمشان بی‌نظیر است. بعضی ارقام هم هستند که هم عطر و طعم به نسبت خوبی دارند و هم بازدهی بالایی، مثل برنج هاشمی که این روزها بازار برنج را قرق کرده است. روی خوش عطری و خوشمزگی بعضی از رقم‌ها هم خیلی نمی‌توان حساب کرد اما در عوض پرمحصولند و خوش بازده. قیمت این برنج‌ها از انواع عطری کمتر است و به همین دلیل بازار خوبی داشته‌اند. با وجود تفاوت‌های گفته شده آنچه در سال‌های اخیر وجه مشترک همه انواع برنج ایرانی بوده رشد سرسام آور قیمت بوده است. کشت بعضی از ارقام برنج مثل دم‌سیاه به‌دلیل گرانی و بازده پایین صرفه اقتصادی برای شالیکار ندارند چون تعداد کسانی که می‌توانند مشتری دائم آن باشند هر روز کم و کمتر می‌شود. به این نکته نیز باید همین‌جا اشاره کرد که کمترین فاصله قیمت برنج از شالیزار تا مغازه 10هزار تومان است و برای بیشترین آن تنها دلال است که تصمیم می‌گیرد. هرچه هست، قیمت بعضی ارقام برنج ایرانی در مغازه‌های پایتخت به کیلویی 50هزار تومان نزدیک شده و حتی برای رقم‌های رده پایین‌تر هم قیمتی کمتر از 30هزار تومان نمی‌توان دید. حداقل300هزار تومان برای یک کیسه 10کیلویی برنج که با فرض مصرف 640گرم برای یک وعده خانوار 4نفره، درنهایت 15وعده را جواب می‌دهد. خانواده برنج‌خور ایرانی باید برای باقیمانده ‌ماه فکر دیگری بکند.

برنج داخلی؛ کم و گران

به استناد داده‌های مرکز آمار ایران قیمت برنج ایرانی از فروردین تا آذر امسال 10هزار تومان گران‌تر شده و از 23هزار و 900تومان در فروردین به 33هزار و 260تومان در آذرماه رسیده است. قیمت‌های مرکز آمار البته با قیمت‌های مغازه‌ها متفاوت است اما موضوع مهم در این میان روند افزایشی و همچنین مقدار افزایش است؛ 10هزار تومان در هر کیلوگرم. اما گرانی، تنها مشکل برنج ایرانی نیست، تولید داخلی برنج در بهترین شرایط دوسوم نیاز بازار را جواب می‌دهد و سال‌هاست که بخشی از تقاضای بازار برنج با واردات از هند و پاکستان تامین می‌شود. برنج‌هایی که به‌دلیل قیمت مناسب در سال‌های اخیر بر مشتری‌های آنها هرسال افزوده شده و واردکنندگان، شاهد این ادعا را فروش رفتن تمامی آنچه وارد کرده‌اند، می‌دانند. اما تغییر ارز واردات و حذف ارز دولتی امسال برنج خارجی را هم از دسترس بعضی اقشار کم درآمد که بازار هدف این نوع برنج بود، دور کرد.

گرانی شدید برنج خارجی

طبق اطلاعات مرکز آمار ایران در جدول متوسط قیمت اقلام خوراکی در آذرماه، برنج خارجی با 142.3درصد تغییر قیمت نسبت به‌ماه مشابه پارسال، بعد از عدس و لپه، بالاترین رقم رشد قیمت را در اختیار دارد. این محصول در بیشتر ماه‌های امسال رکورددار رشد قیمت ماهانه در جدول اقلام خوراکی بوده است. مقایسه قیمت‌ها از ابتدای امسال تا امروز نشان می‌دهد؛ هر کیلوگرم برنج خارجی از 10هزار و 335تومان در فروردین به 23هزار و479تومان در آذرماه رسیده است که البته این، میانگین قیمت است و تابلو قیمت در خواروبارفروشی‌ها عددی زیر 25هزار تومان را برای برنج خارجی نشان نمی‌دهد. حتی توزیع 30هزار تن برنج از محل ذخایر استراتژیک با نرخ مصوب در مهرماه نیز نتوانست روند افزایش قیمت را متوقف کند و آبان‌ماه هم یک‌هزار و 650تومان افزایش یافت.

کاهش شدید واردات

مصرف سالانه برنج کشور 3.2میلیون تن برآورد می‌شود. این حجم بالای مصرف باعث شده هرسال یک سوم تقاضای بازار برنج کشور با واردات تامین شود. یک میلیون و 700هزار تا 2میلیون تن از مجموع برنج مورد نیاز کشور از محل تولیدات داخلی و بین یک میلیون و 200تا یک میلیون و 500هزار تن با واردات تامین می‌شود. قیمت بالای برنج ایرانی باعث شد در سال‌های اخیر واردات برنج نه‌تنها برای تامین کسری بازار بلکه با هدف تعدیل قیمت در دستور کار باشد و دولت با ارز یارانه‌ای از آن حمایت کند. قیمت هرکیلو برنج خارجی با ارز دولتی تا سال گذشته 6 تا 8هزار تومان بود و تا پیش از بهار امسال هرگز از این قیمت فراتر نرفت. اما حالا شرایط بازار متفاوت است. حذف ارز دولتی و افزایش قیمت دلار نیمایی قیمت برنج هندی و پاکستانی را در بازار ظرف 9‌ماه گذشته با شیبی تند افزایش داد و واردکنندگان از 3‌ماه پیش راهکار تامین برنج ارزان و کاهش نرخ برنج وارداتی به زیر 20هزار تومان را تغییر کشورهای مبدا واردات دانستند؛ راهکاری که تا امروز و به‌رغم برگزاری جلسات متعدد برای بررسی این پیشنهاد در وزارتخانه‌های جهادکشاورزی و صنعت، معدن و تجارت هنوز اندر خم یک کوچه است و مشکلات پیش پای واردات هنوز برداشته نشده است.

واردات همچنان بلاتکلیف است

از ابتدای امسال 600هزار تن برنج وارد کشور شده که نصف میزان هرسال است. با این حال در بازار برنج صدایی بلند نیست و کمبودی به چشم نمی‌آید. دبیر انجمن واردکنندگان برنج معتقد است کاهش شدید حجم واردات در شرایط عادی کشور قطعا بحران‌ساز می‌شد اما امروز در شرایط عادی به سر نمی‌بریم. مسیح کشاورز  می‌گوید: اگر در سال97 واردات برنج به نصف می‌رسید مطمئنا شاهد کمبود شدید در بازار و صف‌های طولانی بودیم اما الان کاهش قدرت خرید تقاضا را در بازار برنج به‌شدت کاهش داده که باعث شده کمبودی دیده نشود. او می‌افزاید: ستاد تنظیم بازار براساس پیش‌بینی شرایط واقعی کشور برنامه‌ریزی نمی‌کند بلکه با توجه به شرایط روز تصمیم می‌گیرد؛ به‌طور مثال وقتی گرانی تخم مرغ بحران‌ساز می‌شود برای رفع کمبود تصمیم می‌گیرد و کاهش تقاضای برنج باعث شده بحرانی در این زمینه مشاهده نشود در نتیجه دولت عجله‌ای برای رفع مشکل واردات ندارد. بعد از دستور رئیس‌جمهوری مبنی بر رسیدگی به وضعیت واردات برای این موضوع جلسه تشکیل شد ولی با وجود گذشت یک‌ماه از برگزاری این جلسه هنوز درخصوص واردات تصمیمی گرفته نشده‌است.

نان جایگزین برنج شده است

بخشی از کاهش مصرف برنج را می‌توان به تعطیلی تالارهای پذیرایی نسبت داد اما بیشتر این تالارها مصرف‌کنندگان برنج وارداتی نیستند. طبقه کم درآمد، جامعه هدف برنج وارداتی است. 5تا 6دهک جمعیتی کشور توان خرید برنج بالای 20هزار تومان را ندارند و طبیعتا نمی‌توانند به جمع مصرف‌کنندگان برنج گران‌قیمت ایرانی پیوسته باشند. با این حال تقاضای زیادی برای برنج خارجی هم وجود ندارد. به‌نظر می‌رسد بخش زیادی از مصرف‌کنندگان برنج وارداتی با توجه به گرانی این کالا آن را از سفره خود حذف کرده یا میزان مصرف را کاهش داده‌اند و سفره آنها در ماه‌های اخیر کوچک‌تر شده است. نان نخستین جایگزین برای برنج در سفره اقشار کم‌درآمد است. شاید ثابت ماندن قیمت نان تا امروز توانسته باشد بازار برنج را از بحران نجات دهد اما خبر بد اینکه افزایش قیمت نان نیز از 2‌ماه پیش به‌عنوان یک گزینه‌ای روی میز اصناف و دولت قرار گرفته است. به‌نظر می‌رسد دولت باید رفع مشکلات بازار برنج را در خود بازار و با کمک دست اندرکارانش جست‌و‌جو کند.