سایه اقتصاد زیرزمینی بر سر بیماران
خروج یک‌جانبه امریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها، علاوه بر تحمیل هزینه‌های سنگین اقتصادی، بار اضافه‌تری را بر دوش بیماران خاص تحمیل کرده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از اعتماد، هر چند رییس‌جمهور امریکا پس از امضای فرمان بازگشت تحریم‌های نفتی علیه کشور، بر تحریم نبودن غذا و دارو تاکید داشت، اما آنچه در یک‌سال و اندی گذشته مشاهده شد، عملا متفاوت از آن چیزی است که سیاستمداران کاخ سفید ادعا می‌کنند. مشکل تامین دارو برای بیماران مبتلا به صرع، بیماران پروانه‌ای و اخیرا هم تحریم داروی MPS باعث شده تا نه تنها جان این افراد به خطر افتد، بلکه هزینه‌های تامین داروهای مورد نیاز آنها در سایه شکل‌گیری بازار سیاه نیز با افزایشی چند برابر همراه باشد. شاید تحریم‌های ظالمانه بزرگ‌ترین مانع ورود دارو به ایران نباشد، اما مشخص نبودن نحوه نقل و انتقال پول برای خرید مواد اولیه دارویی که برخی دیدگاه‌ها این موضوع را به نبود قوانین مرتبط با FATF پیوند می‌زنند؛ نه تنها نگرانی در خصوص سلامتی بیماران را افزایش داده، بلکه هزینه‌های درمان را نیز با جهشی چند درصدی مواجه کرده، چراکه شرکت‌های فروش دارو و مواد اولیه حاضر نیستند ریسک مبادله با ایران را بپذیرند.
شکایت ایران به سازمان بهداشت جهانی
کاهش دسترسی کشور به بازار مواد اولیه دارویی و کمبود برخی اقلام به خصوص برای بیماران خاص، انتقادات فراوانی را متوجه سیاستگذاران‌های امریکا و عمل غیر انسانی آنها کرد. هر چند تصمیم‌گیران امریکایی معتقدند تحریم‌ها تنها نفت ایران را نشانه گرفته، اما آنچه در عمل در کشور وجود دارد، گویای تناقضی شدید در حرف و عمل تحریم‌کنندگان است. در این راستا برایان هوک، نماینده ویژه امریکا در امور ایران معتقد است امریکا دارو و تجهیزات پزشکی را از لیست تحریم‌ها معاف کرده است. سعید نمکی، وزیر بهداشت روز سه‌شنبه طی نامه‌ای به دبیرکل سازمان بهداشت جهانی با انتقاد از تحریم‌های اقتصادی امریکا علیه ایران نوشت: تحریم‌های واشنگتن تهیه و واردات دارو و وسایل پزشکی را برای شهروندان ما غیرممکن کرده است.
تجارت دارو
طبق آمارهای اتاق بازرگانی ایران، 97 درصد نیاز دارویی داخل توسط شرکت‌های ایرانی تامین می‌شود. با این حال برخی مواد اولیه برای ساخت دارو از شرکت‌های خارجی سفارش داده می‌شود. احمد شیبانی، رییس سندیکای صاحبان صنایع دارویی در خصوص مشکلاتی که تحریم دارو برای صاحبان این صنعت ایجاد کرده، می‌گوید: « سال 97 که شروع تحریم‌های ظالمانه بود، حتی از زمان جنگ نیز سخت‌تر بود.» او در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به این موضوع که بزرگ‌ترین مشکل کشور در خصوص تامین دارو در شرایط تحریم، نقدینگی و نحوه نقل‌وانتقال پول برای دریافت مواد اولیه دارویی است، می‌افزاید: «در سالی که گذشت، خطوط تولید برخی کارخانجات داروسازی به دلیل کمبود مواد اولیه دارویی و تامین نقدینگی به‌طور موقت یا دایم متوقف شد. در واقع تحریم‌ها سیستم بانکی کشور ما را درگیر کرده و انتقال ارز و خرید دارو با مشکل مواجه شده است؛ دولت تمام مدت تلاش کرده است تا مشکلی برای تامین داروهای بیماران خاص وجود نداشته باشد و اگر مشکلی به صورت مقطعی بیماران را درگیر کرده است به سرعت پیگیری می‌شود اما متاسفانه در دوره‌های مختلف شاهد ورود داروهایی از برندهای مختلف به کشور بودیم که به ضرر بیماران تمام می‌شود.»
پیش‌بینی کاهش ارزش ریالی واردات دارو
تحریم‌ها، روی کاغذ، موجب کاهش درآمدهای نفتی می‌شوند، اما اثر این کاهش درآمد، روی بودجه سلامت خود را نشان می‌دهد. با مقایسه ارقام بودجه 98 و 99 و با توجه به کاهش 66 درصدی درآمدهای نفتی دیده می‌شود که سهم حوزه سلامت از کل بودجه کاهشی 0.1 درصدی داشته و به 4.3 درصد رسیده است. از سوی دیگر بودجه این حوزه از 77 هزار و 600 میلیارد تومان در سال جاری به 85 هزار و 200 میلیارد تومان رسیده. با وجود افزایش 9 درصدی نسبت به سال 99 اما سهم حوزه سلامت از کل بودجه سال آینده روند کاهشی داشته است.
کانال دیگر تاثیرگذاری تحریم بر اقتصاد بخش سلامت، ناتوانی شرکت‌ها در تامین مواد اولیه داروهای ساخت داخل است. در این صورت داروهای ساخت داخل نیز با افت کیفیت همراه می‌شوند که این امر زمینه کاهش فروش آنها را فراهم می‌کند. طبق آمار نامه فروش دارویی، پیش از شروع تحریم‌ها و در انتهای سال 96 تعداد کل داروهای فروخته شده حدود 38 میلیارد و 766 میلیون و 679 هزار بوده که ارزشی بالغ بر 18 هزار و 809 میلیون تومان داشته است. در بخش دیگری از گزارش «آمارنامه دارویی ایران» کل داروهای وارداتی یک میلیارد و 661 میلیون و 289 هزار عدد بود که ارزش آنها نزدیک به 6هزار میلیارد تومان برآورد شده است. آخرین آمارها از بازار دارویی که مربوط به هشت ماه ابتدایی سال 97 است، نشان‌دهنده کاهش ارزش ریالی و تعداد داروهای فروخته شده در کشور بود. در این گزارش کل داروهای فروخته شده 28 میلیارد و 514 میلیون عدد بود که ارزشی معادل 15 هزار و 417 میلیون تومان داشت. بر اساس این آمار در مدت مورد بررسی ارزش ریالی داروهای وارداتی تا پیش از لغو معافیت‌های نفتی برای خریداران عمده نفت ایران، 4 هزار و 900 میلیارد تومان بود که شامل واردات یک میلیارد و 174 میلیون و 132 هزار عدد دارو بود.
در این راستا می‌توان ادعا کرد: به دلیل نبود آمار تازه از واردات دارو پیش‌بینی می‌شود در سال جاری که به گفته رییس‌جمهور، سخت‌ترین سال اقتصادی کشور نیز محسوب می‌شود، ارزش ریالی واردات داروها بیش از پیش کاهش یابد.
نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، قطع دسترسی شرکت‌های دارویی به مواد اولیه خارجی در سایه تحریم‌های بانکی و اقتصادی و در شرایطی است که شرکت‌های دارویی نتوانند مبادلات مالی خود را انجام دهند.
تجارت با ایران هزینه دارد
برخی شرکت‌های دارویی طرف تجاری ایران دور زدن تحریم‌ها را با وجود نظارت‌های سختگیرانه کشورهای تحریم‌کننده، سخت می‌دانند. این شرکت‌ها که عمدتا خصوصی هستند، معتقدند تغییر بانک‌های کارگزار برای نقل و انتقال پول به خصوص برای شرکت‌های کوچک سخت خواهد بود. به همین دلیل این شرکت‌ها حاضر به پذیرش هزینه‌های مبادله مالی با ایران نیستند. از طرف دیگر نامشخص بودن روند مبادلات بانکی نیز یکی دیگر از دلایلی است که شرکت‌های دارویی را به عدم همکاری با شرکت‌های ایرانی ترغیب می‌کند.
ترغیب شرکت‌ها به افزایش مراوده با ایران
در شرایط تحریم، مهم‌ترین راهکار برای ترغیب شرکت‌های دارویی برای همکاری با ایران، تسهیل مبادلات بانکی و مالی است. این امر در سایه پذیرش موافقتنامه‌های بین‌المللی انجام می‌شود. حسین سلاح‌ورزی، نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران در این باره می‌گوید: نمی‌توان گفت عدم تصویب FATF هیچ تاثیری بر کشور ندارد، این جریان آن‌قدر اثرگذار است که حتی در ارسال و دریافت مرسولات پستی دچار مشکل خواهیم شد و شاید پست بین‌المللی ما تعطیل شود.
افزایش قاچاق دارو در سایه تحریم‌ها
کمبود دارو در کنار کاهش سهم حوزه سلامت از بودجه کل کشور، جریان ورود دارو به کشور را با مشکلات فراوانی روبه‌رو کرده است. این شرایط عرصه را برای حضور دلالان دارو و شکل‌گیری بازار سیاه دارو به خصوص برای بیماران خاص ایجاد می‌کند. در سایه افزایش حضور دلالان دارو در کشور، حجم قاچاق دارو نیز به مراتب بیشتر می‌شود. هر چند میزان دقیق قاچاق دارو در کشور مشخص نیست، اما در مهرماه سال جاری، علی فاطمی، نایب‌رییس انجمن داروسازان کشور در مصاحبه تلویزیونی از افزایش 50 درصدی بازار دارویی کشور به میزان 20 هزار میلیارد تومان در 6 ماه نخست سال جاری خبر داده بود. به گفته او این افزایش مصرف و تولید دارو به معنی قاچاق دارو است. این موارد می‌تواند هم برای صادرات به کشورهای همسایه یا به صورت احتکار دارویی باشد.
