حاشیه های بازار نفت ایران / ماجرای صادرات به کره شمالی چه بود؟

اقتصادآنلاین - نیلوفر محبی؛ در چند هفته اخیر از یکسو تقاضای نفت به‌ اندازه‌ای که قبلاً تصور می‌شد تحت تأثیر شیوع سریع نوع ویروس کرونای اومیکرون قرار نگرفت و از سوی دیگر اوپک و متحدانش نتوانستند تولید خود را افزایش دهند تا نگرانی مصرف‌کنندگان نفت نسبت به کمبود عرضه را جبران کنند.

در این میان مقاومت یمن، در عملیاتی انتقامی، مراکز مهم اقتصادی دوبی و ابوظبی را هدف قرار داد که به باور تحلیلگران عاملی مهمی در افزایش قیمت نفت بود. مجموع این موارد در کنار پیش‌بینی تحریم‌های احتمالی علیه روسیه با حمله او به اوکراین موجب شده قیمت جهانی نفت، رکورد ۷ ساله را بشکند و مرز۹۰ دلار را هم رد کند.

همزمان با این اتفاقات، در داخل خبر رسیده که دولت جو بایدن برخی از تحریم‌های وضع شده علیه ایران را لغو کرده است. خبری که امید به رفع تحریم‌های نفتی علیه ایران را بار دیگر برای اذهان عمومی زنده کرده است.

البته آمریکا با رفع آن دسته از تحریم‌هایی موافقت کرده که به فعالیت‌های هسته‌ای ایران باز می‌گردد. با این حال هدف او از رفع تحریم‌های هسته‌ای غیرنظامی ایران تسهیل مذاکرات وین اعلام شده است که به نظر امیدبخش می آید.

آخرین آمار صادرات

پیش از این میخاییل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روسیه در مذاکرات وین اعلام کرده بود، اگر توافق احیای برجام طی ماه آینده صورت گیرد، احتمالا تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران از ماه آوریل (اواسط فروردین ۱۴۰۱) برداشته خواهد شد.

اولیانوف، در مصاحبه با شبکه خبری «روسیه ۲۴» با اشاره به این که در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات «چند ماه برای از سرگیری اجرای توافق هسته‌ای زمان نیاز است»، احتمال رفع تحریم‌های نفتی توسط آمریکا را زودتر از موارد دیگر پیش‌بینی کرد.

پیش‌بینی رفع تحریم‌های نفتی در شرایطی صورت گرفت که اخبار واردات نفتی چین از ایران نشان می‌دهد این تحریم‌ها کمابیش و به‌طور غیررسمی در حال به حاشیه رفتن است.

خبرگزاری رویترز اوایل بهمن در گزارشی به نقل از منابع تجاری و کارشناسان رهیابی کشتی‌ها نوشت، چین طی چند هفته گذشته، نزدیک به ۴ میلیون بشکه نفت خام ایران را در مخازن ذخیره‌سازی دولتی در شهر بندری جنوبی «ژان ‌جیانگ» تخلیه کرده است. 

بر اساس آمار گمرک چین نیز این کشور ۲۶۰ هزار و ۳۱۲ تن یا ۱.۹ میلیون بشکه نفت خام از ایران فقط در ماه دسامبر خریداری کرده است.

موقعیتی مناسب برای بازگشت ایران به بازار نفت

با این‌حال پیش‌بینی‌ها درباره آینده نفت در پی مذاکرات بسیار ضدونقیض است. برای مثال موسسه تحقیقاتی فیچ‌سلوشنز پیش‌بینی کرده بود توافق هسته‌‌ای تا اواخر سال ۲۰۲۲ و یا حتی سال ۲۰۲۳ به تعویق افتاد. بنابراین عنوان کرده بود بخش عمده رشد صادرات نفت ایران در سال ۲۴-۲۰۲۳ اتفاق خواهد افتاد.

اویل پرایس اما نوشته بود که اگر ایران تولید خود را به نسبت سال گذشته ۶۰۰ هزار بشکه در روز افزایش داده، پس اگر مذاکرات وین موفق باشد، می تواند ۱٫۴ میلیون بشکه نفتش در سال ۲۰۲۲ را نیز به بازار بازگرداند.

مدتی پیش نیز گزارش وال‌استریت ژورنال به نقش ایران در کاهش قیمت نفت جهانی اشاره کرد. این رسانه نوشت: «علی‌رغم تعهد برای افزایش تولید، اعضای کارتل اوپک پلاس به‌طور معمول از اهداف افزایش تولید ماهانه خود فاصله زیادی دارند. در نتیجه، افزودن عرضه‌های ایران به میزان قابل‌توجهی مقدار نفت خام موجود را افزایش می‌دهد و در نتیجه می‌تواند قیمت‌های جهانی نفت را تا ۱۰ درصد کاهش دهد».

وال استریت ژورنال در انتهای مطلبش اشاره کرد بود که هر توافقی با ایران، صرف نظر از اینکه چقدر ضعیف باشد، توجیه کافی برای دولت بایدن به منظور عقبگرد تحریم‌ها، بویژه صنعت نفت ایران فراهم می‌کند. اگر هم این اتفاق بیفتد، نفت خام ایران به بازار سرازیر می‌شود، عرضه موجود بالا می‌رود و قیمت نهایی نفت و در نتیجه محصولات تصفیه‌شده مانند بنزین کاهش می‌یابد.

با نظر به این گزارش، در روزهای اخیر برخی رسانه‌ها و تحلیلگران داخلی هم اینطور تحلیل کردند که فشار افزایش قیمت و تقاضای جهانی نفت، عوامل تحریم را بالاخره ناچار به لغو تحریم‍های نفتی می‌کند.

نگاه محمدعلی خطیبی، نماینده اسبق ایران در اوپک نیز چندان دور از این نیست.

او به اقتصادآنلاین می‌گوید: این که سرانجام تحریم‌ها چه خواهد شد بحثی سیاسی است و ما چندان در جریان جزییات مذاکرات نیستیم که بتوانیم درباره‌اش اظهار نظر کنیم اما الان برای ایران موقعیت بسیار مناسبی است. چون اگر تحریم برداشته شود، کشور ما این فرصت دارد که سریعا به بازار بازگردد. همزمان هم درحال حاضر تقاضای قوی به تحریم‌کننده‌ها فشار می آورد تا تحریم‌ها را لغو کنند.

خطیبی توضیح می‌دهد: ایران می‌تواند با سرعت بالایی به بازار بازگردد چون بازار در حال حاضر آمادگی کافی دارد. اکنون بازار با کمبود مواجه است و اوپک پلاس دایم در حال افزایش تولید است. مصرف کننده‌ها هم درحال برداشت از ذخایر هستند. بازار به ایران نیاز دارد. ذخایر محدود است و تمام می‌شود به همین دلیل تمام مصرف‌کنندگان ترجیحشان این است که نفت را از عرضه‌کننده خریداری کنند.

هیچ محدودیتی پیش پای ایران نیست

این کارشناس درباره احتمال اعمال محدودیت در تولید و صادرات نفت ایران در صورت لغو تحریم‌ها، نیز عنوان می‌کند: آنچه من خواندم و شنیدم این است که در اجلاس‌های متعدد اوپک قول داده شده که اگر ایران به بازار بازگردد با او همکاری می کنند و به او اجازه می‌دهند تا هر میزان می تواند تولید و صادر کند.

خطیبی اضافه می‌کند: بنابراین به نظر می رسد اگر ایران به بازار بازگردد هیچ محدودیتی پیش پایش نباشد. مدت‌ها ایران از بازار دور بوده و از ظرفیت خودش استفاده نکرده است. همه این را درک می کنند و فکر می کنم ایران بدون محدودیت بازگردد.

بررسی یک ادعا

در کنار تمام اخبار و حواشی این روزهای بازار نفت، مرکز تحقیقات کنگره آمریکا هم در گزارش اخیرش، بدون جزییات بیشتر اعلام کرده ممکن است کره شمالی به طور غیرمستقیم نفت خام ایران را از طریق چین دریافت کند.

در این گزارش گفته شده که کره شمالی متعهد به پایبندی به تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران نیست، و در ادامه ذکر شده که پیونگ‌یانگ به طور مشابه هدف تحریم‌های بین‌المللی قابل توجهی قرار گرفته است.

سرویس تحقیقات کنگره همچنین در ادامه گزارش خود ادعا کرده که تهران و پیونگ‌یانگ «طبق گزارش‌ها اطلاعاتی را در مورد طیف گسترده‌ای از اقدامات مخاطره‌آمیز استراتژیک، به ویژه توسعه موشک‌های بالستیک به اشتراک می‌گذارند»

خطیبی درباره این ادعا عنوان می‌کند: کره شمالی مصرف نفت بسیار بسیار ناچیزی دارد و مصرفش اصلا قابل توجه نیست. چین ولی مصرف قابل توجهی دارد و هر سال هم تقاضایش را افزایش می‌دهد. چین مشتری خوبی برای نفت ایران بوده، هست و خواهد بود ولی این که نفت ایران به کره شمالی برود بسیار بعید و به نظر من بیشتر شبیه فضاسازی است.

او ادامه می‌دهد: اگر هم این اتفاق افتاده باشد، بحث صادرات به کره شمالی بسیار فرعی است، بحث اصلی ما صادرات به چین، هند و حتی کشورهای اروپایی است که به دلیل بحران گازی شدیدا به نفت ایران مایل هستند. به نظر من این بحث‌ها حاشیه است و نباید چندان به آن توجه کرد.

شمس اردکانی رییس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق بازرگانی ایران نیز در گفت‌و گو با اقتصادآنلاین با رد این ادعا عنوان می‌کند که اظهارات کنگره آمریکا قابل اعتماد نیست.