چرا مصرف بنزین دوباره اوج گرفت؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایسنا، پایین بودن قیمت سوخت در ایران در مقایسه با بسیاری از کشورهای منطقه باعث شده، در کنار افزایش خطر قاچاق گسترده سوخت به خارج از کشور، در داخل نیز معضلات فراوانی برای دولت به وجود بیاید. از سویی خودروهای فرسوده که مصرف سوخت بالایی دارند همچنان در جاده‌های کشور تردد می‌کنند و از سوی دیگر یارانه پنهانی که دولت برای مدیریت این بازار صرف می‌کند، فشار زیادی را بر سایر منابع به وجود آورده است.

هرچند در سال‌های گذشته بسیاری از فعالان و کارشناسان اقتصادی از لزوم واقعی شدن نرخ سوخت در ایران سخن گفته‌اند و در راستای عدالت یارانه‌ای پیشنهاد داده‌اند یارانه سوخت که امروز به شکل سراسری پرداخت می‌شود، مستقیما در اختیار افراد قرار گیرد اما تجربه آبان  ۱۳۹۸ نشان می‌دهد که ورود به این عرصه بدون اقناع جامعه و کارشناسان، تبعات سنگینی خواهد داشت.

با این وجود به نظر می‌رسید با توجه به افزایش قیمت بنزین از حدود دو سال و نیم قبل، مقدمات کاهش مصرف سوخت در ایران فراهم شود، موضوعی که آمارهای اخیر نشان می‌دهد که چندان توان تحقق پیدا نکرده است.

بر اساس آنچه که مدیرعامل شرکت ملی پخش فراورده های نفتی در روزهای گذشته عنوان کرده است، میانگین مصرف بنزین در تیرماه سال جاری از ۱۰۷ میلیون لیتر فراتر رفته است. این رکوردشکنی از آن جهت قابل تامل است که مصرف بنزین در سال گذشته به دلیل افزایش قیمت و سهمیه بندی بنزین و کاهش ترددها در سایه شیوع ویروس کرونا به طرز چشمگیری کاهش یافته و به رقم حدود ۴۵ میلیون لیتر در روز رسید اما متوسط مصرف در سال ۱۳۹۹ در کانال ۷۵میلیون لیتر در روز قرار گرفت. بنابراین اکنون می توان چنین استنباط کرد که با افزایش مصرف بنزین تا ۱۰۷ میلیون لیتر، سیاست سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین که با آن هزینه های سیاسی و اجتماعی در سال ۱۳۹۸ همراه شد، قرین به شکست است؟

رضا پدیدار، رییس کمیسیون انرژی اتاق تهران با بیان اینکه «مصرف ۱۰۷ میلیون لیتری بنزین مربوط به یک روز در اواسط تیرماه بوده است» ادامه داد: اینکه چرا به رغم افزایش قیمت بنزین، مصرف این کالا اوج گرفته است، با توجه ماهیت پیچیده داده های مربوط به تقاضا و مصرف حامل های انرژی به ویژه بنزین و گازوییل دلایل متعددی را می‌توان برشمرد. میانگین مصرف بنزین کشور بر اساس آمارهای موجود در سال ۱۳۹۹ حدود ۷۵ میلیون لیتر در روز بوده و امسال در دو فاز، میانگین ۸۴ میلیون لیتر در روز و نهایتا ۹۴ میلیون لیتر را ثبت کرده است. این میانگین مصرف در پیک پاندمی کرونا و استفاده روزافزون مردم از خودروی شخصی و همین طور فرا رسیدن فصل تابستان و مسافرت های تابستانی رقم خورده است.

 او در ادامه با اشاره به نتایج مطالعاتی که در کمیسیون انرژی اتاق تهران در مورد عوامل موثر بر مصرف سوخت های فسیلی مانند بنزین و گازوییل و تاثیراتی که این عوامل در تقاضای بنزین دارد، گفت: این مطالعه دوره زمانی سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۹۸ را دربرمی‌گیرد. عوامل تاثیرگذار بر مصرف سوخت طی این سال ها، به ترتیب شامل جمعیت، قیمت، نرخ شماره گذاری خودروهای سبک، تولید ناخالص داخلی، فرهنگ رانندگی، وضعیت استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی شامل راه آهن، اتوبوس و خودروهای سنگین مسافربری و نرخ مصرف CNG است.

او با بیان اینکه در زمان اوج گیری شیوع کرونا، رفت و آمد مردم با وسایل نقلیه شخصی افزایش می‌یابد، ادامه داد: با توجه به عواملی که مورد اشاره قرار گرفت، پیش بینی مصرف بنزین برای سال ۱۴۰۰ حداکثر بین ۹۵ تا یکصد میلیون لیتر خواهد بود و در این شرایط سیاستگذاری برای صرفه جویی در مصرف بنزین باید با جدیت مورد پیگیری قرار گیرد. چرا که هر چه مصرف بنزین در داخل افزایش پیدا کند، از ظرفیت صادرات کاسته می‌شود. آمارهای غیر رسمی نشان می دهد که صادرات بنزین در سال گذشته به روزانه حدود ۴۰ تا ۴۵ میلیون لیتر رسیده و در سال جاری به دلیل افزایش مصرف داخلی، به ۲۵ تا ۳۵ میلیون لیتر کاهش یافته است.

رییس کمیسیون انرژی اتاق تهران با بیان اینکه ظرفیت تولید بنزین در کشور ۱۱۵میلیون لیتر در روز است، گفت: ایران بزرگترین تولیدکننده بنزین در میان کشورهای عضو اوپک است.

پدیدار با اشاره به اینکه ایران تامین کننده بخشی از بنزین و گازوییل مورد نیاز کشورهای عراق، افغانستان، پاکستان، آذربایجان، ارمنستان و گرجستان است، ادامه داد: اگر ما، مصرف را کنترل نکنیم این به معنای کاهش ظرفیت صادراتی کشور است. در شرایطی که کشور به منابع ارزی نیاز دارد، باید نسبت به صرفه جویی در مصرف فرهنگ‌سازی صورت گیرد. از طرفی خودروسازها نیز باید موظف باشند که خودروهایی با بهره وری بالا در مصرف سوخت تولید کنند. نکته قابل تامل اینکه، میانگین جهانی مصرف بنزین در هر ۱۰۰ کیلومتر، در سال ۲۰۰۰ معادل ۷.۵ لیتر بود که این عدد اکنون به ۵.۵ رسیده است. حال آنکه، میانگین مصرف خودروهای ایرانی در مقایسه با مصرف جهانی چیزی حدود ۲ برابر است.

رییس کمیسیون انرژی اتاق تهران به سایت این اتاق گفت: تا زمانی که اپیدمی کرونا همچنان پابرجااست و مردم از وسایل حمل و نقل شخصی استفاده می‌کنند، کماکان رشد مصرف بنزین رقم خواهد خورد. در این شرایط، راهکار بهینه برای کاهش مصرف، گسترش خدمات حمل و نقل عمومی و گسترش خدمات الکترونیک است. فرهنگ غلط مراجعه حضوری به مراکز خدماتی و فروشگاهی در سال ۱۴۰۰ سبب شد که مصرف بنزین نسبت به سال گذشته بیش از ۲۰ تا ۲۲ درصد افزایش پیدا کند.