تجربه جهانی قیمت گذاری برق
مصرف برق در جهان همواره وابستگی زیادی به قیمت تمام‌شده تولید آن دارد؛ موضوعی که در کشورهای سرشار از انرژی‌های فسیلی همچون کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، کمتر محسوس است و غالبا به‌عنوان یک مساله حیاتی، چندان مورد توجه نیست.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از دنیای اقتصاد؛ این وضعیت در کشورهای صنعتی و پیشرفته، دنیای متفاوتی دارد، به شکلی که آلمان بیشترین قیمت برق را در جهان به نام خود ثبت کرده است. در سپتامبر۲۰۲۰، از خانوارهای آلمانی به‌ازای هر کیلووات ساعت حدود ۳۶/ ۰دلار آمریکا به‌علاوه مالیات بر ارزش‌افزوده هزینه مصرف برق دریافت شد. در همسایگی این کشور یعنی لهستان، بابت مصرف برق، نیمی از هزینه یادشده و در ایالات‌متحده آمریکا هزینه کمتری دریافت می‌شود. طبق ارزیابی‌ها قیمت تمام‌شده برق به عوامل مختلفی مانند زیرساخت‌ها، جغرافیا و مالیات‌ها و عوارض تعیین‌شده مرتبط با مسائل سیاسی بستگی دارد و حتی در داخل خود کشورها بسیار متفاوت است.
در آلمان، هزینه‌های شبکه و اضافه بهای انرژی تجدیدپذیر تقریبا نیمی از کل قیمت برق را تشکیل می‌دهد. همچنان که این کشور قصد دارد از انرژی فسیلی و هسته‌ای دور شود، سهم منابع تجدیدپذیر در تولید برق به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است. از سال۲۰۱۷ منابع تجدیدپذیر، بیش از یک‌سوم برق تولیدشده را به خود اختصاص داده است. این مالیات برای پرداخت هزینه توسعه کشور با اتکا به انرژی‌های تجدیدپذیر مانند باد، خورشید و زیست‌توده است. این شیوه ممکن است برای مالیات‌دهندگان هزینه‌بر باشد، اما از سال۲۰۱۷، بیش از یک‌سوم برق تولیدشده در آلمان از منابع تجدیدپذیر تامین می‌شود که روندی بسیار چشمگیر است.
دانمارک دومین کشور جهان از لحاظ گرانی قیمت برق است که مالیات دلیل گرانی هزینه‌های تامین برق است. دانمارکی‌ها حدود ۵۶درصد از هزینه برق خود را صرف مالیات آن می‌کنند. قیمت برق در این کشور ممکن است زیاد باشد اما مساله «عرضه» در دانمارک نیز به‌عنوان یکی از بهترین کشورهای عرضه‌کننده برق در جهان در نظر گرفته می‌شود، به‌طوری‌که برنامه انرژی سبز آنها بلندپروازانه و گسترده است. درحال‌حاضر، ۵۰درصد برق دانمارک از طریق انرژی باد تامین می‌شود و این کشور قصد دارد تا سال ۲۰۵۰، کل سیستم انرژی خود را از طریق منابع تجدیدپذیر تامین کند.
از طرف دیگر، قطر به لطف تولید زیاد نفت‌خام و گاز طبیعی و دارا بودن جایگاه صادرکننده خالص انرژی، ارزان‌ترین قیمت برق را در جهان دارد، به‌طوری که به‌طور متوسط هر خانوار برای هر کیلووات ساعت فقط ۰۳/ ۰دلار آمریکا پرداخت می‌کند. هند نیز دومین کشور دارای برق ارزان‌قیمت در جهان است که هزینه هر کیلووات ساعت مصرف برق در این کشور، ۰۸/ ۰دلار برآورد می‌شود. دلیل اصلی این وضعیت در هند این است که از زمان انقلاب صنعتی، انرژی، ستون فقرات اقتصاد هند را تشکیل داده است. برآوردها نشان می‌دهد که با رونق‌گرفتن انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش شدید هزینه‌های این حوزه، هند کم‌هزینه‌ترین تولیدکننده انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان خواهد بود.
عوامل موثر بر تعیین قیمت
قیمت جهانی برق تحت‌تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد. اینکه چرا قیمت برق در آلمان در بالاترین سطح و در قطر و هند در پایین‌ترین سطح است، دلایل روشنی دارد، اما به‌طور کلی مواردی که بر قیمت برق در جهان تاثیر می‌گذارند، عبارتند از: ۱- در دسترس بودن منابع طبیعی ۲- سیاست‌های تدوینی و مالیات‌های دولت بر این حوزه ۳- وضعیت بازار جهانی انرژی ۴- هزینه‌های شبکه و تامین‌کنندگان ۵- گوناگونی منابع انرژی در سطح ملی ۶- میزان عوارض و مالیات محیط‌زیستی ۷- عرضه و تقاضا.
مصرف برق در جهان در سال۲۰۱۸ تقریبا ۲۳میلیارد و ۳۹۸کیلووات ساعت بوده است. تا سال۲۰۰۰ مصرف برق در جهان، به‌طور پیوسته روندی کم‌وبیش «افزایشی» را طی کرد، اما از این سال به بعد، رشد چشمگیرتری را تجربه کرده است. البته این امر تا حدی به عملکرد اقتصادی قوی کشورهای BRIC مانند چین و هند بازمی‌گردد. از سال۲۰۰۰، تولید ناخالص داخلی چین با افزایش حیرت‌انگیز ۱۴برابری همراه شد. چین برای تامین برق میلیاردها نفر از شهروندان خود و صنایع مختلف تولیدی، بیش از هر کشور دیگری به انرژی نیاز دارد. در نتیجه این کشور به بزرگ‌ترین کشور مصرف‌کننده برق در جهان تبدیل شده است. با این حال، از نظر سرانه مصرف برق، چین و سایر کشورهای BRIC هنوز بسیار کمتر از کشورهای توسعه‌یافته با تعداد جمعیت کمتر برق مصرف می‌کنند. به‌طور خاص کانادا و ایالات‌متحده بیش از هر کشوری در جهان به‌ازای هر شخص، برق مصرف می‌کنند. با این حال، تولید برق در جهان درحال پیشی‌گرفتن از مصرف است، چرا که مردم در کشورهای مختلف، بیش از گذشته به دستورالعمل‌های کاهش مصرف برق عمل می‌کنند و در بسیاری از کشورهای جهان، رفته‌رفته استفاده از نیروگاه‌های تولید برق، جای خود را به تولید برق در خانه و تولید به‌واسطه پنل‌های خورشیدی داده است.
مدیریت مصرف برق
به‌طور کلی آنچه در مورد مدیریت مصرف برق در جهان بیش از هرچیز مورد توجه قرار دارد، برنامه‌ریزی بلندمدت و استراتژیک در این حوزه و توجه به موارد اساسی به‌جای توصیه‌های مقطعی و صرفا تاکید به مردم برای کاهش مصرف بوده است. البته در استراتژی‌های طراحی‌شده برای کاهش مصرف برق یا به عبارت بهتر، افزایش بهره‌وری در این حوزه به‌ویژگی‌های رفتاری مردم نیز توجه کافی صورت گرفته است.
بر همین اساس، چند دستور کار راهبردی و کلان در این حوزه مدنظر قرار دارد که کشورهای پیشرو در زمینه تولید و مصرف برق، در قالب استراتژی کلان این حوزه به آنها اهتمام ورزیده‌اند: نخست، اولویت‌بخشی بیشینه به مساله «بهره‌وری مصرف برق» به‌عنوان یک منبع انرژی حیاتی؛ دوم، داشتن تعهد اساسی و طولانی‌مدت در قبال اجرای روش‌های افزایش بهره‌وری انرژی مقرون‌به‌صرفه به‌عنوان منبعی مهم برای مصرف خانگی و صنعتی؛ سوم، بیان پیوسته و گسترده مزایا و فرصت‌های بهره‌وری انرژی به‌ویژه در حوزه برق برای عامه مردم؛ چهارم، فراهم‌کردن بودجه کافی، به‌موقع و پایدار در راستای بهبود زیرساخت‌های حیاتی از جمله تولید، توزیع، انتقال، شبکه برای افزایش بیشینه و مقرون‌به‌صرفه بهره‌وری انرژی، مصرف و انتقال برق و در نهایت اصلاح پیوسته سیاست‌ها در حوزه مصرف برق و توجه ویژه به مساله «نرخ‌سازی» در این حوزه باتوجه به توان مالی شهروندان (جلوگیری از ارزان‌فروشی یا تولید برق گران)، همچنین تشویق و افزایش امکان سرمایه‌گذاری در حوزه نوسازی و بهرهورسازی زیرساخت‌ها و افزایش بهره‌وری در حوزه تولید و توزیع برق.
در سطوح خرد نیز سیاست‌هایی در قالب استانداردسازی و تدوین سیاست‌های تولیدی در نظر گرفته شده است تا از این گذرگاه، مصرف برق تا حد امکان کاهش یابد و مدیریت مبتنی بر بهره‌وری بر آن اعمال شود. برخی کشورها «استانداردهای کارآیی» حداقلی را برای برخی از وسایل و تجهیزات خانگی مانند یخچال و فریزر و لباسشویی در نظر گرفته‌اند. این استانداردها ممکن است محصولات ساخته‌شده را ملزم به کاهش حداکثری میزان مجاز مصرف انرژی کنند. همچنین ساخت‌وساز تجاری یا مسکونی در بسیاری از کشورها دارای کد استاندارد خاصی با هدف رعایت استانداردهای مصرف انرژی به‌ویژه مصرف برق هستند.
این ساختمان‌ها برای طراحی، مواد و تجهیزات به کار رفته یا در مواردی برای بازسازی ساختمان‌های قدیمی، باید بهینه‌سازی مصرف برق را در قالب یک الزام قانونی رعایت کنند. مشوق‌ها و تخفیف‌های مالی به مالکان ساختمان‌ها کمک می‌کند تا با کاهش هزینه‌ها از طریق استفاده از بودجه‌های عمومی، دریافت کمک‌های بلاعوض، وام‌ها یا تامین مالی از طریق طرح‌های تشویقی انرژی پاک و افزایش بهره‌وری انرژی، پروژه‌های بهره‌وری بیشینه را برای ساختمان‌های مسکونی یا تجاری خود اجرا کنند.
