کم‌آبی به سدها رسید

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از همشهری، ورودی آب به سدها از ابتدای سال آبی جاری تاکنون (از اول مهر ۱۳۹۹تا شامگاه ۴اردیبهشت ۱۴۰۰) نسبت به دوره مشابه سال قبل ۴۰درصد کاهش نشان می‌دهد و همزمان میزان ذخایر آب در مخازن سدها نیز ۱۹درصد کمتر از سال قبل است.

 با توجه به اینکه بارندگی‌های سال آبی جاری ۵۴درصد کمتر از مدت مشابه سال قبل است، همچنان احتمال کمتر شدن ورود آب به مخازن سدها و کم آب‌تر شدن آنها وجود دارد؛ مگر اینکه به‌واسطه گرم شدن هوا، بخش بیشتری از ذخایر برفی ارتفاعات مشرف به سدها آب شود که در این صورت باید منتظر بحرانی به‌مراتب شدیدتر در سال‌های بعد بود.

پایان سراب پرآبی

در ۳ سال اخیر که شرایط بارندگی  به یکباره مساعد شد و رکورد‌های میان‌مدت میزان بارش‌های جوی شکست، بسیاری از کارشناسان نسبت به پایدار نبودن این شرایط در اقلیم خشک و کم‌باران ایران هشدار دادند. همزمان متولیان و کارشناسان حوزه آب نیز استفاده از تعبیر ترسالی برای بارش‌های مساعد ۳-۲سال اخیر را نادرست و حتی خطرناک می‌دانستند که می‌تواند با تغییر نگاه به بحران آب، مدیریت مصرف مشترکان را به سمت ولنگاری و بی‌خیالی سوق دهد. حالا بیش از ۷‌ماه است که آمارهای مربوط به وضعیت بارندگی از وقوع کم‌بارانی گسترده در کشور حکایت می‌کند و به‌تدریج آثار این کم‌بارانی نیز در حال آشکارشدن است.

آخرین آمارهای وزارت نیرو، نشان می‌دهد  که از ابتدای سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹تاکنون (از اول مهر ۱۳۹۹تا شامگاه ۴اردیبهشت ۱۴۰۰) میانگین ارتفاع ریزش‌های جوی در ایران به ۱۲۷میلی متر رسیده که نسبت به ۲۷۸میلی متر سال آبی قبل ۵۴درصد و نسبت به ۲۰۷میلی‌متر میانگین ۵۳سال اخیر ۳۹درصد کمتر است؛ به‌عبارت‌دیگر؛ آمارها از وقوع خشکسالی شدید در سال آبی جاری حکایت دارند و به‌واسطه اینکه مجموع بارش‌های بهار و تابستان در بهترین حالت معادل ۱۵درصد از کل بارش‌های یک سالی آبی است، دورنمای جبران بارش‌ها در ۵‌ماه باقیمانده تا پایان سال نیز وجود ندارد.

سدهای تشنه

آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد؛ در ۷‌ماه سپری شده از سال آبی‌ ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به‌دنبال افول بارش‌های جوی، حجم ورودی آب به مخازن سدهای کشور معادل ۲۲ میلیارد و ۳۲۰ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به‌مدت مشابه سال آبی قبل از آن حدود ۱۵میلیارد مترمکعب معادل ۴۰درصد کمتر است. در این شرایط، سدهای کشور درحالی به استقبال فصل گرما می‌روند که به‌طور میانگین از مجموع ظرفیت ۵۰.۵ میلیارد مترمکعبی مخازن سدها، حدود ۲۹ میلیارد و ۶۷۰میلیون مترمکعب معادل ۵۹درصد پُر شده و ۴۱درصد مخازن همچنان خالی است. البته آمارهای رسمی نشان می‌دهد که همزمان با افت ورودی آب به مخازن سدها، خروجی آب از مخازن نیز مدیریت شده و با کاهش ۳۲درصدی مواجه بوده که بخش عمده آن ناشی از کاهش رهاسازی آب برای بخش کشاورزی است.

پایتخت همسایه کم‌آبی

همزمان با عقبگرد بارندگی در سال آبی جاری، افزایش دمای هوا نیز به عامل تشدید‌کننده کم‌آبی تبدیل شده، اما در یک مورد نیز به مخفی‌ماندن اثرات کم‌بارانی کمک کرده است. در حقیقت افزایش دما در ماه‌های اخیر نسبت به دوره‌های مشابه گذشته، به ذوب‌شدن یخ و برف انباشته در ارتفاعات منجر شده و این مسئله در ظاهر، بخشی از کاهش ورودی آب به مخازن سدها را جبران کرده است؛ اما در عمل فقط احساس بحران را برای مدتی به تعویق می‌اندازد. بحرانی که درصورت تداوم کم ‌بارشی در سال‌های آتی می‌تواند به‌مراتب شدیدتر احساس شود. این موضوع تا حد زیادی در مورد سدهای تهران مصداق دارد؛ به‌گونه‌ای که باعث شده با وجود افت محسوس بارندگی، ذخیره آب سدهای پنج‌گانه پایتخت از ۷۸۲میلیون مترمکعب در سال گذشته به ۷۴۸میلیون مترمکعب در سال‌جاری برسد که بیانگر کاهش ۳۴میلیون مترمکعبی است. این مسئله می‌تواند به‌ غفلت عمدی یا سهوی از مدیریت بحران آب در پایتخت دامن بزند و مقدمات عمیق‌تر شدن بحران را فراهم آورد؛ آن ‌هم در شرایطی که براساس آمارهای مرکز کنترل آب تهران، سرانه مصرف آب شرب در پایتخت ۲۴۰لیتر بر ثانیه در شبانه‌روز به ازای هر نفر است که ۷۰لیتر بالاتر از میانگین سرانه ۱۷۰لیتر بر ثانیه کشوری است. نکته مهم‌تر اینکه براساس همین الگوی مصرف، سرانه مصرف آب شرب شهر تهران در تابستان به ۳۱۰لیتر بر ثانیه در شبانه‌روز افزایش پیدا می‌کند و عملا تراز آبی سدهای گرفتار خشکسالی را به چالش می‌کشد.

مدیر مرکز کنترل آب تهران می‌گوید: در شرایط فعلی، شهر تهران روزانه ۳۷هزار لیتر بر ثانیه آب مصرف می‌کند و این رقم در تابستان به بیش از ۴۴هزار لیتر بر ثانیه خواهد رسید که با توجه به کاهش چشمگیر بارندگی‌ها بر لزوم مدیریت مصرف در این کلانشهر تأکید می‌شود. طبق اظهارات حسین سرایی، مصارف فعلی آب در شهر تهران در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۱۰درصد بیشتر است و با توجه به گزارش‌های سازمان هواشناسی و بارش‌های انجام‌شده، شرایط آبی مساعدی نخواهیم داشت. او با اشاره به کاهش ذخایر آب سد‌ها می‌گوید: اگر در بهار و تابستان امسال با صرفه‌جویی ۱۰درصدی مصرف آب، ذخایر موجود را حفظ کنیم، در ابتدای پاییز و پیش از شروع بارش‌های سال آبی جدید با محدودیت‌های کمتری مواجه خواهیم شد؛ به‌خصوص که آب شرب تهران ۷۰درصد از منابع آب سطحی و ۳۰درصد از منابع آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود و در شرایطی که با کاهش بارش‌ها، سهم آب‌های سطحی کاهش پیدا کرده، هرگونه بدمصرفی به افزایش بیش ‌از حد سهم منابع آب زیرزمینی منجر خواهد شد که به‌معنای استفاده از ذخایر آب نسل آینده است.