اتفاق خوب برای صنعت آب و برق
وزیر نیرو گفت: در سال‌هایی که پشت سر گذاشتیم، تاکنون بهترین بودجه برای صنعت آب و برق همین بودجه سال ۱۴۰۰ از حیث ساز و کارهای قانونی برای پایداری این صنعت است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از فارس، شعار سال به عنوان تبیین کننده خط مشی کشور در 365 روز، در سال 98 و 99 به مسئله رونق و جهش تولید اختصاص داشت. در همین راستا سال ۱۴۰۰، مسئله تولید برای سومین دوره 12 ماهه پیاپی با عنوان «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها» مد نظر فضای عمومی کشور قرار گرفت.
در این رابطه یکی از موارد تاثیرگذار بر جریان تولید در کشور، توجه به زیرساخت‌های اقتصاد نظیر آب و برق است. در حقیقت پشتیبانی از مسئله تولید بدون تامین آب و برق پایدار در پهنه کشور به هیچ عنوان امکان‌پذیر نیست. در کشور ما تامین آب و برق پایدار برای حوزه‌های خانگی، صنعتی و کشاورزی و خدماتی و سایر حوزه‌های دیگر به عهده وزارت نیرو است. در این خصوص به منظور پیگیری فعالیت‌های این وزارت‌خانه در سال جهش تولید و همچنین آگاهی از برنامه وزارت نیرو در سال 1400 به سراغ رضا اردکانیان، وزیر نیرو رفتیم تا در قالب گفتگویی به مسائل مذکور بپردازیم.
در این گفتگو مسائلی نظیر، بررسی فعالیت‌های وزارت نیرو در سال جهش تولید، میزان اشتغال ایجاد شده در پویش هر هفته الف ب ایران، توانایی وزارت نیرو برای تامین آب و برق پایدار جریان تولید، صنعت آب و برق در بودجه 1400 و مهمترین موانع تولید بررسی شده است. مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:
*تحقق زیرساخت‌های جهش تولید، با سرمایه‌گذاری 81 هزار میلیارد تومانی وزارت نیرو
** برای سومین سال پیاپی، در شعار سال که به نوعی تعیین کننده خط مشی دستگاه‌های کشور به حساب می‌آید، از کلید واژه تولید استفاده شد و این بار به صورت مصداقی تر از سال‌های گذشته مسئله تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها مد نظر قرار گرفت، در همین رابطه به عنوان سوال اول پیرامون فعالیت وزارت نیرو به منظور تحقق شعار سال گذشته یعنی جهش تولید بفرمایید؟
اردکانیان: سال 99 با همۀ ویژگی‌های آن سپری شد. برای ما در خانوادۀ بزرگ صنعت آب و برق، سال گذشته، سال متمایزی از این حیث بود که توانستیم یک بار دیگر وعده‌ای که در ارتباط با نتیجه رساندن 250 طرح آب و فاضلاب و برق به مردم داده بودیم، وفا کنیم.
خوشبختانه ما نه تنها 250 طرح بلکه 307 طرح را با سرمایه‌گذاری 81 هزار میلیارد تومان میلیارد تومان تا پایان سال 99 به مدار بهره‌برداری آوردیم. از جملۀ آن‌ها 14 سد مخزنی و 14 نیروگاه حرارتی و 55 هزار هکتار شبکۀ اصلی آبیاری زهکشی، 10 پروژۀ بزرگ آبرسانی، 13 تصفیه‌خانۀ فاضلاب، 9 تصفیه‌خانۀ آب و آبرسانی پایدار به 1650 روستا بود که در این سال صورت گرفت.
66 درصد منابعی که برای این طرح‌ها هزینه شد، از طریق بخش خصوصی فعال فراهم شده بود که یا از آورده‌های خودشان بود یا از صندوق توسعۀ ملی استفاده کرده بودند، 34 درصد منابع هم از بخش غیرخصوصی بود به این ترتیب که 20 درصد آن حدود 16 هزار میلیارد تومان از منابع داخلی است، یعنی همان پولی که بابت تامین آب و برق توسط مردم تامین شد و عوارضی است که شوراهای شهر به حکم قانون در خصوص طرح‌های آب و فاضلاب تعیین می‌کنند.
4 درصد از آن 34 درصد هم از صندوق توسعه با تضمین دولت است یعنی هم بخش خصوصی با تضمین خودش از صندوق توسعه دریافت می‌کند و هم یک سری طرح وجود دارد که تضمین بازپرداخت آن با دولت است.
9 درصد از مبلغ 81 هزار میلیارد تومان نیز از بودجۀ عمومی است که سالیانه برای ما در نظر گرفته شده است. خب این کار سال 99 بود، منتها ما تقریباً از دی‌ماه که هر هفته پویش الف ب ایران را ادامه می‌دادیم، یک برنامۀ 180 روزه هم تهیه کردیم.
یک روز تقویم 99 و 1400 را روبروی خودم قرار دادم و حساب کردم غیر از جمعه‌ها و روزهای تعطیل رسمی تا پایان دولت دوازدهم حدود 180 روز کاری فرصت برای خدمت کردن داریم. البته قطعاً بعد هم این فرصت و مهلت برای انبوهی از فعالان این عرصه برقرار است، منتها رسم است که برای هر دولتی یک پایانی تعریف می‌شود و امثال من خودمان را با این برنامه تنظیم میکنیم.
یک برنامۀ 180 روزه تدارک دیدیم که هم یک سری طرح را به اتمام می‌رسانیم و هم یک سری طرح را شروع میکنیم و برای شروع دولت سیزدهم ریل‌گذاری میکنیم.
** منظور شما از طرح‌هایی با عنوان ریل گذاری برای دولت آینده چیست؟
اردکانیان: منظور از طرح‌های ریل‌گذاری آن است که دولت آینده یک روز هم معطل بررسی‌های خاص از نظر شروع طرح‌ها نشود و طرح‌ها در مسیر اجرا قرار داشته باشند.
*بودجه 1400، بهترین بودجه صنعت آب و برق است
** ممکن است، در ارتباط با اشتغال ایجاد شده به واسطه پویش هر هفته الف ب ایران در سال 99 توضیحاتی را ارائه دهید؟
اردکانیان: اشتغال مستقیم این 307 طرح پویش که سال 99 اجرا شد، 34 هزار و 660 نفر است و اشتغال غیر مستقیم خود این طرح‌ها نه اینکه کارگاه‌هایی که مثلاً با این برق تولیدی راه افتادند، اشتغال غیرمستقیم به معنای صنایع جانبی مرتبط با همین طرح‌ها که تجهیزات برقی تهیه کردند یا مثلا پمپ تهیه کردند یا تجهیزات آزمایشگاهی برای تصفیه‌خانه فراهم کردند. 132 هزار و 970 نفر بوده است. یعنی حدود 168 هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم صاحب شغل شدند. منتها این اشتغال شامل اشتغالی که بعد از تولید انرژی ایجاد می‌شود نیست و اشتغالی است که صرف تولید این زیرساخت‌های آب و برق شده است. مثلا یک نیروگاه که می‌سازیم یک اشتغال مستقیم دارد که پرسنلی کار می‌کنند تا نیروگاه ساخته شود و یک اشتغال غیرمستقیم است یعنی صنایعی که تجهیزات مورد نیاز این نیروگاه را می‌سازند و می‌فرستند.
یک اشتغالی هم در اثر انرژی تولیدی این نیروگاه بعدآً ایجاد می‌شود، کارخانجاتی که بعداً به راه می‌افتند یا صنایعی که فعال می‌شوند که این را ما در محاسبات نمی‌آوریم و فقط اشتغال مستقیم و غیرمستقیمی که صرف تولید این آب و انرژی می‌شود در سال 99 دو رقمی بود که خدمت شما عرض کردم.
** یکی از مواردی که در اظهارنظرهایتان در انتهای سال گذشته به آن اشاره داشتید، مسئله بودجه صنعت آب و برق در سال 1400 است، با توجه به اینکه این بودجه به دولت ابلاغ شد، پیرامون جزئیات آن صحبت کنید؟
اردکانیان: اتفاق خیلی خوبی که در سال 1400 برای ما رخ داده و باید هم از دولت هم از مجلس یازدهم تشکر کنیم، جایگاه آب و برق در بودجۀ 1400 است. در سال‌هایی که پشت سر گذاشتیم تاکنون بهترین بودجه برای صنعت آب و برق همین بودجه سال 1400 از حیث ساز و کارهای قانونی برای پایداری این صنعت است که در بودجه تدارک دیده شده است.این موارد هم نظر و تأیید دولت بوده که در قالب لایحه تقدیم مجلس شده و هم در بررسی‌های داخل مجلس بر آن تاکید شده که در نهایت به تأیید شورای نگهبان رسید و یکی از بهترین بودجه‌ها برای ماست.
در صنعت آب و برق همان‌طور که به درستی اشاره کردید، هم باید نیازهای روزمرۀ مردم تأمین شود و هم به تعبیری زیرساخت لازم را برای سایر بخش‌ها را آماده کنیم. ما هم در اجرای برخی طرح‌ها موانعی داریم که سال 1400 سال رفع این موانع برای تولید آب و برق است. زمانی هم که بتوانیم آب و برق را به اندازۀ کافی و به هنگام تولید و عرضه بکنیم، موانع سر راه تولید در سایر بخش‌ها را می‌توانیم، برطرف کنیم.
یکی از عمده‌ترین کارهایی که در سال 1400 در این بخش یعنی رفع موانع تولید سایر بخش‌ها انجام خواهیم داد، بازپرداخت بدهی‌های صنعت آب و برق به تولیدکنندگان است. تولیدکنندگان ما بخش وسیعی از صنعت‌گران هستند چه در صنعت آب و فاضلاب و چه در صنعت برق. تولیدکنندۀ تجهیزات برقی، دکل‌های انتقال نیرو، سیم و کابل، تابلوهای برق، کنتور، پمپ و الکتروموتور، لوله و اتصالات، مواد شیمیایی، تجهیزات آزمایشگاهی و صدها شغل ریز و درشت دیگر که در این خانوادۀ بزرگ فعال هستند. طبیعتاً این‌ها مطالباتی از ما بابت اتمام طرح‌ها دارند و ما در سال 1400 با سازوکارهای قانونی باید نسبت به پاسخگویی به این مطالبات اقدام کنیم.
*نوسازی شبکه فرسوده توزیع برق در دستور کار است
** ممکن است، به جزئیات این سازوکار قانونی، که در قالب بودجه 1400 لحاظ شده است، اشاره کنید؟
اردکانیان: اگر بخواهم تمام آن را بگویم بحث مفصلی خواهد شد ولی به چند مورد اشاره می‌کنم. مثلا در جزء 4 تبصرۀ 1 که الحاق شد، امکان استفاده برای پرداخت تعهدات دولت در قبال سرمایه‌گذاران طرح‌های بخش بخار نیروگاه‌های سیکل ترکیبی فراهم شد که برآورد ظرفیت قابل استفاده برای ما حدود 250 میلیون دلار است و می‌توانیم از طریق شرکت ملی نفت ایران از محل تحویل نفت خام و میعانات گازی به این سرمایه‌گذاران براساس قیمت روز صادراتی، بدهی‌هایمان را پرداخت کنیم. البته در سال 99 شاید اولین دستگاهی بودیم که برای نیروگاه پرند از این ظرفیت استفاده کردیم.
سازوکار دیگری که برای ما امکانات وسیعی را فراهم می‌کند، تبصرۀ 15 است که طبق آن انرژی تحویلی به صنایع فولادی، آلومینیوم، مس، فلزات اساسی و کانی‌های فلزی و واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی که مصرف‌کننده‌های بزرگ هستند و خوشبختانه صادرات قابل‌ملاحظه‌ای هم دارند. در همین رابطه قانون اجازه داد که ما انرژی برقی که به این واحدها می‌دهیم بر مبنای نرخ متوسط خرید انرژی برق از نیروگاه‌های دارای قرارداد تبدیل انرژی بگیریم، یعنی به همان قیمتی که ما خودمان برق را از بخش خصوصی می‌خریم، به همان قیمت هم به این مصرف‌کنندگان بزرگ و متمکن عرضه کنیم تا از جیب مردم یارانه در این محل پرداخت نکنیم. پیش‌بینی می‌شود تا حدود 8 هزار میلیارد تومان از این محل درآمد حاصل شود.
*بخشی از منابع مالی جدید را بابت جبران فرسودگی شبکه های برق هزینه میکنیم
** محل هزینه منابع مالی 8 هزار میلیارد تومانی در کدام بخش صنعت آب و برق تعیین شده است؟
اردکانیان: بخشی از این درآمد را طبق توجه و تذکر به‌جایی که مقام معظم رهبری در خصوص رسیدگی به فرسودگی شبکه‌های برق دادند، هزینه خواهیم کرد، چرا که مدتی قبل من گزارشی را در ارتباط با دستاوردهای صنعت برق تقدیم ایشان کرده بودم. مقام معظم رهبری ضمن اظهار لطفی که فرمودند، توجه دادند که به تعبیر من نقل به مضمون یعنی حواستان به فرسودگی شبکه‌ها باشد.
رفع این فرسودگی‌ها به منابع مالی احتیاج دارد و قانون‌گذار به ما اجازه داده است که از این 8 هزار میلیارد تومان حدود 3 هزار میلیارد تومان را بابت توسعه و نوسازی شبکه فرسودۀ برق، افزایش توان تولید برق، جابجایی تیرهای برق در روستاها، مطالبات نیروگاه‌های خصوصی و سایر موارد صنعت برق صرف کنیم. همچنین 500 میلیارد تومان را برای برق‌رسانی به شهرک‌های صنعتی اختصاص بدهیم.
** یکی از مواردی که در بودجه 1400 مد نظر قرار گرفت، خروج صنعت آب و برق از ذیل تبصره 14 و سازمان هدفمندی بود، نظر شما پیرامون این مسئله چیست؟
اردکانیان: بله آن هم اتفاق خجسته‌ای بود، سالی که نکوست از بهارش پیداست. با تلاش‌های وسیعی که در 2 سال اخیر شد و ما کم‌کم به در خروجی تبصره 14 نزدیک شدیم و در بودجۀ 1400 به حمدالله مطابق قانون اجازۀ خروج از تبصرۀ 14 به ما داده شد و صنعت آب و برق در سال 1400 دسترسی کامل به منابع داخلی خودش دارد و ما می‌توانیم خیلی از وعده‌ها و تعهدات اجرای طرح‌ها را با دسترسی به این منابع اجرا کنیم.
یک اتفاق خوب دیگر در تبصرۀ 15 افتاد که برای اصلاح الگوی مصرف انرژی دولت مکلف شد که بخشی از سوخت‌های صرفه‌جویی شده را بابت نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا سقف 2.5 هزار میلیارد تومان به سرمایه‌گذاران بابت فروش یا عرضۀ برق تجدیدپذیر در بورس انرژی بدهند.
من اگر بخواهم یکی دیگر از اتفاقات خوب بودجۀ 1400 را برای شما عرض کنم، طرح تأمین برق چاه‌های کشاورزی از محل ظرفیت مادۀ 12 قانون رفع موانع تولید است که تا 2 هزار میلیارد تومان تسهیلات تکلیفی از طریق بانک‌های عامل با تضمین وزارت نفت به توانیر و شرکت‌های زیرمجموعۀ آن داده می‌شود. اجازه‌های متعددی برای انتشار اوراق اسلامی برای تهاتر بدهی‌ها داده شد. اجازۀ قانونی به ما داده شد که تا 10 درصد عوارضی که از طریق شوراهای اسلامی شهرها وضع می‌شود را بتوانیم در هر منطقه‌ای در روستاهای همان منطقه در بخش آب و فاضلاب هزینه کنیم.
برای بازسازی خسارات ناشی از سیل و ساماندهی و لایروبی رودخانه‌ها، اجازات قانونی مناسبی داده شد. سازوکارها برای ما بسیار گره‌گشاتر است تا اعداد و ارقامی که از بودجه در اختیارمان بگذارند، چراکه صنعتی هستیم که بیشتر اتکای ما از لحاظ تأمین منابع به مردم و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی است و هر چقدر سازوکارهای قانونی این ارتباط را تسهیل کند، منجر به گشایش در منابع می‌شود و طبیعتاً طرح‌های بیشتری را می‌توان اجرا کرد و بدهی‌ها را هم پرداخت کرد که این‌ها به نوبۀ خود هم پشتیبانی از تولید است.
** شما همیشه در اظهاراتتان اشاره می‌کنید که بدون آب و برق روند تولید در کشور ممکن نیست و این موضوع را مطرح می‌کنید که عرضه برق به صنایع بزرگ نزدیک به 11 درصد افزایش پیدا کرده است.
اردکانیان: برای یک بازۀ زمانی 6 ماهۀ اول سال 99 به نسبت 6 ماهۀ مشابه آن در سال 98 بود که این اتفاق رخ داد.
*برای تامین آب و برق بخش تولید، هیچ مشکلی نداریم
** یک انتقادی که کارشناسان مطرح می‌کنند، این است که ما در شرایط کرونا و رکود اقتصادی هستیم و صنایع با ظرفیت کامل فعالیت نمی‌کنند و اگر این اتفاق رخ بدهد در تأمین آب و برق به مشکل برمی‌خوریم. نظر شما پیرامون این مسئله چیست و آیا اگر روزی از شرایط رکود به رونق اقتصادی نقل مکان کنیم، توانایی تأمین آب و برق پایدار را برای جریان تولید در کشور داریم یا خیر؟
اردکانیان: قطعا این‌گونه است. ما از حیث تأمین انرژی و آب مورد نیاز برای تولید و مصرف در صنعت، معدن و کشاورزی مشکلی نداریم. اگر بعضاً تلقی محدودیت می‌شود که آن هم بر اساس توافق و قراردادهای فی‌ما بین است، ناظر بر زمان‌های معینی است که ما به آن اوج بار می‌گوییم، یعنی درخواست و توقع ما از تولیدکنندگان این است که برنامه‌های تولیدشان را به گونه‌ای با توافق قبلی تنظیم کنند که یک هم‌زمانی با گرم‌ترین ایام فصل گرم ایجاد نکند چراکه در آن زمان به دلیل وجود سیستم سرمایشی بخش خانگی که ظرفیت بالایی را به خودش جذب می‌کند، نیاز به تامین برق پایدار خانگی داریم.
در 2 سال 98 و 99 خاموشی نداشتیم و در 1400 هم این موضوع را میخ‌کوبی میکنیم که رشد اوج بار در هر سال بیش از 1 درصد نباشد اما به‌عنوان یک کشور در حال توسعه و کشوری که منابع وسیعی برای تولید دارد، با احداث نیروگاه‌ها و مدیریت نیروگاه‌ها و تنوع‌بخشی به سبد انرژی ان‌شاالله هر سال عرضۀ انرژی را بیشتر خواهیم کرد. البته مدیریت مصرف هم در بخش خانگی و خدماتی جزو اولویت‌های ما است، مثلا روی سازمان‌های دولتی و عمومی نظارت سفت و سختی خواهیم کرد که در مواقع اوج بار دستگاه‌های سرمایشی را بیجا روشن نگه ندارند و از بخش خانگی هم خواهش میکنیم همراهی بکنند چه در تابستان در ارتباط با دستگاه‌های سرمایشی و چه در زمستان در ارتباط با مصرف گاز و دستگاه‌های گرمایشی صرفه جویی لازم را داشته باشند.
** به مسئله پیک مصرف انرژی در زمستان اشاره کردید، دلیل خاموشی‌های اتفاق افتاد در زمستان سال 99 از منظر صنعت برق کشور چه بود؟
اردکانیان: در زمستان امسال ما محدودیت تولید نداشتیم و آن چه که ما را با محدودیت عرضۀ انرژی در ساعاتی مواجه کرد، این بود که متاسفانه سوخت کافی به برخی نیروگاه‌ها در مواقع افزایش وسیع مصرف خانگی نرسید. ان‌شاالله با برنامه‌ریزی که همکاران در وزارت نفت دارند و ما هم با آن‌ها مشارکت داریم، در تابستان و زمستان 1400 تدارک لازم دیده شود تا مردم با آسایش و امنیت خاطر این ایام را بدون خاموشی سپری کنند.
*منابع انسانی و منابع طبیعی ایران را به کشوری ثروتمند تبدیل کرده است
** با توجه به تجربه‌ای که از شرایط اقتصادی دارید و با توجه به شرایطی که ما در 2 سال اخیر داشتیم، پیش‌بینی شما برای اوضاع اقتصادی کشور و معیشت مردم در سال 1400 با توجه به اتفاقاتی که در گذشته رخ داده چیست؟
اردکانیان: ما یک راه بیشتر پیش‌رو نداریم و آن هم راه امیدواری رو به افزایش نسبت به آینده است. ما کشوری هستیم که انصافاً بالقوه و بالفعل ثروت‌مندیم، این مضیقه‌هایی هم که برای ما فراهم می‌کنند بیشتر برای ایجاد مشغولیت است که این ثروت تجدیدپذیر و بسیار گرانبها که منابع انسانی این کشور است، بالاخره بخشی از انرژی هم صرف کلنجار با این محدودیت‌ها شود. البته این بخش از انرژی وقتی که حساب شده و برنامه‌ریزی شده، صرف شود، دشمنان ما را به هدفشان نمی‌رساند بلکه بسیار بسیار از هدفشان دور هم می‌کند.
به لحاظ اینکه این محدودیت‌ها وقتی منجر به اتکای بیشتر به ظرفیت‌های بالقوۀ داخل شود، چه منابع طبیعی که داریم و چه منابع انسانی که داریم، موجب رشد دانش، ابزار و اصلاح روش‌ها می‌شود.
به طور خلاصه ما یک مسیر رو به جلویی داریم که قطعا راحت نیست اما از دل این سختی‌ها قطعاً یک آب‌دیدگی به ویژه برای نسل‌های آتی فراهم می‌شود. من خودم بسیار خوش‌بین هستم که ان‌شاالله به‌ویژه امسال با توجه به ظرفیت‌سازی‌هایی که شده حتی در شرایط تحریم، زیرساخت‌های وسیعی را در کشور تدارک دیدیم و مردم هم هوشمندانه همراهی کردند.
یعنی وقتی دیدند که از این منابعی که می‌توانسته به راحتی به یک کالای مصرفی و گذران روزانه تبدیل شود، سختی‌هایی برایشان فراهم شد اما به راه، اتوبان، سد، نیروگاه، پتروشیمی، شبکه‌های آبیاری زهکشی تبدیل شد.
** یعنی زمینه‌سازی توسعه فراهم شد؟
اردکانیان: بله همینطور است اما فراموش نکنید چالش اصلی ما، چالش سازوکارها و ساختارهای اداری هم است یعنی این را نادیده نگیریم. من می‌خواهم تأکید کنم که صرف منابع انسانی به تنهایی کفاف نمی‌دهد و باید موثرترین مانع در راه تولید یعنی اصلاح سازوکارها صورت بگیرد.
ساختارها و سازوکارهای ما شدیداً تمرکزگرا و شدیداً بخشی‌نگر است. اگر می‌بینیم با این عزم و همتی که هست خروجی آن‌چنان که باید نیست، پیش از آنکه علت را در افراد جستجو کنیم که آن هم در جایگاه خود قابل بررسی است، باید علت را در سازوکارها دید.
ما نیازمند یک تجدید نظر اساسی در گردش کارها و تن ندادن به برخی سازوکارهای بسیار سنتی و دستگاه‌هایی که این‌گونه بنا شدند تا بخش‌بخش عمل کنند هستیم. درحالی‌که محصول نهایی که ما، مردم و رهبری انتظار داریم، مستلزم یک کار میان‌بخشی و در صورت نیاز فرابخشی است. ان‌شاالله در این زمینه‌ها بعداً بیشتر صحبت میکنیم.
