آیا لیز تراس نجات دهنده ای دارد؟ / خداحافظی با رویای اقتصاد کم مالیات و راستگرا

اقتصادآنلاین – اکرم شعبانی؛ نخست وزیر لیر تراس با قطع روابط خود با کوارتنگ اصرار داشت که برای بازگرداندن ثبات اقتصادی قاطعانه عمل می‌کند، چرا که تصمیم خود را برای جلوگیری از افزایش مالیات شرکتی که قبلا برنامه‌ریزی شده بود، لغو کرد.

او در یک سخنرانی کوتاه در روز جمعه که مسئولیت مستقیم کمی برای آشفتگی مالی هفته‌های اخیر را پذیرفت، گفت: روشی که ما در حال حاضر ماموریت خود را انجام می‌دهیم باید تغییر کند. ما باید اکنون برای اطمینان بخشیدن به بازارها نسبت به انضباط بودجه‌ای خود اقدام کنیم.

اما درست کمی بیش از یک ماه پس از روی کار آمدن او با وعده یک دولت محافظه‌کار جدید رادیکال که مالیاتها را کاهش می‌دهد، تراس اکنون با ویرانی سیاسی مواجه است، سیاست اقتصادی امضا شده او توسط بازارها، رای دهندگان و نمایندگان متبوع او رد شده است.

به شکل شومی، سر جان کورتیس یک ناظر پیشروی انتخاباتی می‌گوید که تراس اکنون مانند جان میجر، نخست وزیر سابق پس از بحران ارز چهارشنبه سیاه آخرین رویارویی حزب محافظه‌کار با فاجعه اقتصادی در سال ۱۹۹۲ بود، هیچ محبوبیتی ندارد. ۱۸ سال طول کشید تا محافظه‌کارها در انتخابات دیگری پیروز شوند.

در حالی تراس شروع به برچیدن «مینی» بودجه می‌کند که این طرح تنها سه هفته پیش رونمایی شد، سوالی که از سوی نمایندگان محافظه‌کار، بازارها و عموم مردم پرسیده می‌شود این است که این دولت تا چه زمانی می‌تواند دوام بیاورد؟

تراس که در ششم سپتامبر جانشین بوریس جانسون به عنوان نخست وزیر شد، مصمم به قدرت رسید تا به آنچه «ائتلاف ضد رشد» می‌نامد، ثابت کند که یک برنامه سخت کاهش مالیات و حذف مقررات سنگین می‌تواند اقتصاد بریتانیا را از رخوت رشد کم خارج کند.

اما پس از سه هفته هرج و مرج بازارها، افزایش نرخ بهره و کاهش رتبه نظرسنجی‌ها – محافظه‌کاران او اکنون بین ۲۰ تا ۳۰ امتیاز از حزب مخالف یعنی حزب کارگر عقب هستند – او متوجه شده است که مخالفان استراتژی رشد تحسین برانگیز او، شامل بسیاری از نمایندگان مجلس هستند.

(در نظرسنجی‌ها حزب کارگر با بیش از ۲۰ امتیاز از حزب محافظه‌کار جلوتر است)

یکی از نمایندگان محافظه‌کار که شوکه شده است می‌گوید: به نظر می‌رسد که در ائتلاف ضد رشد همه حضور دارند به جز جناح راست حزب محافظه‌کار. یکی از وزیران سابق کابینه هم می‌افزاید: او حزب را نابود کرده، کشور را نابود کرده و چشم‌اندازهای ما را در انتخابات عمومی آینده نابود کرده است. 

آسیب سیاسی عظیم

در جلسه‌ای بین تراس و نمایندگانش در روز چهارشنبه در وست مینستر، بارها به او هشدار داده شد که سیاست‌های او نه تنها دردهای اقتصادی به همراه دارد – نرخ وام مسکن پس از فروش بزرگ در اوراق دولت بریتانیا افزایش یافته است – بلکه آسیب سیاسی عظیمی نیز به همراه دارد.

در یک لحظه دردناک، تراس توسط رابرت هالفون نماینده حزب محافظه‌کار متهم شد که یک دهه تلاش مداوم رهبران محافظه‌کار را برای جلب نظر رای دهندگان طبقه کارگر را از بین برده است. یکی از متحدان تراس می‌گوید که روز چهارشنبه نخست وزیر در «مکانی با آرای نسبتا تندرو حضور داشت – او با هر چرخشی مخالف بود» اما پس از آن جلسه کمیته پشتیبان ۱۹۲۲، روحیه او تغییر کرد.

نخست وزیر می‌توانست از فضای اتاق ببیند – و پس از آن به صراحت توسط متحدان به او هشدار داده شد – که نظم حزبی شکسته شده و اگر فورا عقب‌نشینی نکند، فشار برای حذف او از خانه شماره ۱۰ خیابان داونینگ غیرقابل توقف خواهد بود.

وضعیت سیاسی تیره و تار هم با اقتصاد برخورد کرد. خزانه‌داری و خانه شماره ۱۰ از فعالان بازار نظر گرفته و پیام بسیار واضحی دریافت کردند. یک نفر در مورد این بحث‌ها گفت: آنها گفتند که اگر دولت کاهش مالیات را معکوس نکند، واکنش بسیار بدی در بازار ایجاد خواهد شد. آنها به صراحت اعلام کردند که باور ندارند تنها با کاهش هزینه‌ها می‌توان شکاف را از بین برد.

صبح روز پنجشنبه بازگشایی بزرگ آغاز شد. تراس که فقط ۲۴ ساعت قبل موضع سختی گرفته بود، از خشم بر خود می‌لرزید. در حالی که کوارتنگ، که به شدت از بسته مالیاتی اولیه دفاع می‌کرد، در واشنگتن حضور داشت و از فضایل آن تمجید می‌کرد، رییس او در خیابان داونینگ شروع به حذف وی کرد. یک نفر در مورد بحث‌های پرتنش توضیح داد: همه گزینه‌ها بر روی میز قرار داشت.

(چرخش اوراق گیلت در هوا: سه هفته نوسان غیرعادی)

یک بسته حمایتی عظیم برای قبوض انرژی – که در ابتدا ۶۰ میلیارد پوند هزینه داشت باقی خواهد ماند، اما تراس وارد سیاست نشد تا آنچه را که زمانی «دستورالعمل» می‌نامید به مردم ارائه دهد. او می‌خواست مالیات‌ها را کاهش دهد، اما اکنون برنامه عزیزش برای پایین نگه داشتن مالیات شرکت‌ها و حذف نرخ بالاتر مالیات باطل شد. برخی در وزارت خزانه‌داری معتقدند که جرمی هانت، رییس جدید خزانه‌داری ممکن است مجبور شود مالیات‌های دیگری را افزایش دهد تا این مبالغ در زمان ارائه برنامه اقتصادی جدید دولت در ۳۱ اکتبر افزایش یابد.

تراس روز چهارشنبه در دیدار با نمایندگان خود پذیرفت که به اندازه کافی «زمینه‌سازی» برای طرح خود انجام نداده اما بسیاری از نمایندگان محافظه‌کار این افتضاح را به تکبری بر اساس اطمینان ایدئولوژیک گروهی از راست‌گرایان که توسط اندیشکده‌های راست‌گرایی مانند موسسه امور اقتصادی تقویت شده است، تقلیل دادند. یکی از وزیران سابق کابینه می‌گوید: «وقتی گزاره‌های ساده با زندگی واقعی روبرو می‌شوند – انفجار به وقوع می‌پیوندد!»

مشکلات تراس فقط در برقراری روابط نیست: از نظر بسیاری از نمایندگان مجلس در حزب متبوعش، راه‌حل‌های جناح راست او برای مشکلات بریتانیا حتی در میان رای دهندگان محافظه‌کار محبوبیت ندارد.

یکی از وزیران ابراز تاسف می‌کند: ما برای مردم مقدار زیادی کاهش مالیات در نظر گرفته‌ایم که آنها درخواست آن را نداشته‌اند و مجبوریم کارهای نامطلوب زیادی برای جبران آن انجام دهیم.

تراس به دلیل برنامه‌ریزی برای کاهش مزایای فقیرترین مردم بریتانیا در طول بحران هزینه‌های زندگی، زیر آتش شدید محافظه‌کاران قرار دارد، در حالی که نمایندگان محافظه‌کار با شکایت رای دهندگان خشمگین مواجه شده‌اند که به دلیل افزایش فلج کننده هزینه‌های وام مسکن بوده است.

گروه‌های محافظه‌کار – از جمله ۵.۳ میلیون عضو اعتماد ملی – متعهد شده‌اند که در برابر اصلاحات برنامه‌ریزی بازار آزاد تراس و تلاش‌ها برای راه‌اندازی مجدد شکستن گاز شیل، که به ادعای آنها زیستگاه‌های حیات وحش را تهدید می‌کند، مقاومت کنند.

هیلاری مک گریدی رییس «اعتماد ملی»، نهادی که از خانه‌های باشکوه مراقبت می‌کند و به سختی در سنگر چپ‌های رادیکال قرار می‌گیرد، می‌گوید: این بزرگترین حمله به طبیعت در طول زندگی‌ام است، چه رسد به حرفه‌ام.» و این نقطه‌ای است که ائتلاف ضد رشد تراس شروع به گسترش به کل کشور کرد.

دوره معکوس

چرخش مجدد تراس در مالیات شرکت‌ها که انتظار می‌رود به ۱۸ میلیارد پوند برسد، می تواند برای او زمان بخرد، به خصوص اگر به بازارها اطمینان دهد که او گوش شنوایی دارد. چرخش بازارهای ارز و اوراق قرضه از زمان مینی بودجه در ۲۳ سپتامبر، بخشی از یک حلقه بازخورد منفی به وست مینستر بوده و حس بحران را تشدید می‌کند.

بانک مرکزی انگلیس که برای جلوگیری از سقوط صندوق‌های بازنشستگی مجبور به مداخله اضطراری در بازار اوراق گیلت شده است، اعلام کرد که عملیات حمایت را در روز جمعه پایان می‌دهد. تراس باید پیش از دوشنبه به بازارها اطمینان دهد که اوضاع تحت کنترل است.

اما پس از آن؟ 

تراس امیدوار است که وضعیت سیاسی نیز تثبیت شود و برخی از نمایندگان حزب محافظه‌کار معتقدند که ممکن است در سال جدید هم همچنان تکانه‌هایی وجود داشته باشد. به گفته یکی از فعالان: «تغییر دوباره رهبری بی معنی به نظر می‌رسد.» اما بسیاری از محافظه‌کاران اکنون معتقدند که تراس از نظر سیاسی به پایان رسیده است.

سر کر استامر رهبر اپوزیسیون حزب کارگر، در تابستان به همکارانش هشدار داده بود که تراس ممکن است از یک دوره ماه عسل لذت ببرد و محافظه‌کاران ممکن است تا کریسمس در نظرسنجی‌ها پیشتر باشند. در عوض، یک نظرسنجی از سوی یوگاو در این ماه نشان داد که فقط ۱۴ درصد از مردم تصور مثبتی از تراس داشتند در حالی که ۷۳ درصد به او دید نامطلوب داشتند.

حزب کارگر معتقد است که رای دهندگان رویدادهای پر هرج و مرج چند هفته گذشته را به یاد خواهند آورد و اینکه چگونه دولت تراس وضعیت بد اقتصادی را حتی بدتر کرد. استامر تاکید کرد: نبخش، فراموش نکن.

اگرچه تراس رییس خزانه‌داری خود را برکنار کرده و از تغییر بخش‌های کلیدی سیاست اقتصادی خود خبر داده است، بسیاری از نمایندگان حزب محافظه‌کار معتقدند که او تنها می‌تواند در خانه شماره ۱۰ خیابان داونینگ زنده بماند تا زمانی که حزب راهی برای جایگزینی او بیابد که آن را وارد رقابت رهبری پر هرج و مرج دیگری نکند.

پیش از اخراج کوارتنگ، یکی از نمایندگان حزب محافظه‌کار که ارتباط خوبی با وی داشت، گفت:‌ مزاج ما از عصبانیت از حماقت محض نخست وزیر و رییس خزانه‌داری او به غم تغییر می‌کند. ما در انتخابات بعدی با نابودی روبرو هستیم. اکنون تنها سوال این است که حزب چه زمانی از شر تراس خلاص می‌شود؟

در حالی که میانه‌روهای محافظه‌کار از تراس خشمگین هستند، شاید خشم بیشتری در جناح راست وجود داشته باشد. رویای این کشور مبنی بر تبدیل بریتانیا پس از برگزیت به یک اقتصاد کم مالیات و مقررات پایین – به قول یکی از وزرای سابق کابینه محافظه‌کاران - «راست‌گرا» در مقابل چشمانش ناپدید می‌شود.

تراس امیدوار است که نمایندگان مجلس از دورنمای رقابت رهبری دیگر برای محافظه‌کاران عقب‌نشینی کنند. بعید است که رای دهندگان به حزبی که از زمان پیروزی بوریس جانسون با اکثریت ۸۰ کرسی در انتخابات سراسری ۲۰۱۹، سومین نخست وزیر را انتخاب کرده روی خوش نشان دهند. 

از زمانی که دیوید کامرون پس از رای گیری برگزیت در سال ۲۰۱۶ از سمت نخست وزیری کناره گیری کرد، بریتانیا از نظر گروه رهبران چرخشی خود به ایتالیا شبیه شد و ترزا می، جانسون و تراس همگی وارد درب سیاه معروف شدند.

این واقعیت که جانشین مشخصی وجود ندارد ممکن است زمان بیشتری به تراس بدهد. ریشی سوناک، رییس سابق خزانه‌داری که هشدار داد سیاست‌های تراس به هرج و مرج در بازار ختم خواهد شد، از گزینه‌های مورد علاقه نمایندگان مجلس است، اما سایر نامزدها از جمله پنی موردانت، رهبر مجلس عوام و سوئلا براورمن از خانه راستگرایان تمایل زیادی به انتخاب شدن دارند. هانت به عنوان رییس جدید خزانه‌داری هنوز می‌تواند به عنوان یک جفت دست امن ظاهر شود.

یکی از نمایندگان کهنه‌کار حزب محافظه‌کار می‌گوید: تنها چیزی که او را در آنجا نگه می‌دارند این است که ما نمی‌توانیم کاری انجام دهیم.