چرا رشد اقتصاد ترکیه فریبنده است؟

اقتصادآنلاین – اکرم شعبانی؛ به گزارش اکونومیست، اگر دورنبوش هنوز در قید حیات بود، حتی ممکن بود با فکر کردن به ترکیه بار دیگر متعجب شود. سال‌هاست که این کشور یک آزمایش بی‌ملاحظه در سیاست‌های پولی غیرمتعارف اجرا می‌کند. رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری این کشور معتقد است که نرخ‌های بهره بالاتر نه راهی برای درمان تورم بلکه یک دلیل آن است. در پایان سال ۲۰۲۱، زمانی که بیشتر کشورها یا در حال افزایش نرخ بهره بودند و یا برای انجام این کار آماده می‌شدند، او به بانک مرکزی ترکیه دستور داد تا نرخ بهره را کاهش دهد. نتیجه قابل پیش‌بینی بود، حتی اگر آقای اردوغان نمی‌توانست. تورم در عرض چند ماه به حدود ۸۰ درصد رسید. این نکته قابل توجه است که اقتصاد ترکیه توانسته است به رشد خود ادامه دهد. تولید ناخالص داخلی واقعی در سال گذشته ۱۱ درصد افزایش یافت و به نظر می‌رسد رونق ترکیه همیشگی است.

وسوسه انگیز است که از آزمایش دیوانه وار ترکیه نتیجه بگیریم تورم مزاحمتی است که می‌توان با آن کنار آمد. اگرچه وسوسه انگیز اما در عین حال اشتباه است. مضرات ناشی از تورم سرسام آور بیشمار است، اما سه مورد به ویژه در ترکیه برجسته به نظر می‌رسد: کوتاه شدن افق اقدامات، فشار بر تصمیم‌گیری‌های روزانه؛ و بازتوزیع تصادفی ثروت که بار تورم را بر دوش کسانی که کمتر قادر به تحمل آن هستند، می‌اندازد.

با کوتاه کردن افق شروع کنیم. با ثبات قیمت‌ها، مردم مجبور نیستند به تغییرات سال به سال در سطح متوسط قیمت‌ها توجه کنند. ثبات، امکان برنامه‌ریزی برای آینده‌ای دور را فراهم می‌کند. اما در ترکیه، بلندمدت به معنای ماه آینده است. تورم بالا متغیر است. کسب و کارها در بازار داخلی نمی‌توانند بازده احتمالی خود را به صورت واقعی پیش‌بینی کنند، بنابراین تمایلی به سرمایه‌گذاری در ظرفیت‌ها و فرصت‌های جدید ندارند. این مساله به رفاه طولانی مدت آسیب می‌زند. هزینه‌های فوری نیز در این میان وجود دارد. در شرایطی که پول ملی دائما ارزش خود را از دست می‌دهد، تامین کنندگان نمی‌توانند ماه‌ها برای پرداخت منتظر بمانند. در نتیجه، اعتبار و اعتماد غیررسمی که روابط تجاری بر اساس آن ایجاد می‌شود، از بین می‌رود.

به تصمیم‌گیری‌ها نیز در این میان آسیب وارد می‌شود. سیگنال‌های قیمتی که منابع را به بهترین استفاده هدایت می‌کند، تحریف می‌شود. کسب و کارها نمی‌توانند بین افزایش قیمت‌هایی که اطلاعاتی در مورد تقاضا و عرضه در صنایع خاص خود دارند و افزایش‌هایی که پاسخی به کاهش ارزش پول است، تمایزی قائل شوند. این مساله همان اندازه بد است که دویدن مداوم فقط برای ایستادن بد است. قیمت‌ها باید همیشه مورد مذاکره مجدد قرار بگیرند تا با استانداردهای پولی در حال فرسایش، همگام بمانند که این مساله‌ای طاقت فرسا و همچنین از نظر اجتماعی تباه کننده است. چانه زنی مداوم باعث ایجاد اصطکاک میان شرکت‌ها و تامین کنندگان، مشاغل و مشتریان، مالکان و مستاجران می‌شود.

این به سومین مشکل بزرگ مرتبط می‌شود یعنی تاثیر تورم بر توزیع ثروت. تلاش برای فرار از «مالیات» تورمی اغلب فشارها را به سمت شخص دیگری هدایت می‌کند. کسب و کارها به درستی، هر چند بیشتر به صورت خصوصی در ترکیه، از بی‌ثباتی ناشی از تورم شکایت دارند. اما شرکت‌های بزرگتر ترکیه منابع و دانش لازم را برای حفاظت از خود در برابر افزایش قیمت‌ها در اختیار دارند. ثروتمندان برای محافظت از دارایی خود، منابع و سپرده‌های ارزی لازم را در اختیار دارند اما در این میان سایرین چندان خوش شانس نیستند. اخیرا یک نظرسنجی نشان داد که بیش از یک سوم ترک‌ها قادر به تامین نیازهای اولیه خود نیستند. با در نظرگرفتن افرادی که به سختی می‌توانند نیازها را تامین کنند و افرادی که در حال تقلا هستند، این عدد به چهار پنجم افزایش می‌یابد. منطقی است که در این میان فقرا بیش از همه از تورم رنج می‌برند. اما ترک‌های طبقه متوسط نیز از گزندها در آسیب نمانده‌اند. از آنجایی که قدرت خرید کاهش می‌یابد و امنیت شغلی آنها از بین می‌رود، بسیاری از آنها از طبقه متوسط به ضعیف رسیده و در نتیجه به دلیل از دست دادن موقعیت خود احساس ناراحتی و عصبانیت می‌کنند.

سیاست تورمی در همه جای دنیا مورد نکوهش است، اما به خصوص در ترکیه سرشار از تنش است. به نظر می‌سد اکثر رای دهندگان، آقای اردوغان را مقصر تورم می‌دانند. او و حزب عدالت و توسعه در نظرسنجی‌های انتخاباتی که قرار است ژوئن سال آینده برگزار شود، از رقبای خود عقب مانده‌اند. نگرانی بزرگ اکنون این است که ممکن است آقای اردوغان برای حفظ قدرت خود متوسل به ابزارهای ناپسند شود: مثلا حبس کردن مخالفان یا اعلام وضعیت اضطراری. بینش دورنبوش درباره پایداری بی‌ثباتی، پیامدهای ترسناکی در این زمینه دارد و هیچ وضعیتی آنقدر بد نیست که نتواند بدتر شود.