قمار؛ انگیزه اقتصادی یا غیر اقتصادی؟
یکی از معضلات اخیر فضای مجازی سایت‌های قمار و شرط‌بندی است که با شیوع بیماری کرونا پررونق‌تر از گذشته به فعالیت خود ادامه می‌دهند و عاملی برای کاهش تولید و خروج سرمایه از کشور هستند. در ادامه این گزارش برخی تبعات و پیامد‌های اقتصادی این معضل مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
اقتصادآنلاین - دینا قالیباف؛ قمار بازی اینترنتی شامل نوعی شرکت در قرعه و یا شرط‌بندی با هدف رسیدن به سود، پول یا نوعی امتیاز از طریق اینترنت است.
قوانین شرط‌بندی و قمار در کشور‌های مختلف متفاوت است. در برخی کشور‌ها نظیر آمریکا شرط‌بندی آزاد و قانونی است اما در برخی کشور‌های حوزه خاورمیانه نظیر ایران این کار غیر قانونی و حرام است. صرف نظر از اینکه این عمل با استناد به قانون مجازات اسلامی غیر قانونی محسوب می‌شود اما گردانندگان این سایت‌ها همچنان بصورت زیرزمینی به فعالیت خود ادامه می‌دهند و بخشی از منابع مالی حاصل از فعالیت خود را در داخل کشور مصرف و بخش دیگر آن را در قالب ارز از کشور خارج می‌کنند.
علل و ریشه‌های گرایش به قمار در افراد متفاوت است و به طور کلی مجموعه‌ای از عوامل فردی، اجتماعی و اقتصادی باعث شده است تا افراد به این کار روی بیاورند. در میان دلایل گرایش افراد به این عمل مجرمانه به نظر می‌رسد که بعد اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است چراکه عدم رشد کافی در شاخص‌های مختلف اقتصادی مثل توسعه مناسب کسب و کار و درآمد کافی باعث شده تا بسیاری از شرکت‌کنندگان با هدف کسب سود و درآمد علی‌رغم غیر قانونی بودن دست به این کار مجرمانه بزنند.
در کنار ریشه‌های این معضل یکی از مهم‌ترین ابعاد آن مشکلات و پیامد‌هایی است که به دنبال خود می‌آورد. یکی از مهم‌ترین پیامد‌های این معضل اقتصادی است. سایت‌های شرط‌بندی که غالبا در خارج از کشور هستند از طریق درگاه‌های بانکی در داخل کشور به خروج سرمایه و منابع مالی از کشور کمک می‌کنند. از طرف دیگر کمبود منابع مالی باعث کاهش حجم و مقدار تولید در داخل کشور می‌شود و به این صورت می‌توان گفت که این بحران اگرچه در بستر فضای مجازی رخ می‌دهد اما معضلی برای اقتصاد کشور نیز محسوب می‌شود.
الگوریتم سایت‌های قمار و شرط‌بندی
سایت‌های مرتبط با شرط‌بندی در زمینه‌های مختلف مثل مسابقات ورزشی در داخل و خارج از ایران از الگوی خاصی که توسط گرداننده سایت طراحی شده است، پیروی می‌کنند. این الگو به نحوی طراحی می‌شود که فرد شرکت کننده ممکن است تا چندین بار بتواند از شرط‌بندی سود ببرد ولی در دفعات بعدی کسب سود امری دور از انتظار به نظر می‌رسد اما با این حال از آن جهت که انگیزه فرد برای قمار تحریک شده است همچنان به فعالیت در این سایت‌ها ادامه می‌دهد و به نحوی برای گرداننده سایت درآمدزایی می‌کند.
راهکار بانک مرکزی در رابطه با درگاه‌های بانکی سایت‌های قمار
چرخه پرداخت یکی از مواردی است که به عنوان یک عامل تأثیر‌گذار بر گستره این معضل شناخته می‌شود. به عبارتی یکی از مواردی که در زمینه کنترل این مشکل کمک کننده است نظارت کافی و دقیق بر درگاه‌های پرداختی است که از طریق آن انتقال پول انجام می‌شود. به این منظور بانک مرکزی با همکاری پلیس فتا سلسله اقداماتی انجام داده است که نه بصورت کامل اما تا حدی توانسته است خروج سرمایه مالی از طریق قمار را کنترل کند. یکی از این اقدامات شناسایی هوشمند درگاه‌های مرتبط با قمار و شرط‌بندی و مسدود کردن این درگاه‌ها است. یکی از مهم‌ترین نکات در رابطه با این راهکار این است که علی‌رغم کارآمدی نسبی منجر به کنترل کامل معضل نشده است. این مسئله سوالی را بوجود می‌آورد و آن این است که چرا شناسایی هوشمند درگاه‌های بانکی سایت‌های قمار و مسدود کردن آن‌ها منجر به کنترل کامل موضوع نشده است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که فضای پویا و پیشرفته‌ای که این سایت‌ها دارند و از طرف دیگر به روز‌رسانی‌های مکرر این فضا باعث شده حتی با وجود شناسایی و مسدود کردن سایت شناسایی شده، سایت‌هایی با دامنه‌های جدید ساخته شود.
سوال مهم دیگر در رابطه با راهکار ارائه شده این است که اگر این راهکار هر چند بصورت موقتی و تا حدی می‌توانست شرایط را کنترل کند دلیل تأخیر در بکارگیری آن چه بوده است؟
در پاسخ به این سوال نیز باید گفت رسیدن به چنین راهکاری که عمده شرایط اجرایی کردن آن الکترونیکی است کار ساده‌ای نیست و فراهم کردن بستر مناسب برای اجرای این طرح یکی از دلایلی است که در رابطه با تأخیر در اجرای آن مطرح است.
از دیگر اقداماتی که بانک مرکزی در رابطه با کنترل جرایم این حوزه انجام داده می‌توان به اجرای طرح رمز دوم پویا، شناسایی مبدأ و مقصد و بابت تراکنش‌ها و اعمال سقف بر تراکنش‌های حوزه پرداخت نیز اشاره کرد. مجموعه این اقدامات نشان می‌دهد اگرچه این معضل همچنان وجود دارد اما بانک مرکزی به منظور کنترل آن نقش منفعلی نداشته است.
قمار؛ انگیزه اقتصادی یا غیر اقتصادی؟
قمار‌بازان سایت‌های اینترنتی انگیزه‌های متفاوتی از شرط‌بندی دارند اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین انگیزه شرکت کنندگان در این فعالیت انگیزه مالی و اقتصادی است. در واقع تصور اینکه این شرط‌بندی بتواند نتیجه برد داشته باشد آن‌ها را برای شرکت در این فعالیت تشویق می‌کند و در نهایت شاهد گسترده‌تر شدن دایره این معضل در نتیجه تقویت انگیزه شرکت کنندگان برای حضور در سایت‌های شرط‌بندی هستیم. بنابراین می‌توان گفت که انگیزه اصلی از قمار، مالی و اقتصادی است و در واقع راهکاری که ارائه می‌شود باید بتواند انگیزه شرکت کنندگان را برای وارد کردن منابع مالی در این زمینه کاهش دهد.
البته باید توجه شود که هر چند شرایط نامناسب اقتصادی می‌تواند در تشدید این فعالیت‌ها موثر باشد اما در شرایط عادی هم با توجه به سود بالا همچنان انگیزه برای این فعالیت‌ها وجود خواهد داشت و افزایش اقدامات نظارتی و بالابردن هزینه‌های این اقدامات می‌تواند در کنترل و کاهش آن موثر باشد.
