کم‌ترین میزان فروش هفتگی اوراق بدهی دولتی رقم خورد/ یک گام نزدیک‌تر به کابوس پولی کردن کسری بودجه

اقتصاد آنلاین - علی کریمی؛ هفدهمین مرحله از حراج‌های هفتگی اوراق بدهی دولتی در یکم مهرماه برگزار شد. طبق اعلام بانک مرکزی، در این هفته 5 هزار و 150 میلیارد تومان اوراق بدهی دولتی عرضه شد که تمام آن مربوط به اوراق فروش نرفته در مراحل گذشته بود. جدول زیر اطلاعات اوراق عرضه‌شده در این مرحله را نشان می‌دهد:

بر اساس اعلام بانک مرکزی، ارزش کل اوراق فروش‌رفته در مرحله هفدهم برابر 710 میلیارد تومان بوده‌است؛ به بیان دیگر تنها 14 درصد از کل اوراق عرض‌شده در این مرحله به فروش رسید. بدین‌تریب کم‌ترین میزان فروش اوراق بدهی از آغاز حراج‌های هفتگی رقم خورد.

پیش از این، فروش 900 میلیاردی در هفته‌سوم کم‌ترین میزان فروش اوراق بدهی بود. این آمار به شدت نگران‌کننده است و بیم آن می‌رود که عدم پوشش کسری بودجه از طریق انتشار اوراق بدهی به استقراض مستقیم از بانک مرکزی و یا سایر رویکردهای تورمی همچون تسعیر دارایی‌های خارجی بانک مرکزی ختم شود. نمودار زیر درصد فروش اوراق بدهی نسبت به میزان اوراق عرضه شده را به تفکیک مراحل نشان می‌دهد:

در این هفته 76 درصد از کل اوراق فروش رفته به ارزش 540 میلیارد تومان توسط نهادهای مالی (بازار پول) خریداری شد. در نقطه مقابل 170 میلیارد تومان از اوراق منتشر شده نیز توسط سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی خریداری شد که حاکی از فروش 24 درصدی اوراق در بازار سرمایه است. نمودار زیر میزان اوراق بدهی دولتی عرضه‌شده و فروش‌رفته در هفدهمین حراج هفتگی اوراق بدهی دولتی را نشان می‌‌دهد:

همانگونه که مشخص است در این مرحله از حراج اوراق بدهی دولتی، نهادهای مالی نسبت به سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی مشارکت پررنگی‌ داشته‌اند.

بر اساس دستور العمل حراج‌‌های هفتگی اوراق بدهی، کلیه نهادهای مالی متقاضی شرکت در حراج سفارش‌های خود را در هر نماد به طور جداگانه ارسال کنند. بانک مرکزی سفارشات دریافت شده را برای تصمیم‌گیری به وزارت امور اقتصادی و دارایی ارسال می‌کند و وزارتخانه مزبور، نسبت به تعیین سفارش‌های برنده از طریق مشخص کردن حداقل قیمت پذیرفته شده در سازوکار حراج اقدام می‌کند. در نهایت، عرضه اوراق به تمامی برندگان به قیمت یکسان انجام می‌شود. همچنین وزارت امور اقتصادی و دارایی الزامی به پذیرش کلیه پیشنهادات دریافت شده یا فروش کلیه اوراق عرضه شده در حراج ندارد.

این هفته 2 بانک  و 1 صندوق سرمایه‌گذاری در حراج اوراق بدهی دولتی شرکت کردند که ارزش سفارشات خرید آن‌ها به 610 میلیارد تومان رسید. این میزان از ارزش سفارشات برابر با 12 درصد ارزش کل اوراق منتشر شده‌بود. این در حالی بود که در حراج هفته گذشته ارزش سفارشات خرید نهادهای مالی 30 درصد ارزش کل اوراق عرضه شده بود.

این معیار (ارزش سفارشات خرید به ارزش کل اوراق عرضه شده) را می‌توان معیاری از میزان تمایل بانک‌ها برای خرید اوراق بدهی دانست. نمودار زیر نسبت ارزش سفارشات خرید ثبت شده از سوی نهادهای مالی به ارزش کل اوراق عرضه شده را به تفکیک مراحل حراج‌های هفتگی نشان می‌دهد:

همانگونه که مشخص است میزان سفارش‌گذاری از سوی نهادهای مالی در هفته گذشته به شدت کاهش یافته‌است. این موضوع در بررسی مراحل اینگونه قابل استنباط است که بانک‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری بیش‌تر تمایل به خرید اوراق قرضه با سررسید کوتاه‌مدت‌تر دارند.

در مراحلی که میزان اوراق با سررسید کوتاه مدت افزایش می‌یابد، تمایل و مشارکت بانک‌ها نیز افزایش می‌یابد. همانگونه که مشخص است در این مرحله تنها اوراق خریداری شده از سوی نهادهای مالی مربوط به اوراق اراد 52 بود که در میان اوراق عرضه شده، کوتاه‌ترین سررسید را داشت.

به همین دلیل است که کارشناسان معتقدند برای جلوگیری از پولی کردن کسری بودجه باید ظرفیت فروش اوراق بدهی با تصویب قوانین الزام‌آور، افزایش یابد. مسئله‌ای که طی دو ماه گذشته بارها از سوی اقتصاد آنلاین مطرح شده‌است.

به طور کلی طی هفده مرحله حراج صورت گرفته، 75 هزار میلیارد تومان اوراق بدهی دولت در قالب 21 اوراق با سررسیدهای مختلف از سوی خزانه‌داری عرضه شده‌است که 66 هزار و 491 میلیارد تومان آن در حراج‌های هفتگی به فروش رسیده‌است. همچنین 2 هزار میلیارد تومان از اوراق بدهی در هفته پانزدهم نیز در مرحله پذیره‌نویسی به فروش رسید.

بنابراین تا پایان این مرحله در مجموع 68 هزار و 491 میلیارد تومان اوراق بدهی دولتی به فروش رسیده‌است. نمودار زیر میزان عرضه اوراق بدهی دولتی و همچنین میزان فروش موافقت‌ شده (برنده) در حراج را به تفکیک مراحل انجام شده نشان می‌دهد:

همانگونه که از نمودار فوق می‌توان مشاهده کرد، مرحله هفدهم کم‌ترین میزان فروش اوراق بدهی را به ثبت رسانده‌است. کارشناسان کسری بودجه امسال را 200 تا 250 هزار میلیارد پیش‌بینی می‌کنند. اگر فرض کنیم که کسری بودجه محقق شده امسال220 هزار میلیارد تومان باشد و 75 درصد از کسری بودجه از طریق انتشار اوراق بدهی دولت پوشش داده شود، دولت باید تا پایان سال در حدود 165 هزار میلیارد تومان اوراق بدهی به فروش برساند.

تا هفته هفدهم حراج‌های هفتگی، دولت موفق به فروش 68 هزار و 491 میلیارد تومان از این اوراق شده‌است. به بیان دیگر در حدود 41.5 درصد از میزان مورد نظر پوشش داده‌شده‌است. نمودار زیر روند دستیابی به میزان فروش هدف اوراق بدهی دولتی را در هر مرحله نشان می‌دهد:

همانگونه که مشخص است طی دو هفته اخیر روند فروش اوراق بدهی به‌شدت کاهش یافته‌است. اگر فرض کنیم که تا پایان سال 18 مرحله دیگر از حراج‌های هفتگی برگزار شود، به طور میانگین باید در هر مرحله در حدود 5 هزار و 300 میلیارد تومان اوراق بفروش برسد.

تا پایان مرحله هفدهم این میزان در حدود 4 هزار میلیارد تومان بوده‌است. بنابراین به نظر می‌رسد که وزارت اقتصاد به جای آنکه بر روی راه‌حل‌های تورم‌زا که نتیجه‌ای به جز فشار مضاعف بر روی خانوار ندارد پافشاری کند، باید تمرکز را برای افزایش جذابیت اوراق بدهی قرار دهد. نمودار زیر ارزش اوراق فروش رفته تا مرحله هفدهم و همچنین ارزش اوراق باقی‌مانده مورد نیاز برای پوشش 75 درصد کسری بودجه امسال را نشان می‌دهد:

با اعلام بانک مرکزی، هجدهمین مرحله از حراج‌های هفتگی اوراق بدهی دولتی، هفته آینده با عرضه 7 هزار و 510 میلیارد تومان در قالب سه نماد ادامه می‌یابد که 4 هزار و 510 میلیارد تومان از این اوراق مربوط به اوراق فروش نرفته مراحل گذشته و 3 هزار میلیارد تومان آن مربوط به اوراقی است که هفته آینده برای اولین بار عرضه می‌شود. جدول زیر مشخصات اوراق بدهی دولتی که در مرحله آتی عرضه خواهد شد را نشان می‌دهد:

طراحی اینفوگرافیک‌ها: شبنم نعیمی