وضعیت پرداخت بسته‌های معیشتی چطور است؟
بنزین را گران کردند و گفتند درآمد حاصل از آن را به دهک‌های پایین درآمدی بازمی‌گردانیم. دولت در برابر انتقادات و اعتراضات وارده در پی اعلام افزایش قیمت سه‌برابری بنزین این استدلال را مطرح و هدف اصلی خود را مبتنی‌بر نقدکردن یارانه پنهان در قیمت قبلی بنزین عنوان کرد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق، قرار بود از منابع حاصل از درآمد افزایش قیمت بنزین، به 18 میلیون خانوار بسته‌های معیشتی پرداخت شود. حالا با گذشت دو ماه و شش روز از اعلام این برنامه، مشاهدات میدانی و گفته‌های مسئولان نشان می‌دهند که بسته معیشتی به دست خیلی‌ها نرسیده است. معاون رفاه وزارت کار می‌گوید در شهر تهران 50 درصد مشمولان فقط بسته معیشتی را دریافت کردند و شهرهای استان تهران حدود 35 درصد. با اتکا به مشاهدات میدانی، به نظر می‌رسد تعداد افرادی که هنوز بسته معیشتی دریافت نکرده‌اند بسیار بیشتر از این ارقام است، ضمن اینکه تعداد بسیاری از افراد که سفره‌های آنها ترکش‌خورده گرانی و تورم است، از دایره شمول بنا به صلاح‌دید ستاد توزیع بسته معیشتی حذف شده‌اند، درحالی‌که میانگین درآمد برای شمول بسته معیشت را چهار میلیون تومان تعیین کرده‌اند که طبق برآوردها خط فقر بالای پنج میلیون تومان است.
فیلترگذاری سخت‌گیرانه برای توزیع یارانه
تقریبا ۱۰ سال پیش بود که دولت طرح پرداخت کمک نقدی به مردم را آغاز کرد و حالا پس از گذشت یک دهه از توزیع یارانه به برخی از اقشار کم و متوسط درآمد، این‌بار دولت طرح جدیدی تحت عنوان بسته حمایت معیشتی را ارائه کرده که همانند روز‌های ابتدایی اجرای طرح یارانه با حواشی و علامت‌سؤال‌های متعددی روبه‌روست. در روز‌های پایانی آبان ۹۸ و هم‌زمان با اصلاح نرخ بنزین، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه از پرداخت مابه‌التفاوت افزایش نرخ بنزین به ۶۰ میلیون نفر؛ یعنی ۱۸ میلیون خانوار خبر داد و ربیعی، سخنگوی دولت هم بیان کرد که این خانوار‌ها شناسایی شده‌اند و تمام مبالغ مابه‌التفاوت، به حساب آنها که از اقشار کم‌درآمد جامعه هستند واریز خواهد شد. با آغاز طرح ثبت‌نام و توزیع بسته معیشتی به شهروندان، احمد میدری، معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، از مواردی مانند داشتن خودرو با قیمت بالاتر از ۲۵۰ میلیون تومان، واحد مسکونی به ارزش بالای یک میلیارد و 200 میلیون تومان در تهران و ۹۰۰ میلیون تومان در شهرستان‌ها، حکم حقوقی بالاتر از پنج میلیون تومان و... به‌عنوان ملاک‌های فاقد برخورداری از بسته حمایت معیشتی نام برد و در ادامه، از شهروندان خواسته شد با شماره‌گیری کد# ۶۳۶۹* درخواست خود را ثبت کنند تا از طریق یک پیامک متوجه شوند که مشمول دریافت این بسته شده‌اند یا خیر؟!
با بازشدن سامانه و آغاز ثبت‌نام این طرح، افراد محروم‌شده از دریافت بسته در صورت عدم اجازه انجام این کار را منصفانه و درست نمی‌دانستند. یک سرایدار مجتمع مسکونی به ما می‌گوید: «ساکنان مجتمع، همه هزینه‌های قبض‌ها و شارژ ساختمون رو به کارت بانکی من واریز می‌کنن و تراکنش حساب من بالاست. به همین خاطر، وقتی برای بسته معیشتی ثبت‌نام کردم، گفتن که بهم تعلق نمی‌گیره».
فیلتر وزارت کار برای غربالگری دریافت‌کنندگان بسته معیشتی سفت‌وسخت است. در مرحله اول بسیاری از کسانی که قرار بود مشمول شوند، با فیلترگذاری وزارت کار از دایره شمول حذف شدند. در ادامه هم کسانی که با همین معیارهای سخت‌گیرانه و حداکثری مشمول دریافت می‌شدند، هنوز هیچ بسته معیشتی‌ای دریافت نکرده‌اند. معاون رفاه وزارت کار آمار کسانی را که تاکنون بسته دریافت کرده‌اند حدود نیمی از مشمولان در تهران اعلام می‌کند. در شهرستان‌های استان تهران هم تاکنون فقط به 35 درصد مشمولان بسته معیشتی تعلق گرفته است.
خدیجه ربیعی، یکی از نمایندگان مجلس، دراین‌باره می‌گوید: «مشخص نیست که بسته‌های معیشتی در این شرایط اقتصادی به چه اقشاری داده می‌شود. امروز به‌ویژه اقشار ضعیف و کم‌درآمد از نحوه توزیع این بسته‌های معیشتی ناراضی هستند. با وجود تشکیل ستاد مشمولان بسته‌های حمایتی، آمار ناراضیان بالا بوده و مراجعات زیادی به نمایندگان دراین‌باره انجام می‌شود». ردپای این نارضایتی را در میان صحبت کسانی که به صورت میدانی با آنها صحبت کردیم، می‌توان به وضوح دید. یک زن سرپرست خانوار که بازنشسته است، می‌گوید: «بنزین را گران کردند و گفتند در مقابل یارانه نقدی می‌دهند. از همان ابتدا هم دلمان را به این یارانه خوش نکردیم. دفعه قبل که یارانه 45 هزار تومانی را دادند مگر سفره‌مان را پر کرد؟ همه‌چیز گران و گران‌تر شد و یارانه هم همان 45 هزار تومان باقی ماند. الان که حتی یارانه وعده‌داده‌شده را هم بهمان پرداخت نکرده‌اند. با این مستمری‌ای که من می‌گیرم، مگر می‌توانم هزینه‌ها را بدهم. با ماشین، مسافرکشی می‌کردم، الان همان کار را هم نمی‌توانم انجام بدهم. پولی که از مسافرکشی درمی‌آید، نمی‌تواند هزینه‌های بنزین ماشین را تأمین کند. نمی‌صرفد».
در این میان به برخی هم پیامکی ارسال شده که بسته معیشتی شامل حال شما نمی‌شود اما دلایلی که مطرح کرده‌اند، برای بسیاری با خطا همراه بوده است. یک کارگر کارخانه شیشه‌سازی می‌گوید: «برای من پیامکی آمد که به‌دلیل اینکه درآمد شما بالای 10میلیون تومان است، بسته معیشتی به شما تعلق نمی‌گیرد، این در حالی است که دریافتی من در ماه به سه میلیون تومان هم نمی‌رسد. من نمی‌دانم چطور درآمدها را شناسایی می‌کنند که رقمی که می‌گویند، باعث تعجب آدم می‌شود».
یکی دیگر از کسانی که مشمول دریافت بسته معیشتی نشده، دراین‌باره می‌گوید: «پیامک برایم آمد که بسته معیشتی به شما تعلق نمی‌گیرد. به سایت که سر زدم، خلاصه‌ای از تحقیقاتشان برایم درج شده بود. نوشته بودند، شما بیمه نیستید، فرزند شما هم بیمه نیست، صاحب خانه هم نیستید. در تاریخ یادشده سفری به ترکیه داشتید. بنابراین مشمول دریافت بسته معیشتی نمی‌شوید. خب با همین توضیحاتی که خودشان داده‌اند، با یک بار سفر به ترکیه چطور تشخیص دادند که اکنون خانواده ما می‌تواند در برابر گرانی و تورم، تاب بیاورد و نیازی به بسته معیشتی ندارد؟».
یکی دیگر از کسانی هم که از دایره شمول دریافت بسته معیشتی خارج شده، می‌گوید: «یک خانه 40 متری در نواب به نامم است و یک پراید دارم. حقوق دریافتی من هم برابر با حداقل حقوق مصوب است. اما در سایت برای من نوشته‌اند، شما از 81 درصد مردم وضع مالی‌تان بهتر است و مشمول دریافت بسته معیشتی نمی‌شوید».
معیارهای حذف افراد از بسته‌های معیشتی روی کاغذ روشن است اما زمانی که با افراد صحبت می‌کنیم و جزئیات را می‌شنویم، متوجه می‌شویم این معیارها بدون دیدی همه‌جانبه بنا گذاشته شده‌اند. بنا بر دستور ابلاغ شده، خانواده‌های یک‌نفره با درآمد کمتر از چهار میلیون تومان، دونفره با درآمد کمتر از پنج میلیون تومان، سه‌نفره کمتر از شش میلیون تومان، چهارنفره کمتر از هفت میلیون تومان و پنج نفر به بالا با درآمد کمتر از هشت میلیون تومان مشمول طرح می‌شوند. در تخصیص کمک، شاخص‌هایی مانند شغل فرد، سابقه سفر خارجی، در اختیار داشتن واحد مسکونی و خودرو نیز مد نظر قرار می‌گیرد.
اما به نظر می‌رسد تراکنش حساب بانکی افراد به شکل موقت بررسی می‌شود و همین احتمال خطا در تشخیص درآمد واقعی افراد را بالا می‌برد. یکی از کسانی که از همین روند شکایت می‌کند، یک کارمند اداری در یک شرکت خصوصی است. او می‌گوید: «تیرماه مراسم ازدواجم بود. اردیبهشت برای خرید وسایل خانه و ازدواج پولی قرض گرفتم و آذرماه هم یک وامی از بانک دریافت کردم. تمام این پول‌ها در سه حساب شخصی‌ام بود و حالا دولت با سرزدن به این حساب‌ها به این نتیجه رسیده که «پول قرضی» من کفاف هزینه‌هایم را می‌دهد و نیازی به دریافت بسته معیشتی ندارم».
خطاهای بزرگ در شناسایی
یکی دیگر از کسانی هم که از او درباره دریافت بسته معیشتی پرسیده‌ایم، می‌گوید: «من نمی‌دانم چطور و با چه دقتی شرایط مشمولان بسته معیشتی بررسی می‌شود اما همین مورد من نشان می‌دهد دقت بسیار پایینی در این روند دارند. من یک سفر زیارتی به کربلا داشته‌ام و در سایت به‌عنوان یکی از دلایل عدم شمولیت من، نوشته‌اند سفر به هند. یعنی حتی استعلام گذرنامه را هم درست انجام نمی‌دهند؟». صحبت با حذف‌شدگان از بسته‌های معیشتی چه آنها که با شروط وزارت کار از دایره مشمولان حذف شدند و چه کسانی که باید بسته معیشتی را می‌گرفته‌اند و تاکنون نگرفته‌اند، نشان می‌دهد سازوکار تخصیص منابع حاصل از افزایش قیمت بنزین طوری پیش می‌رود که به‌صورت قطره‌چکانی به دست عده کمی می‌رسد. هرچند معاون رفاه وزارت کار تعداد افرادی را که تاکنون هنوز بسته معیشتی دریافت نکرده‌اند 24 میلیون نفر اعلام کرده است اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد تعداد افراد یارانه‌نگرفته بیشتر از اینهاست. حتی اگر همین رقم اعلامی وزارت کار را هم بپذیریم، حدود 30 تا 40 درصد افرادی که مشمول هستند، بسته دریافت نکردند. این را اگر کنار وضعیت معیشتی کسانی بگذاریم که از دایره شمول دریافت بسته معیشتی حذف شده‌اند، می‌توان گفت عدالتی که دولت در جریان «اصلاح قیمت‌ها و هدفمندی یارانه‌ها» از آن سخن می‌گفت، تحقق آن فرض دوری از وضعیت موجود است. شاید پیش‌بینی همین شرایط و برایندها هم بود که فعالان کارگری از ابتدا معتقد بودند بسته‌های معیشتی به‌هیچ‌عنوان نمی‌تواند گره‌گشای تورم بی‌مهاری باشد که بعد از شوک ارزی شروع و با گرانی بنزین تشدید شد. فعالان کارگری صراحتا چندین و چندبار اعلام کرده‌اند هرگونه پوشش حمایتی از سفره مزدبگیران در برابر گرانی‌ها باید از کانال افزایش دستمزد باشد؛ امری که تاکنون بررسی آن حتی به‌عنوان یک گزینه و سیاست در دستور کار دولت قرار نگرفته است.
