دلار نیمایی چیست؟ | تفاوت ارز نیمایی با ارز دولتی

اقتصادآنلاین - مریم علیایی؛ دلار نیمایی یکی از ارزهای پرکاربرد است که خریداران و فروشندگان، جهت دریافت آن و انجام معاملات خود باید به سامانه نیما در سایت جامع تجارت کشور، مراجعه کنند. قیمت دلار نیمایی ۱۴۰۲ توسط بانک مرکزی تعیین می شود و این ارز نسبت به ارز آزاد، قیمت پایین‌تری دارد. سقف دریافت ارز نیمایی نیز بسته به اولویت‌های وارداتی کشور و میزان ثبت سفارش افراد متفاوت است.

تعریف ارز

"ارز" به هر نوع پول اعم از چک، اسکناس و حواله گفته می شود که در مبادلات مورد استفاده قرار می گیرد. ارز در کشور ایران دارای قیمت های متفاوت و مصارف گوناگونی است. نرخ ارز به مقداری از واحد پول ملی کشور گفته می شود که در جهت به دست آوردن واحد پول خارجی مصرف می شود. در ایران که یک نظام چند نرخی ارز حاکم است، نرخ ارز دولتی و ارز آزاد با هم تفاوت دارند. ارز دولتی در نظام چند نرخی ارز، به قیمت رسمی دولت که اغلب پایین ترین نرخ در کشور است اطلاق می شود. در برخی از دوره‌ها نرخ انواع ارز با هم بسیار متفاوت است که بستگی به شرایط اقتصادی کشور دارد.

دلار (ارز) نیمایی چیست؟

برای این که بدانیم ارز نیمایی یعنی چه؟ و منظور از دلار نیمایی چیست؟ لازم است با "نظام یکپارچه معاملات ارزی" آشنا شویم. چرا که نیما در اصل، مخفف شده عبارت نظام یکپارچه معاملات ارزی است. حالا می توانیم به این سوال ارز نیمایی چیست؟  پاسخ دهیم. ارز نیمایی ارزی است که در سامانه ای به نام نیما معامله می شود و در این سامانه، صادر کنندگان و وارد کنندگان به صورت آنلاین ارز را خرید و فروش می کنند. یکی از مهم ترین ویژگی های سامانه نیما، وجود امنیت در معامله ها و خرید و فروش ها است. این سامانه مثل یک واسطه عمل می کند و سامانه های تجارتی را به سامانه های واحد تجارت برون مرزی با بانک های خارجی متصل می نماید. در سامانه نیما صرافی ها نقش واسطه گران را دارند و به آسان تر شدن معاملات ارزی کمک می کنند.

دلار سامانه نیما چیست؟ ارز نیمایی که عموما نرخی پایین تر از ارز آزاد دارد صرفا از طریق سامانه نیما و طی شرایط و ضوابطی ویژه و صرفا توسط واردکنندگان قانونی با طی کردن مدارج و مراحل معین شده بانک مرکزی قابل دریافت می باشد، در واقع این ارز مختص واردکنندگان کالاهای مصرفی مجاز است. محل تامین ارز در این سامانه نیز ارزهای حاصل از صادرات است که مجددا با نرخ نیما و از طریق صرافی های مجاز در نقش کارگزار به صادرکنندگان پرداخت می شود، لذا این ارز برای عموم مردم قابل دسترسی نیست و امکان دریافت و استفاده از آن برای مصارف شخصی میسر نمی باشد.

سامانه نیما، دارای چهار بازیگر اصلی می باشد. واردکنندگان کالا و خدمات، اولین دسته از متقاضیان دریافت دلار نیمایی به شمار می روند. صادرکنندگان کالا و خدمات که همان عرضه کننده های ارز به شمار می روند، جزو دسته دوم از بازیگرهای سامانه نیما محسوب می شوند. بازیگران سوم، واسطه گران بوده که از این دسته می توان به بانک ها و صرافی ها اشاره کرد. در نهایت سیاست گذاران، بازیگرهای چهارم هستند. این دسته کنترل اولویت ها و سقف مصارف را در دست دارند.

ویژگی های ارز نیمایی

ویژگی های ارز نیمایی چیست؟ دلار نیمایی در واقع ارزی است که برای کنترل و توسعه واردات و صادرات عرضه شده و قیمت آن نسبت به دیگر ارزها پایین‌تر است. نرخ نیمایی بر خلاف دامنه نوسان بورس، نوسان زیادی ندارد و قیمت آن را بانک مرکزی تعیین می‌کند. بانک مرکزی باتوجه‌به میزان عرضه و تقاضا، نرخ تورم و میزان پوشش‌دهی ارز، قیمت ارز نیمایی را تعیین می‌کند.

یکی دیگر از مزایای ارز نیمایی این است که با وجود تحریم‌ها نیز می توان آن را از طریق سامانه نیما تهیه کرد.

خرید و فروش ارز در سامانه نیما

روش های خرید دلار نیما چیست؟ افراد برای تهیه ارز نیمایی باید به سامانه نیما مراجعه کنند. صادرکنندگان و واردکنندگان در سامانه نیما به صورت آنلاین و اینترنتی اقدام به خرید و فروش ارز می کنند. این ارز جهت خرید و فروش و ترخیص کالای صادراتی و وارداتی مجاز اختصاص داده شده است.

شما اگر به عنوان یک متقاضی ارز قصد تامین ارز نیمایی دارید، می توانید پس از مراجعه به سامانه جامع تجارت درخواست تامین ارز کنید. این درخواست باید در قسمت سفارشات غیر بانکی ثبت شود. سفارش شما به موجب هماهنگی های لازم بین بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت (وزارت صمت) به سیستم نیما منتقل می شود. به این صورت شما می توانید ارز مورد نیاز خود را از سامانه نیما تامین نمایید.

مراحل خرید ارز در سامانه نیما: خرید ارز در سامانه نیما نیاز به حساب کاربری دارد. متقاضیان خرید ارز در سامانه نیما با ورود به سامانه https://www.ntsw.ir با انتخاب کردن نام کاربری یا رمز عبور یا احراز هویت خود می‌توانند یک حساب کاربری برای خود کنند. سپس تحت یکی از عناوین متقاضی ارز یا وارد کننده، سفارش کالای مورد نظر خود را ثبت کنند. به قسمت ثبت سفارش رفته و در قسمت مالی و بانکی نوع عملیات ارزی مورد نظر را انتخاب کرده و سپس خرید ارز از سیستم بانکی را انتخاب کنند. در مرحله بعدی باید به یکی از کارگروه‌های وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت یا وزارت بهداشت مراجعه نمایند. در مرحله بعدی به بانکی که سفارش فرم خود را در آن ثبت کرده اند مراجعه کرده و اطلاعات ثبت سفارش را ارائه کنند و برای خرید کردن از سامانه نیما، سفارشی که قبلا ثبت کردند، درخواست بدهند. در ادامه بانک مورد نظر از بانک مرکزی درخواست ارائه گواهی ثبت آماری از نوع نیما کرده و متقاضی بعد از آن یک گواهی شامل داده‌های آماری دریافت می‌کند. ارائه اسناد حمل به بانک عامل توسط خریدار یا وارد کننده انجام می شود. در مراحل آخر متقاضی اسناد حمل توسط بانک عامل و منشا ارز توسط وارد کننده را ثبت کرده و در نهایت ترخیص کالا از گمرک و رفع تعهد و دریافت تضامین توسط وارد کننده انجام می شود.

نحوه فروش ارز در سامانه نیما: با وجود این که خرید ارز از سامانه نیما بدون برخورداری از کارت بازرگانی ممکن نخواهد بود، اما امکان فروش ارز از طریق سامانه نیما بدون داشتن کارت بازرگانی میسر شده است. همچنین گفتنی است کسی که ارز خود را در این سامانه برای فروش می گذارد، می تواند هر قیمتی برای آن در نظر بگیرد اما ممکن است، خریداری برای قیمت پیشنهادی وی وجود نداشته باشد بنابراین بهتر است ارز خود را با توجه به پیشنهاد سایر صرافان قیمت گذاری نماید.

بر این اساس اشخاص حقیقی و حقوقی می‌توانند ارز حاصل از صادرات کالاها و خدمات خود را از طریق سازوکار در نظر گرفته شده در سامانه نیما به صرافان واگذار نمایند. در ابتدا  صادرکننده باید به سامانه جامع تجارت مراجعه کرده و با انتخاب پروانه صادراتی اقدام به عرضه ارز خود نماید. در این مرحله صرافی مجاز با مراجعه به سامانه سنا می‌تواند ارزهای عرضه شده توسط صادرکنندگان را مشاهده نماید و تقاضای خرید خود را بر روی هر کدام از آنها به ثبت برساند. صادرکننده پس از مشاهده تقاضای صرافی برحسب تمایل خود می تواند با یک یا چند صراف وارد معامله شود و ارز خود را به فروش برساند.

انواع منابع تامین ارزی کشور

افراد و فعالان اقتصادی از پنج طریق می توانند ارز مورد نیاز خود را تامین کنند. این پنج روش عبارتند از:

• ارز دولتی یا بانکی
• ارز نیمایی
• ارز واردات کالا در برابر صادرات خود
• تامین ارز به صورت واردات کالا در برابر صادرات غیر
• تامین با ارز اشخاص

در ادامه به توضیح هر کدام از منابع تامین ارزی کشور می پردازیم

ارز دولتی یا بانکی

ارز دولتی برای مصارف معینی که دولت مشخص می کند، صرف می شود. معمولا این موارد مصرفی، ضروری و حائز اهمیت هستند. برخی از مصارفی که دولت برای ارز دولتی در نظر می‌گیرد بدین قرار است: سفر ماموران دولت به خارج از کشور، بیمارانی که برای معالجه باید به خارج از کشور سفر کنند، تحصیل برخی از دانشجویان در خارج از کشور.

ارز نیمایی

یکی از ارزهای پر کاربرد در بازار امروز، ارز نیمایی یا دلار نیمایی است که کاربردهای خاص خودش را دارد. بر اساس یک سیاست مالی جدید و با هدف سازماندهی تجارت در بخش واردات و صادرات، که با دریافت مجوز واردات و صادرات، امکان پذیر بوده، ارز نیمایی با هدف ساماندهی بازار ارز در سال ۱۳۹۷ به وجود آمد.

ارز واردات کالا در برابر صادرات خود

واردکنندگان محترم هنگامی که قصد دارند کالایی به کشور وارد بکنند. ابتدا میبایست برای انتقال ارز خود به کشور مبدا، حتما از سیستم بانکی استفاده کرده و از خدمات دولتی در این زمینه بهره مند شوند. اما یک سری کالا های خاصی وجود دارد که وارد کنندگان به هنگام واردات و ترخیص کالا نیازی به ارزهای دولتی ندارند و به اصطلاح اهمیت کمی برای دولت دارند.

این وارد کنندگان بدون انتقال ارز می توانند کالای خود را وارد کشور کنند. یعنی در ازای ارز صادراتی که به دست می آورند، می توانند با همان ارز نسبت به واردات کالا به کشور اقدام کنند. این دسته از وارد کنندگان توانایی استفاده از معافیت های گمرکی از دولت را دارند. ناگفته نماند که این افراد وارد کننده، می توانند از بازار آزاد نیز برای تامین ارز خود استفاده کنند.

در این شرایط شخص صادرکننده ارز حاصل از صادراتش را برای واردات خود مورد استفاده قرار می‌دهد. ارز واردات در مقابل صادرات به روشی گفته می‌شود که طی آن با وارد کردن کالاها و مواد اولیه مورد نیاز، می توان کالاهای مورد نظر را تولید و صادر کرد. این روش تامین ارز که از زمان ابلاغ تا اجرای آن مسیری طولانی را طی کرد، در یک برهه از زمان محل اختلاف صادرکننده و بانک مرکزی بود.

تامین ارز به صورت واردات کالا در برابر صادرات غیر

نحوه تامین ارز برای واردات کالا، از طریق صادرات غیر است. به این صورت که واردکننده کالا با تمایل و توافق صادرکننده دیگر، ارز خود را از وی تامین می‌کند. صادرکننده می تواند اطلاعات پروانه صادراتی خود را به سایر واردکنندگان جهت تامین ارز ثبت سفارش هایشان واگذار کند. براین اساس واگذاری پروانه صادراتی و همچنین پرداخت وجه ریالی ارز منتقل شده، خارج از سامانه و براساس توافق طرفین انجام می شود.

واردکنندگان کالا برای استفاده از پروانه صادراتی صادرکنندگان ۱۴ گام پیش رو دارند که با انجام آن می توانند ثبت سفارش و واردات کالای مورد نظر خود را انجام دهند. این گام ها در حقیقت برای اطمینان از بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور طراحی شده اند و از سوی دیگر رفع تعهد ارزی صادرکنندگان را سهل تر از گذشته کرده اند. با اجرای این گام ها، روند بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور شدت گرفت.  نکته مهم در این خصوص آن است که بازرگان باید پس از ثبت پیش فاکتور و دریافت نتیجه استعلام ضوابط تجاری، براساس نوع کالا، درخواست مجوز ارزی را به طور سیستمی به یکی از دستگاه های مجوز دهنده ارزی (وزارت بهداشت/ جهاد یا یکی از ۸ دفتر تخصصی وزارت صنعت) ارسال کرده و پس از دریافت مجوز (در صورت تائید دستگاه مجوز دهنده) نسبت به پرداخت کارمزد و دریافت شماره ۸ رقمی ثبت سفارش اقدام کند. واردکننده جهت تامین ارز ثبت سفارش خود به بانک عامل مراجعه کرده و با ارائه اطلاعات پروانه صادراتی صادرکننده، برای آن ثبت سفارش درخواست تامین ارز می کند. بانک عامل باید با مراجعه به سامانه پرتال ارزی از بانک مرکزی «درخواست گواهی ثبت آماری» از نوع «ارز اشخاص» و «از محل صادرات» کند. در صورتی که گواهی ثبت آماری مورد تائید بانک مرکزی قرار بگیرد، بانک عامل موظف است تضامین لازم را از بازرگان طبق بند (ی) بخش اول مجموعه مقررات ارزی اخذ کرده و تائیدیه آن را در «سامانه تامین ارز» اعلام کند. بانک عامل با مراجعه به «سامانه تامین ارز» اطلاعات پروانه صادراتی را ثبت می کند. با توجه به اینکه مالکیت پروانه صادراتی متعلق به شخص دیگری (صادرکننده) است، لازم است بانک عامل از رضایت صادرکننده جهت واگذاری پروانه صادراتی اش از طریق «سامانه تامین ارز» درخواستی را مبنی بر تائید جواز واگذاری پروانه به آن مشتری ثبت می کند. این درخواست به طور سیستمی جهت مشاهده صادرکننده به «سامانه جامع تجارت» ارسال می شود. این نحوه تامین ارز نیز برای اجرایی شدن، پروسه ای طولانی را سپری کرد. 

تامین با ارز اشخاص

به کلیه ارزهای افراد خارج از کشور که تمایل دارند ارز خود را برای واردات کالا هزینه کنند ارز اشخاص اطلاق می‌شود. ارز اشخاص در حقیقت ارزی است که بعضی از افرادی که در خارج از کشور هستند از آن استفاده کرده و در مسیر واردات کالا به کشور از آن استفاده می‌کنند.