چشم انداز صنعت پتروشیمی در ایران / چه عواملی از توسعه صنایع جلوگیری می‌کنند؟
صنعت پتروشیمی یکی از صنایع سودآوری است که در جهان، تقاضای زیادی برای محصولاتش وجود دارد. ایران با توجه به منابع نفت و گاز زیاد خود، می‌تواند جایگاه مهمی در این بازار پیدا کند اما موانعی از جمله تحریم‌ها در مسیر توسعه آن، سنگ‌اندازی می‌کنند.
اقتصادآنلاین – سیده زینب رزم گیر؛ امروزه صنعت پتروشیمی، نقش کلیدی در توسعه اقتصادی کشورها بازی می‌کند. از طرفی کاربرد محصولات این صنعت روز به روز افزایش یافته و پیدا کردن محصولی که رد پای مواد پتروشیمی در آن دیده نشود، دشوار است. از آن جایی که مواد اولیه مورد نیاز برای تولید محصولات پتروشیمی، وابسته به نفت و گاز است بنابر این ایران با در اختیار داشتن منابع عظیم نفت و گازی، دسترسی ارزان و راحتی به خوراک پتروشیمی دارد.
همچنین این صنعت با توجه به نرخ ارز و به علت وجود بازارهای صادراتی مناسب، می‌تواند سودآوری قابل توجهی برای کشور به ارمغان آورد اما با وجود چنین پتانسیل‌هایی، همچنان موانعی وجود دارند که از توسعه و بهره‌برداری قابل قبول از این بخش جلوگیری می‌کنند. یکی از مهم‌ترین موانع در مسیر توسعه این صنعت، تحریم‌ها هستند که در فرآیند تامین خوراک و صادرات، شرکت‌های پتروشیمی را با چالش مواجه کرده‌اند.
پتروشیمی؛ صنعت پردرآمد ارزی
محمدکاظم آقامیری، کارشناس مالی در حوزه نفت، ضمن اشاره به نبود نظارت منظم در صنعت پتروشیمی به عنوان مانعی برای توسعه گفت: از آنجایی که این صنعت به بخش خصوصی واگذار شده است، بدون نظارت عالیه دولتی کار می‌کنند. مزایای این اتفاق این است که بخش خصوصی عملکردی چابک‌تر و دلسوزانه‌تر و همچنین سرمایه‌گذاری بهتری دارد. اما در مقابل عدم نظارت باعث می‌شود که بیشتر به سمت سود شخصی حرکت کنند.
وی افزود: این صنعت از صنایع پردرآمد ارزی است و ممکن است شرکت‌ها عمده ارز خود را از کشورخارج کنند. چند سال گذشته نیز آن‌ها را مجبور کردند ارزهای خود را به داخل کشور بیاورند و مقاومت زیادی در این کار وجود داشت.
تحریم‌ها؛ بزرگترین مانع توسعه
آقامیری تحریم را بزرگترین مانع برای توسعه این صنعت دانست و گفت: این صنعت به شدت نیازمند تکنولوژی خارجی است. ما به‌تازگی در صنعت پتروشیمی می‌توانیم حدود چند درصدی از یک تاسیسات پتروشیمی را ایجاد کنیم. عمده تاسیسات پتروشیمی وابسته به خارج از کشور است و باید تاسیسات حساس آن از خارج بیاید. همچنین تحریم در این چند سال منجر به کاهش سرمایه‌گذاری در این صنعت شده است.
وی با اشاره به اینکه قرار است بخش خصوصی در این صنعت سرمایه‌گذاری کند، گفت: صنعت پتروشیمی بسیار سرمایه‌بر است. ممکن است برای راه‌اندازی یک کارگاه 100الی 200میلیون تومان یا نهایتا یک میلیارد تومان کافی باشد اما در این صنعت چند میلیون دلار یا چند میلیون یورو و در مواردی چند صد میلیون دلار پول نیاز است که به راحتی توسط بخش خصوصی تامین نمی‌شود.
این کارشناس، تامین خوراک و بازار صادرات را از مشکلات دیگر دانست و گفت: هر چند تامین خوراک در ایران خیلی سخت نیست اما دردسرهای خاص خود را دارد. علاوه بر آن، مسئله پیدا کردن بازار صادرات نیز وجود دارد. بازار صادرات برای محصولات پتروشیمی بسیار خوب است اما مشکل تحریم اجازه نمی‌دهد صادرات به راحتی انجام شود و اگر هم انجام شود اجازه نمی‌دهد ارز صادراتی به راحتی به کشور برگردد.
کدام پتروشیمی‌ها در تامین خوراک چالش دارند؟
وی با اشاره به تفاوت نوع خوراک در پتروشیمی‌ها گفت: دو نوع پتروشیمی داریم. مواد اولیه و خوراک نوع اول پتروشیمی‌ها، نفت خام و میعانات و خوراک نوع دوم، محصولات پتروشیمی‌های دیگر است. خوراک مورد نیاز دسته اول موجود است اما پتروشیمی‌های نوع دوم، نیازمند محصولات پتروشیمی‌های بالادستی هستند تا بتوانند از محصولات آن‌ها، محصولات دیگری تولید کنند. عمده پتروشیمی‌های ما از نوع دوم هستند که برای تامین خوراک خود با مشکل مواجه هستند. زمانی که پتروشیمی‌های نوع اول مجبور به تولید محصولات مورد نظر دولت باشند، خوراک پتروشیمی‌های نوع دوم تامین نمی‌شود یا در مواردی چون صرفه در صادرات است تلاش می‌کنند فروش داخلی نداشته باشند و پتروشیمی‌هایی که برای خوراک به آن محصولات نیاز داشته باشند به مشکل بر می‌خورند.
محل احداث پتروشیمی‌ها؛ مسئله‌ای دیگر
وی درباره موقعیتی که پتروشیمی باید در آن احداث شود گفت: صنعت پتروشیمی به شدت وابسته به آب است و در مناطق کویری امکان ساخت پتروشیمی وجود ندارد. راه‌اندازی آن‌ها باید کنار دریاها و رودخانه‌ها اتفاق بیفتد. با توجه به سواحل دریایی در شمال کشور و حاشیه خلیج فارس و دریای عمان از این نظر مشکلی نداریم. در حال حاضر بیشتر صنعت پتروشیمی در حاشیه خلیج فارس مستقر هستند اما در دریای عمان به علت نبود امکانات زیرساختی مثل آب، برق و گاز خیلی رشد نکرده است. اخیرا خطوط نفت و گازی که دارند به سمت جنوب سیستان و بلوچستان می‌کشند، باعث شده مقداری به آن بخش هم توجه شود.
قیمت‌گذاری دستوری برای پتروشیمی‌ها
وی با اشاره به مشکلی دیگر در این صنعت افزود: بخشی از محصولات پتروشیمی مشمول سیاست‌گذاری دولتی می‌شوند. این محصولات یا اجازه صادرات ندارند و به خاطر نیاز داخل باید فروش داخلی داشته باشند یا اینکه مشمول قیمت‌گذاری دستوری می‌شوند و دست پتروشیمی‌ها را در به دست آوردن سود کافی می‌بندند.
همچنین مدیر تولید یک شرکت پتروشیمی در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین گفت: سهمیه بندی مواد اولیه بر اساس فروش داخلی است و اگر محصولاتی را در بورس به فروش نرسانیم به ما استایرن نمی‌دهند.
