پول های نفتی سرازیر می شود؟ / تصویری از چاه های پیر نفت

اقتصاد آنلاین- شای همایونی؛ دولت می گوید درآمدهای نفتی سال آینده را با فرض باقی ماندن تحریم ها پیش بینی کرده است. پیش بینی صادرات ۱.۲ میلیون بشکه نفت در روز که با تخمین هایی که از میزان صادرات امسال زده می شود؛ فاصله زیادی دارد. با این حال تیم رییسی معتقد است می توانند حتی با وجود تحریم ها این میزان نفت را به فروش برسانند. 

در مقابل اما تحلیلگران بازار نفت این هدفگذاری را خوشبینانه توصیف می کنند. دلیلی که کارشناسان برای گفته شان عنوان می کنند چاه های پیر نفت است که در دوران تحریم سرمایه ای به آنها جهت بازسازی تزریق نشده و امروز حتی در صورت برداشته شدن تحریم نیز نمی توانند بازدهی مورد انتظار را داشته باشند. 

چهارشنبه پیش رو دور هشتم مذاکرات آغاز می شود و به گفته انریکه مورا، معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌‌‌‌‌‌‌‌کننده کمیسیون مشترک برجام، در این جلسه مسیر پیش‌‌‌‌‌‌‌‌رو مشخص خواهد شد.

در ۲ سناریوی لغو تحریم ها یا ماندگاری آنها، شرایط برای بازار نفت دچار تغییر ناگهانی نمی شود. هرچند انتظارها این است که با برداشته شدن تحریم ها پول های نفتی به کشور سرازیر می شود ولی تحلیل های واقع بینانه از بازار بر تغییر ناگهانی و جهش دلالت ندارد.

با وجود آنکه پیش از تحریم ها تولید نفت در ایران ۳.۸ میلیون بشکه در روز و صادرات تا ۲.۵ میلیون بشکه گزارش می شد اما امروز وضعیت نسبت به سال های پیش از تحریم متفاوت است. 

چاه های نفت روز به روز بر عمرشان افزوده شده و در سال هایی که نیاز داشتند با سرمایه گذاری هایی، افزایش بازدهی را تجربه کنند؛ در تنگنای تحریم و سرمایه گذاری قرار گرفتند و تولیدشان پاسخگوی انتظارات نیست. 

سالانه ۵۰ میلیارد دلار سرمایه جدید نیاز است

با رسیدن چاه های نفتی به نیمه دوم عمر خود، درگیر افت فشار گاز شدند و به این ترتیب تولیدشان کاهش یافته است. به همین دلیل به گفته رضا پدیدار عضو هیات نمایندگان اتاق ایران این چاه ها برای داشتن راندمان مورد انتظار ۵۰ میلیارد دلار در سال سرمایه جدید نیاز دارد.

بر اساس گفته پدیدار تا زمانی که سرمایه گذاری صورت نگیرد انتظار بازگشت میزان تولید به پیش از تحریم یک انتظار خوشبینانه و دور از واقعیت است. 

این تحلیل البته در صحبت های برخی مقامات نفتی خارجی نیز تلویحا عنوان شده است. لئونید فدون، معاون شرکت نفتی لوک‌اویل روسیه معتقد است در صورت لغو تحریم ها ایران می تواند ۱.۵ میلیون بشکه نفت صادر کند. 

او در حاشیه نشست بین المللی اقتصادی سنت پترزبورگ (SPIEF) هرچند به پتانسیل بسیار زیاد ایران اشاره می کند اما بازگشت ایران به موقعیت پیش از تحریم را با قطعیت عنوان نمی کند. 

او حتی در جایی از مشخص نبودن وضعیت تولید نفت ایران صحبت کرده و می گوید: «من نمی دانم اکنون در ایران اوضاع چگونه است، آنها تا چه اندازه آماده بازسازی تمام زمینه های خود هستند، اما پتانسیل در آنجا بسیار زیاد است. با این حال بازگشت ایران به شرایط پیش از تحریم از بسیاری جهات مستقیماً به خود ایران  از جمله توانایی های فنی و آمادگی اش بستگی دارد.»

توقف بازسازی چاه ها با شروع تحریم ها

برخی دست اندرکاران حوزه نفت از توقف بازسازی چاه های نفت با شروع تحریم ها می گویند. در صورتی که گفته این فعالان صحیح باشد؛ توان چاه ها کاهش یافته و دیگر بازدهی گذشته را نخواهد داشت.

 پیش از این اما بیژن زنگنه وزیر سابق نفت در تاریخ ۱۴ تیرماه سال جاری اعلام کرده بود که به محض برداشته شدن تحریم ها به میزان صادرات قبل باز می گردیم. او گفته بود ایران تصمیم دارد پس از برداشته شدن تحریم‌ها، با تولیدی دست کم به میزان قبل از تحریم، به بازار نفت بازگردد و سهم خود را در بازار پس بگیرد.

در مقابل کارشناسان بازگشت به سطح قبلی صادرات را امری زمانبر می دانند و معتقدند بین ۸ ماه تا یک سال زمان برای بازگشت نیاز خواهد بود. ئونید فدون، معاون شرکت نفتی لوک‌اویل روسیه نیز اعلام کرده بود در صورتی که توافقی بین کشورها با ایران ایجاد شود بازگشت ایران به بازار نفت زمانبر خواهد بود.

نهایتا ۱.۲ میلیون بشکه نفت صادر می کنیم

رضا پدیدار عضو هیات نمایندگان اتاق ایران در گفت و گو با اقتصاد آنلاین می گوید: در بودجه ۱۴۰۱ صادرات ۱.۲ میلیون بشکه صادرات نفت پیش بینی شده است. هرچند دولت اعلام کرده این عدد با لحاظ تحریم در نظر گرفته شده است اما بنا به دلایلی امکان تحقق این هدف وجود ندارد.

او خاطرنشان می کند: با توجه به اینکه چاه ها اکثرا در نیمه دو عمر خود هستند و در ۲ سال اخیر که دچار تحریم شدیم افت تولید پیدا کرده اند؛ اگر همین امروز تحریم ها به طور کامل برداشته شود ما نمی توانیم مانند قبل از تحریم ۲.۵ میلیون بشکه نفت و میعانات بفروشیم. 

پدیدار اظهار می کند: این افزایش می تواند در طی زمان و حدود ۸ ماه تا یک سال اتفاق بیفتد؛ مشروط بر آنکه سرمایه گذاری مناسب در این حوزه صورت گیرد. 

به گفته او پیش از تحریم ها ظرفیت تولید سه میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز بود. برای رسیدن مجدد به این ظرفیت یک سال زمان مشروط بر افزایش سرمایه گذاری نیاز است. در حال حاضر با توجه به رشد مصرف بنزین یک میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه در روز مصرف داخلی داریم. بنابراین در صورتی که میزان تولید به سه میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه در روز برسد حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه ظرفیت صادراتی ایجاد می شود.

عضو هیات نمایندگان اتاق ایران متذکر می شود: برای رسیدن به این هدف لازم است در سال ۵۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری صورت گیرد. بخصوص در برنامه هفتم توسعه این سرمایه گذاری پیش بینی شود تا هم بتوانیم توسعه اکتشاف داشته باشیم و هم توسعه بهره برداری داشته باشیم. به این صورت می توانیم هدف محقق نشده برنامه ششم را تحقق بخشیم و تولید نفت را از کمتر از ۴ میلیون بشکه به پنج میلیون بشکه در روز برسانیم.

پدیدار اضافه می کند: در صورتی که سرمایه گذاری اشاره شده صورت نگیرد با توجه به عمر چاه های نفت امکان رسیدن به این اهداف وجود نخواهد داشت. با بالا رفتن عمر چاه های نفت، افت فشار گاز اتفاق افتاده و این مساله باعث کاهش تولید می شود. اگر بخواهیم تولید بازگردد برای اضافه برداشت از چاه ها باید بازسازی صورت گیرد. 

او می گوید: با توجه به شرایط توصیف شده در بهترین شرایط اگر بتوانیم ۱.۲ میلیون بشکه پیش بینی شده را صادر کنیم؛ با احتساب ۱.۶ میلیون بشکه نفت مصرفی در داخل، نهایتا ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز تولید خواهیم داشت. این عدد تا سه میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز که پیش از برجام وجود داشت یک میلیون بشکه فاصله دارد.