نمایندگان از ۱۴راه به دخل کشور آسیب می زنند
تجربه بررسی بودجه سال ۱۴۰۰ در مجلس بار دیگر نشان داد که فرآیند بررسی بودجه در مجلس شورای اسلامی با ابهام‌ها و ایرادهایی همراه است که اصلاح آن ضرورتی غیر قابل انکار است.
به گزارش اقتصاد آنلاین؛ مرکز پژوهش‌های مجلس در این رابطه به مواردی نظیر عدم فرصت بررسی جداول بودجه به طور دقیق توسط نمایندگان، تغییرات بسیار جزئی در بودجه تا سطح عناوین طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای که باید نتیجه کار کارشناسی دقیق و بر مبنای مطالعه توجیهی باشد، عدم اصلاح جدی لایحه توسط دولت پس از رد کلیات، اتکا به منابع و درآمدهایی که احتمال تحقق پایینی دارند و... اشاره می‌کند.
مساله کسری بودجه و فقدان نگاه کلان به بودجه نیز از آسیب‌های جدی ساز و کار بررسی بودجه در مجلس شورای اسلامی در سال‌های گذشته بوده است. نتیجه این آسیب ترمیم نشدن کسری بودجه‌های قابل توجه در سال‌های گذشته و تبدیل شدن مساله کسری بودجه به یکی از مسائل اصلی اقتصاد کشور بوده است.
با توجه به ابعاد سیاسی و حقوقی مساله اصلاح روند بررسی بودجه و حقوق قوه مجریه و مقننه در این موضوع برنامه‌ریزی جهت اصلاح این روند نیازمند اجماع کارشناسی و سیاسی است. گزارش حاضر می‌تواند مقدمه‌ای جهت برنامه‌ریزی در راستای اصلاح روند بررسی بودجه در مجلس شورای اسلامی با هدف رفع آسیب‌های احصا شده باشد.
مهمترین آسیب‌های ناظر به فرآیند بررسی بودجه در مجلس را می‌توان در محورهای زیر خلاصه کرد:
۱-مبهم و غیرشفاف بودن فرآیند بررسی جداول و ردیف‌های لایحه بودجه و سازوکار اصلاح اعتبارات
۲-غیرشفاف بودن محدوده اختیار مجلس در تصویب ساختار و مفاد بودجه سالیانه کل کشور
۳-پایین بودن نقش کمیسیون‌های تخصصی در بودجه حوزه مورد نظر
۴-فقدان نگاه کلان به آثار اقتصادی تصویب لایحه بودجه
۵-فقدان تصمیم گیری کلان برای توزیع اعتبارات بودجه‌ای میان حوزه‌های مختلف
۶-عدم بررسی دقیق منابع مندرج در لایحه بودجه
۷-افزایش بیش برآوردی منابع بودجه در مجلس
۸-تجمیع سه تصمیم اصلی بودجه شامل تصمیم کلان برای رد یا تأیید کلیات، بررسی و تصویب منابع بودجه و بررسی و تصویب مخارج بودجه در کمیسیون تلفیق
۹-تعداد زیاد پیشنهادهای نمایندگان در هر مرحله و عدم فرصت بررسی آنها
۱۰-حجم بالای احکام در لایحه و قانون بودجه
۱۱-فرصت کم دولت برای اصلاح جدی لایحه در صورت رد کلیات در مجلس
۱۲-نقش اندک نظرات کارشناسی در فرآیند بررسی بودجه
۱۳-ورود نمایندگان به جزییات بودجه نظیر عناوین طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای خارج از سازوکار کارشناسی
۱۴-نبود سازوکار مشخص برای نظارت بر عملکرد و ارزیابی نتایج حاصل از منابع اختصاص یافته به حوزه‌های مختلف و در نظر گرفتن این ارزیابی برای اختصاص منابع در سال‌های بعد.
عالوه بر موارد فوق، اساساا یکی از ضرورتهای اصلی بررسی و تصویب بودجه در قوه مقننه در همه کشورها، کنترل هزینه‌های دولت و جلوگیری از هزینه کرد دولت در راستای منافع کوتاه مدت و دوره‌ای دولت هاست و در تجربیات موفق جهانی چنین مشاهده می‌شود که یکی از دغدغه‌های مهم حاکم بر تصمیمات مجلس، جلوگیری از بروز کسری بودجه و هزینه کرد اضافی دولت است. با این وجود، سابقه بررسی بودجه در مجلس نشان دهنده این موضوع است که در بسیاری از سال‌ها نه تنها چنین دغدغه‌ای بر تصمیمات مجلس حاکم نبوده، بلکه عمده تغییرات اعمال شده مجلس بر لایحه بودجه افزایشی بوده است.
