تیم اقتصادی دولت هماهنگ است؟ / قیمت گذاری خوب یا بد؟ / تولید ۳میلیون خودرو؛ چگونه؟ / بازارها سامان پیدا می کنند؟
سیدرضا فاطمی امین، معاون اسبق وزارت صنعت، معدن و تجارت و گزینه پیشنهادی رییس جمهور برای این وزارتخانه،در گفت و گو با اقتصادآنلاین عنوان کرد: معتقد به ذخیر‌ه‌سازی استراتژیک کالاها است و بر این باور است که تیم اقتصادی دولت باید با هم هماهنگ باشند تا بتوانند دست به دست هم، وضعیت بازار و تولید را سامان ببخشند.
اقتصاد آنلاین- محبوبه فکوری؛ قرار است در قامت وزیر برای رای اعتماد مقابل نمایندگان قرار گیرد. روزهای شلوغی دارد و برای پاسخگویی به رسانه‌ها، عصر تاسوعا را انتخاب کرده است. از دیدگاه هایش در رابطه با قیمتگذاری دستوری می‌گوید و پاسخ به موضوعاتی همچون نرخ ارز و پیش‌بینی آینده آن را به هفته‌های بعد موکول می‌کند. نرخ‌گذاری دستوری به شیوه کنونی را مناسب نمی‌داند و در مورد شورای رقابت و مکانیزم‌های بورس کالا در قیمتگذاری کالاهایی همچون فولاد و خودرو اندکی با ملاحظه و البته انتقاد پیش می‌رود و در نهایت، دو سال زمان می‌خواهد تا اصلاحات مدیریتی را در صنعت خودرو پیاده‌سازی کند؛ ضمن اینکه به خود باور دارد که صنعت خودرو را خوب می‌شناسد و با توجه به سبقه حضور در ستاد نوسازی خودروهای فرسوده، برای احیای این صنعت راهکار دارد. با واردات خودرو مخالف نیست و می‌گوید برای مقابله با شرکت‌های اقماری و مسموم خودروسازان برنامه دارد؛ اگرچه معتقد است که باید به دستیابی به تولید ۳میلیون خودرو، امید داشت. بر این باور است که باید مسیر تامین ارز واردات را از محل صادرات باز گذاشت و رفع تعهد ارزی را با مساعد شدن وضعیت دارایی‌های ارزی کم‌کم با شیوه کنونی متوقف کرد. سیدرضا فاطمی امین، معاون اسبق وزارت صنعت، معدن و تجارت و گزینه پیشنهادی رییس جمهور برای این وزارتخانه، معتقد به ذخیر‌ه‌سازی استراتژیک کالاها است و بر این باور است که تیم اقتصادی دولت باید با هم هماهنگ باشند تا بتوانند دست به دست هم، وضعیت بازار و تولید را سامان ببخشند. مشروح گفتگوی اختصاصی اقتصاد آنلاین با فاطمی امین در پی می‌آید:
اقتصاد آنلاین: آقای دکتر این وزارتخانه با آن وزارتخانه‌ای که سال‌ها معاون آن بودید اندکی متفاوت است. هم اکنون با وضعیت نقدینگی، تورم و نرخ ارز، کار برای سکاندار این وزارتخانه بسیار سخت است.
* فاطمی امین: در حال حاضر با انباشتگی مسائلی مواجه هستیم که در طول سالیان سال ایجاد شده و اگر هم راهکاری برای آنها در نظر گرفته شده، مقطعی و کوتاه‌مدت بوده و به صورت اساسی، حل نشده‌اند؛ اما خبر خوب این است که این مسائل به سرعت قابل بازیابی است؛ چراکه اگر پارادایم را تغییر داده و وزارتخانه را به سمت شفافیت پیش برده و دولت مانعی در کار بخش‌خصوصی ایجاد نکرده و از کار حاشیه‌ای دست برداشته و به اصل حکمرانی مناسب بپردازد، خیلی سریع می‌توان وضعیت پایداری را در وزارت صنعت، معدن و تجارت و حیطه‌های مسئولیتی آن داشته باشیم.
اقتصاد آنلاین: در شرایط کنونی، وزارت صنعت، معدن و تجارت مسائل متعددی را دارد که ظرف سال‌های اخیر با آن دست و پنجه نرم کرده است. از یک سو کالاهای اساسی، خودرو، فولاد و مزایده‌های معدنی، این وزارتخانه را دچار چالش کرده و از سوی دیگر، با رویکردهایی همچون قیمتگذاری دستوری در یکسری از کالاها، این وزارتخانه برای تولید و صنعت کشور مانع‌تراشی کرده است. اگر وزیر شوید، با موضوع نرخ‌گذاری دستوری که ریشه بسیاری از مشکلات امروز صنعت و تجارت کشور است، چطور مواجه خواهید شد؟ آیا به این موضوع اعتقادی دارید، چون در برنامه خود اشاره صریحی به نوع رویکرد خود به این موضوع نکرده‌اید.
فاطمی امین: دوگانه‌ای مطرح می‌شود که هر دو اشتباه است و آن دوگانه شامل «نرخ‌گذاری دستوری» و «رهاسازی قیمتی» است. چیزی که باید رخ دهد آن است که وزارت صنعت، معدن و تجارت باید ساختار و ضوابط قیمت را تعیین کرده و قواعدی را بنا نهد که نرخ‌ها حول آن شکل بگیرند. ما در دولت بگوییم که فولاد چند، اشتباه است؛ یا اینکه لباسشویی را باید به چه نرخی در بازار فروخت یک رویکرد کاملا غلط است. اما اینکه بگوییم که هر چه بازار بگوید و صرفا مردم بخرند و بفروشند هم در شرایط کنونی کاملا غلط است. باید به سمتی برویم که ساختار، ضوابط و قواعدی برای قمیتگذاری بگذاریم که قیمت‌ها حول آن به صورت عادلانه شکل بگیرند؛ به گونه‌ای که هم برای تولیدکننده و هم برای مصرف‌کننده، این نرخ‌ها مناسب باشد؛ این در حالی است که دولت در قیمتگذاری‌ها گاهی به سمتی می‌رود که صرفا به نفع تولیدکنندگان است و مصرف‌کنندگان را متضرر می‌کند یا گاهی آنقدر به حمایت از مصرف‌کنندگان می‌پردازیم که حواسمان از تولید پرت می‌شود. اینطور نیست که یک طرف را صرفا مورد حمایت قرار داد؛ بلکه می‌توان با ساختار دادن به بازارها و تعیین قواعدی برای شکل‌گیری قیمت‌ها، نرخ‌ها به صورت عادلانه شکل گیرد.
اقتصاد آنلاین: شما به این موضوع اشاره می‌کنید که ضوابط قیمتگذاری را دولت تعیین کند. خب ما تجربه این موضوع را هم داشته‌ایم، مثلا دولت در حوزه خودرو، شورای رقابت را ورود داد و مقطعی هم که خود شما هم در وزارتخانه حضور داشتید، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان این ضوابط را می‌گذاشت. صریح‌تر بفرمایید دقیقا با چه مکانیزمی ضوابط قیمتگذاری را تعیین خواهید کرد که تجربیات غلط گذشته تکرار نشود؟
فاطمی امین: وقتی صحبت از بازار به میان می‌آوریم، منظور این است که بازار یک زنجیره است؛ اگر فقط به خودرو به عنوان یک محصول نهایی بچسبیم و به قبل و بعد زنجیره آن را نبینیم، به بیراهه خواهیم رفت. باید در کل زنجیره خودرو، ساختار مناسب قیمتگذاری را داشته باشیم که قیمتگذاری در فولاد، مواد پتروشیمی و کالاهای زنجیره خودرو را مدنظر دارد.
اقتصاد آنلاین: قیمتگذاری غیردستوری مدنظر شما است؟
فاطمی امین: وقتی صحبت از قیمتگذاری غیردستوری به میان می‌آید، منظور من رهاسازی بازار نیست. منظور من این است که در برخی از صنایع، هزینه ریالی و درآمد دلاری دارند؛ برعکس هم امکانپذیر است یعنی برخی از صنایع هزینه‌های دلاری ولی درآمد ریالی دارند. آنچه اکنون رخ داده، آن است که یک جای زنجیره قیمتگذاری تثبیتی صورت گرفته و جای دیگر زنجیره، قیمت رها شده است و یک جا فنر فشرده شده و بعدا رها می‌شود و جای دیگر قیمت کاملا منبسط است؛ این طور است که برخی سودهای کلان و یا بهتر بگوییم بادآورده دارند. وقتی راجع به بازار خودرو و قیمتگذاری آن صحبت می‌کنیم، فقط منظورمان قیمت خودرو نیست؛ بلکه باید در طول زنجیره قیمت را متعادل کرد و ساز و کاری را شکل داد که تمام حلقه‌هایی که در سطح تامین نقش دارند، عادلانه بتوانند در کل زنجیره، کسب سود کنند.
اقتصاد آنلاین: به مکانیزم‌هایی مثل شورای رقابت اعتقاد دارید؟
فاطمی امین: فرصت می‌خواهم که اکنون در مورد شورای رقابت صحبت نکنم؛ چراکه اینها یکسری چالش‌های ساختاری ایجاد می‌کند و الان موقع آن نیست که بگویم شورای رقابت خوب است یا بد؛ اما آنچه که می‌توان گفت این است که این موضوع هم امکانپذیر است و هم تجربه آن عملیاتی شده است که ما به گونه‌ای قیمتگذاری را صورت دهیم که نرخ‌ها به صورت عادلانه باشند. نکته مهم این است که قیمتگذاری، در امروز سود تولیدکننده و هزینه مصرف‌کننده را مشخص می‌کند و در فردا و دوره‌های بعدی، تخصیص منابع و رویکرد سرمایه‌گذاران را تعیین می‌کند؛ به این معنا که اگر صنعتی سود غیرمعقول داشته باشد ممکن است سرمایه‌گذاری در آن بیش از نیاز صورت گیرد که این امر، منابع را هدر می‌دهد؛ اما در مقابل اگر یک صنعتی هم، کمتر از حد معقول سود داشته باشد، در آن سرمایه‌گذاری صورت نمی‌گیرد. پس قیمتگذاری صرفا مساله امروز ما نیست؛ بلکه در دوره‌های بعد، تاثیر بر ساختار صنعت خواهد گذاشت و رویکرد سرمایه‌گذاران را تعیین می‌کند.
اقتصاد آنلاین: ما مکانیزم‌هایی مثل بورس کالا را داریم که موافقان و مخالفان خاص خود را دارد. دید شما نسبت به بورس کالا و کشف قیمتی که در آن صورت می‌گیرد، چیست؟ آیا مکانیزم بورس کالا را قبول دارید؟
فاطمی امین: حتما بورس یک مکانیزم شفاف، مفید و قابل قبول است؛ اگرچه ممکن است که در برخی از قواعد آن، نیاز به اصلاح وجود داشته باشد. بورس شفافیتی ایجاد کرده و امکان قاعده‌گذاری در آن ممکن است؛ یعنی می‌توان با این قواعد گفت که کشف قیمت چگونه صورت گیرد و اگر معاملات از یک حد بیشتر شد، باطل شود. پس بورس ساز و کار خوبی است که به دولت امکان شفافیت می‌دهد و اگر کالایی در بورس خریداری کنید، فروشنده باید ضمانتی در بورس بگذارد و خریدار باید قواعدی را رعایت کند. پس بورس کالا مکانیزم خوبی است؛ اما ساز و کاری که اکنون در بورس کالا پیاده‌سازی می‌شود، ممکن است در برخی موارد لازم باشد مورد بازنگری قرار گیرد.
اقتصاد آنلاین: دقیقا سوال من هم همین است. در مقطعی، خیلی تنش بین وزارت صمت و مقامات بورس کالا روی قیمتگذاری فولاد یا ورود برخی کالاها همچون سیمان و خودرو وجود داشت که به هر حال، وزارت صمت نیز موضع خاص خود را در این حیطه داشت. الان شما این نوع ورود وزارت صمت به پرونده‌های بورس کالا را مناسب می‌بینید؟ اصلا موضوع و اصل دعوای دو طرف را دنبال می‌کردید؟
فاطمی امین: در مورد گذشته اجازه بدهید که خیلی ورود نکنیم. از این موضوع استقبال نمی‌کنم که کار گذشتگان را زیر سوال ببریم. به نظر می‌رسد که باید به آینده نگاه کرد.
اقتصاد آنلاین: به هر حال موضع وزارت صمت در همراهی یا عدم همراهی با بورس کالا بسیار مهم است. شما تغییری در این مکانیزم‌ها ایجاد خواهید کرد؟
فاطمی امین: ساز و کار بورس قطعا ساز و کار مفیدی است و نباید آن را کنار گذاشت؛ اما مدیریت بورس و قواعدی که برای فروش و معاملات یک کالا گذاشته شود، قابل مذاکره و اصلاح است. من فکر می‌کنم که در دوره‌های پیش رو همکاری سازندهای را بین وزارت صمت و بورس کالا شاهد باشیم.
اقتصاد آنلاین: یکی از مشکلاتی که در دو سال اخیر وجود داشت، ناهماهنگی تیم اقتصادی دولت بود. افرادی که در دولت جدید به عنوان تیم اقتصادی دولت انتخاب شده‌اند، افراد قابل تعاملی از دید شما هستند؟
فاطمی امین: افرادی که در تیم اقتصادی دولت معرفی شده‌اند را از قبل می‌شناختم و با برخی از آنها تعاملاتی داشته‌ام. نوع نگاه باید هماهنگ باشد. اینکه تیم اقتصادی دولت هماهنگ باشد، در دو سطح باید این هماهنگی را صورت دهند؛ اول در سطح نگاه ها باید یکی باشد. مثلا من دوست دارم به تبریز بروم یکی دیگر از اعضای تیم دوست دارد به مشهد برود؛ خب این دو نوع نگاه متفاوتی خواهند داشت؛ در این رویکرد هماهنگی وجود ندارد؛ پس سطح اول آن است که نوع نگاه و بینش یکی باشد که الان حاصل است. سطح دوم این است که تعاملات بر اساس برنامههای مشترک طراحی شود. این طور نباید باشد که وزارت صمت بخواهد کاری در حوزه خودرو انجام دهد که وزارت اقتصاد، فضای دیگری را در عمل دنبال کند یا بین وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی باید نگاه مشترک در مورد قیمت تضمینی و زنجیره‌های غذایی وجود داشته باشد و برنامه‌ها، اهداف و اقداماتی که وزارت جهاد کشاورزی دنبال می‌کند با وزارت صمت یکپارچه باشد. به نظر می‌رسد که با شناختی که از تیم اقتصادی دارم، یک کار هماهنگ صورت گیرد. به هر حال شما به نکته درستی اشاره کردید؛ اگر تک تک وزارتخانه‌ها حتی کار زیادی را هم انجام دهند؛ اما با سایر اعضای تیم اقتصادی هماهنگ نباشند، کاری از پیش نخواهد رفت.
اقتصاد آنلاین: شما اشاره به تضادی که بین حمایت از تولیدکننده و مصرف‌کننده در برخی مواقع اشاره کردید. خاطرم هست که شما دید داخلی‌سازی هم داشتید و با سامانه بهین‌یاب و برخی تاکیداتی که بر روی موضوع خودکفایی داشتید، سوال من این است که خیلی وقت‌ها شده است که به بهای حمایت از تولید، مصرف‌کننده را نادیده گرفته و به بهای حمایت از مصرف‌کننده، تولیدکننده را زیر سوال و زنجیره تجارت خارجی را حتی زیر سوال بردیم و بر روی وجهه بین‌المللی تجار ایرانی در بازارهای هدف صادراتی خدشه وارد کردیم. این تضادها را چطور می‌خواهید حل کنید؟ طیف متنوعی از کالاها را داریم که به صورت مقطعی ممنوع شده و اکنون که مشکل بازار حل شده است، حتی به سراغ آنها نرفته‌ایم که ممنوعیت صادراتی آنها را برطرف کنیم.
فاطمی امین: معتقدم که اقتصاد ایران باید بزرگتر از وضعیت فعلی باشد؛ یعنی اگر قرار باشد که قدرتمند شویم باید روابط بین‌المللی را تقویت کنیم. معتقدم که قدرت اقتصادی باید یکی از مولفه‌های قدرت باشد. اکنون مولفه نظامی مولفه قدرت ما در عرصه‌های بین‌المللی است؛ در حالیکه باید قدرت اقتصادی نقش پررنگ تری داشته باشد تا هم بتوانیم توازن سیاسی را برقرار نموده و هم نوع نگاه فرهنگی ما را هم در دنیا منتشر کند. کاملا تاکید دارم که اقتصاد ایران باید درون‌زای برون نگر باشد؛ یعنی هم به ساخت درونی قدرت توجه نماییم و استحکام اقتصاد کشور را داشته باشیم و همزمان برون‌گرا بوده و تعاملات بین‌المللی را گسترش دهیم. این دو اتفاقا مکمل هم هستند. اگر شما ساخت درونی را در داخل اقتصاد کشور قوی کنید؛ ممکن است حتی تجارت خارجی هم داشته باشید؛ اما همچون شرایط کنونی ذرت وارد می‌کنید و در مقابل، کالای با ارزش افزوده پایین یا مواد خام صادر می‌کنید. 12 میلیارد دلار مواد اولیه صنعت غذایی وارد می‌کنیم و در مقابل، 12 میلیارد دلار مواد اولیه پتروشیمی صادر می‌کنیم که این نقش ارزشمندی در تجارت بین‌الملل نیست. اتفاقا اگر شما در داخل کشور به یک قوت و استحکام و توان اقتصادی برسید، آن زمان به جای واردات ذرت، مواد اولیه صنعتی را وارد خواهید کرد که وابستگی و امنیت غذایی کشور را از بین می‌برد و به جای صدور مواد اولیه پتروشیمی، تجهیزات الکترونیکی دارای ارزش افزوده بالا صادر خواهید کرد. بنابراین اینکه ما در دنیا قدرت داشته باشیم و در داخل کشور نیز داخلی‌سازی کنیم؛ این دو مکمل هم بوده و یک نگاه همسو هستند.
اقتصاد آنلاین: شما صحبت از تقویت تجارت خارجی و صادرات کردید. اکنون ما با مشکلی مواجه هستیم به نام سامانه نیما. یکسری از تولیدکنندگانی داریم که خوراک ارزان دریافت کرده و صادرات انجام می‌دهند و ارز حاصل از آن را در سامانه نیما عرضه می‌کنند؛ از سوی دیگر گروهی را داریم که اشتغالزا بوده و صادرکننده هستند؛ اما خوراک ارزان نمی‌گیرند؛ ولی آنها هم به دلیل بسته بودن سایر روش‌های رفع تعهد ارزی، مجبور به عرضه ارز خود با ده- بیست درصد زیر قیمت در سامانه نیما هستند. علیرغم اینکه ابلاغیه خوبی را در فرودین امسال برای تغییر نگرش در رفع تعهد ارزی شاهد بودیم؛ اما آنچه که اتفاق می‌افتد، این است که ترمزی روی تجارت خارجی گذاشته شده است. دیدگاه شما بر روی ماندن یا برچیده شدن بساط سامانه نیما چیست؟
فاطمی امین: سامانه نیما، در زمانی که ایجاد شد، بحران‌های ارزی وجود داشت و در زمان خود توانست موثر باشد. قطعا اگر سامانه نیما را نداشتیم، بهم ریختگی ایجاد می‌شد؛ اما نکته اصلی این است که وقتی که یک بهم ریختگی ایجاد می‌شود، شش ماه تا یکسال قابل قبول است که مقداری محدودیت ایجاد کنیم؛ اما پس از آن ادامه مسیر با این روش فعلی امکانپذیر نیست؛ یعنی ما باید در ظرف یکسال، به این بلوغ اقتصادی می‌رسیدیم که این موانع را از سر راه برداریم تا محدودیت ایجاد نشود. در حال حاضر، 5 تا سامانه در حوزه ارزی داریم که یکی از آنها سامانه نیما است و اکنون بانک مرکزی به این سمت حرکت کرده است که این 5 سامانه را ادغام کرده و یکپارچه کند. به نظر می‌رسد که این ساز و کارهایی که بانک مرکزی دارد و قرار است تا پایان سال جاری سامانه‌های آنها را یکپارچه‌سازی نماید تا یک سامانه ارزی داشته باشیم، بسیار موثر و کارا است که بتوانیم سیاست‌ها را اعمال نماییم. گاهی اوقات ما ساختاری داریم که به ما اجازه می‌دهد قواعد را به صورت درست یا نادرست اجرایی کنیم؛ پس این ربطی به سامانه نیما ندارد. سامانه نیما با تجمیعی که صورت می‌گیرد، باید حفظ شود؛ اما اینکه چه قاعده‌هایی را بگذاریم که در سامانه نیما کارآمد باشند، باید دقت کنیم که تا حد امکان، به سمتی برویم که تجارت خارجی را کمک نماییم.
اقتصاد آنلاین: مکانیزم واردات در مقابل صادرات را قبول دارید؟
فاطمی امین: بله این مکانیزمی کاملا کارآمد است.
اقتصاد آنلاین: اما هم اکنون بسیاری از تولیدکنندگان در صف دریافت ارز نیمایی قرار دارند و بانک مرکزی به آنها اجازه واردات در مقابل صادرات را به دلیل کندی برخی مکانیزم‌های خود نمی‌دهد؛ البته بخشی از اشکال هم به وزرات صنعت، معدن و تجارت برمی‌گردد.
فاطمی امین: هم اکنون برای واردات 3300 ردیف تعرفه، امکان استفاده از روش واردات در مقابل صادرات و ارز صادراتی وجود دارد؛ اما اگر ما هم در وزارت صنعت، معدن و تجارت مستقر شدیم، یک برنامه ویژه‌ای را در 6 ماه باقیمانده تا پایان سال خواهیم داشت تا هم صادراتی را به میزان 5 میلیارد دلار بیشتر از شش ماه دوم سال گذشته در نیمه دوم سال، حاصل کنیم و هم از ارز حاصل از صادرات آن تماما برای تامین مواد اولیه و تجهیزات مورد نیاز تولید استفاده نماییم. یعنی ارزی که از صادرات حاصل می‌شود برای اطمینان از واردات مواد اولیه واحدهای تولیدی استفاده شود.
اقتصاد آنلاین: مکانیزم رفع تعهد ارزی را چطور ارزیابی می‌کنید. آیا این سیاست هم باید همچون وضعیت کنونی ادامه یابد؟
فاطمی امین: رفع تعهد ارزی در یک دورانی که ما دچار شوک اقتصادی شدیم، ایجاد شدیم ولی باید بعد از یک سال برداشته می‌شد. در کلان کار یک مانع و مشکل است؛ اما تا زمانی که نتوانیم به تعادلی در بازار ارز برسیم؛ لازم است آن را حفظ کنیم. در مجموع در یک حالت متوازن ارزی، ساز و کاری است که مانع ایجاد می‌کند؛ اما در این دوران گذر که نباید طولانی هم بشود، باید باقی بماند. یعنی به سرعت باید مشکلاتی که در عدم توازن ارزی کشور داریم، با حمایت‌ها و پشتیبانی‌ها و رفع موانعی که صورت می‌دهیم، برطرف شوند.
اقتصاد آنلاین: واکاوی کردید که چرا در روزهای گذشته آنقدر قیمت ارز بالا رفته است؟ اصولا دیدگاه شما بر روی نرخ ارز در بازار چیست؟ آیا سیاست شناور مدیریت شده را قبول دارید؟
فاطمی امین: اگر این سوال را دو تا سه هفته بعد بپرسید دقیق‌تر می‌توان پاسخ دهم. اکنون در شرایطی هستیم که در قامت یک مقام مسئول رسمی نمی‌توانم به آن پاسخ دهم. البته من دیدگاههایی هم بر روی نرخ ارز و نحوه مدیریت بازار دارم که ظرف هفته‌های آینده مطرح خواهم کرد.
اقتصاد آنلاین: این روند رو به رشد قیمت، به هر حال نگرانی‌هایی را هم ایجاد کرده است.
فاطمی امین: قطعا نرخ ارز باید مدیریت شود و ما هم برای این کار برنامه‌هایی داریم. یکی از این برنامه‌ها افزایش صادرات در نیمه دوم امسال به میزان 5 میلیارد دلار بیشتر از مدت مشابه سال قبل است. البته بخشی از این افزایش قیمت ارز، جنبه روانی دارد و به مسائل سیاسی برمی‌گردد؛ اما اگر ارز به میزان کافی وجود داشته باشد، شوک‌های سیاسی و روانی اثرگذار نیست.
اقتصاد آنلاین: با این برنامه 5 میلیارد دلار صادرات بیشتر، اتکای شما برای تامین ارز مورد نیاز واحدهای تولیدی بر روی صادرکنندگان خواهد بود. درست است؟ موانع را البته باید از پیش پای آنها بردارید.
فاطمی امین: ما بر روی منابع ارزی صادرکنندگان در پشتیبانی از تولید حساب کرده‌ایم.
اقتصاد آنلاین: یک سوال پرسیدم که شما خیلی سریع از روی آن رد شدید. مکانیزم‌های تنظیم بازار و ممنوعیت‌های صادراتی و کالاهایی که ممکن است در داخل، مصرف داخلی گسترده ندارد. برای رفع ممنوعیت یا وضع ممنوعیت صادراتی این کالاها مشخصا چه برنامه‌ای دارید؟
فاطمی امین: برای حمایت از صادراتی که خام فروشی است، باید با ملاحظه پیش رفت. تاکید ما این است که بر روی صادرات محصولاتی متمرکز شویم که بازار داخلی را بهم نریزد، به این معنا که در تحقق 5 میلیارد دلار صادرات بیشتر در نیمه دوم امسال نیز، بیشتر بر روی صادرات کالاهایی تمرکز کرده‌ایم که نیاز مردم در بازار نباشد نه اینکه کالایی که مورد نیاز مردم است را صادر کنیم و در مقابل خوشحال باشیم که کالا صادر می‌کنیم، ولی بازار داخلی را به هم ریخته‌ایم. محصولات زیادی هستند که می‌توان صادر کرد و خیلی هم نیاز داخلی را دچار مشکل نمی‌کنند.
اقتصاد آنلاین: بخشی از مسئولیت تنظیم بازار از وزارت صمت منفک و به وزارت جهاد کشاورزی منتقل شد ولی تجربه آن را بارها و بارها داشته‌ایم که وزارت جهاد آمار دقیقی از تولید و میزان نیاز بسیاری از محصولات ندارد و بنابراین وقتی که بازار با کمبود مواجه می‌شود، باز هم جایی که محکوم می‌شود، وزارت صنعت، معدن و تجارت است که به عنوان متولی دیرینه بازار و نظام توزیع شناخته می‌شود. شما اصرار دارید که این مسئولیت‌ها در دست وزارت جهاد کشاورزی باقی بماند؟ اگر اصرار دارید چه مکانیزمی می‌خواهید که این مسئولیت تنظیم بازار را مدیریت کنید؟
فاطمی امین: بازار باید دست کسی باشد که تولید را مدیریت می‌کند. من با موضوع انتزاع موافق هستم؛ به این معنا که اصل اجرای قانون انتزاع کاری درست است و بهتر است که بازار تخم مرغ و مرغ و یا محصولات کشاورزی را خود وزارت جهاد کشاورزی مدیریت کند. البته بخش‌هایی مثل سازمان حمایت و اصناف زیر مجموعه وزارت صمت است. مکانیزم توزیع کاملا با وزارت صمت است و ما تعاملی هم با وزارت جهاد خواهیم داشت و تقسیم کار خواهیم کرد که فرافکنی رخ ندهد که وزارت صمت بگوید فلان مشکل یا کمبود در بازار به عهده من نبوده و وزارت جهاد کشاورزی هم پاسخگوی مردم نباشد. به طور کلی قانون انتزاع و مصوبات قبلی دولت که صورتجلسه هم شده و مرزهای کار و تقسیم کار مشخص است ولی نیاز به هماهنگی بیشتر خواهیم داشت و امیدواریم شاهد این نباشیم که فرافکنی صورت گیرد.
اقتصاد آنلاین: با ذخایر استراتژیک چه خواهید کرد؟ به هر حال کشور، در شرایط جنگ اقتصادی قرار دارد و ضرورت داشتن ذخایر استراتژیک هم بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. در حالیکه به نظر نمی‌رسد که توجه جدی به این موضوع صورت گیرد؛ چراکه اگر این طور بود، دولت می‌توانست با این ذخایر، نیاز مردم را برآورده سازد تا ما شاهد تنش‌های کالایی در بازار نشویم.
فاطمی امین: ذخایر استراتژیک در کشور وجود دارد؛ اما وضعیتی که در بازار مشاهده می‌شود، حتی اگر همه این ذخایر هم وارد بازار شود، باز هم بازار روی آرامش نخواهد دید؛ چراکه بازار بهم ریخته بوده و کنترل ناپذیر نیست و رها شده است. حتی اگر کل ذخایر استراتژیک هم به بازار بیاد، مثل چاهی است که پر نمی‌شود. این ذخایر وجود دارد ولی به دلیل اینکه نظام تولید، توزیع و تنظیم بازار به هم ریخته است، حتی اگر کل ذخایر هم وارد بازار شود، باز هم مشکل را حل نمی‌کند. مشکل در انتظام بخشی و مدیریت بازار است. ذخایر استراتژیک برای هر محصولی مشخص است. نکته من این است که آشفتگی قیمتی به دلیل ضعف ذخایر نیست؛ بلکه ساز و کار آشفته است و اگر کل ذخایر در بازار استفاده شود، باز هم بهم ریختگی وجود دارد.
اقتصاد آنلاین: برگردیم به موضوع خودرو که یکی از چالش‌های اصلی وزارت صمت است و وزرای بسیاری را ظرف سال‌های گذشته دچار مشکل کرده است. شما در مصاحبه‌های روزهای گذشته خود اشاره کرده بودید که می‌خواهید تولید خودرو را به سه میلیون دستگاه برسانید. واقعا با این وضعیت خودروسازان و ناکارآمدی‌هایی که وجود دارد، چطور می‌خواهید این هدفگذاری را محقق کنید؟
فاطمی امین: این هدفگذاری برای سال 1404 است. گاهی یک صنعت آنقدر با عدم توفیق مواجه است که امیدها را نسبت به احیای آن، کمرنگ می‌کند. مثل فردی بیمار است که آنقدر بیماری اش طولانی شده است که فرد به بازگشت خود به زندگی و ادامه مسیر شک می‌کند. ما هم در صنعت خودرو دچار این شک و تردیدها شده‌ایم. سال 90، در کشور یک میلیون و 600 هزار دستگاه خودرو تولید شده است؛ پس سابقه این موضوع هم در کشور وجود دارد. امیدواریم در سال 1401 به تولید یک میلیون و 600 هزار دستگاه خودرو خواهیم رسید. اگر بخواهیم وضعیت خودرو را سامان دهیم باید سه کار را به صورت همزمان انجام دهیم. اول اینکه صنعت خودرو را رقابت‌پذیر کرده، افزایش تولید و مقیاس تولید را در دستور کار قرار داده و سوم هم، ساز و کارهای مدیریتی و اقتصادی را اصلاح کنیم. برای کاهش قیمت تمام شده و رونق تحقیق و توسعه نیاز به افزایش تولید و فروش داریم؛ پس نباید فکر کنیم که تولید بالا رود؛ ولی هیچ یک از این مکانیزم‌ها عملیاتی نشود؛ پس باید صرفه مقیاس افزایش یافته، هزینه‌های سربار را کاهش دهیم و اشتغال ایجاد کنیم؛ هر چند صنعت خودرو متاسفانه در حال حاضر در وضعیتی بدی قرار گرفته و همه و از جمله بنده اعتقاد داریم که صنعت خودرو باعث ناامیدی شده است، اما زمینه رشد و اشتغالزایی در این صنعت کاملا فراهم است و در سال آینده به تولید یک میلیون و 600 هزار دستگاه خودرو خواهیم رسید و صنعتی خواهیم داشت که افتخار ملی باشد؛ ضمن اینکه رسیدن به تولید سه میلیون دستگاه خودرو، راه طولانی و کار غیرممکنی نیست. از امسال برنامه‌هایی را شروع کرده‌ایم.
اقتصاد آنلاین: مکانیزم عملیاتی شما برای رسیدن به چنین اعداد و ارقامی آن هم با وضعیت کنونی و بسیار نامناسب خودروسازان و مدیریت‌ها در این بنگاههای اقتصادی چیست؟
فاطمی امین: یکی از موضوعات مهمی که بر روی قیمت و کیفیت خودرو تاثیر دارد، مجموعه سازی است و تمام خودروسازان دنیا نیز با این مکانیزم کار می‌کنند و این سیستم را به سرعت می‌توان استقرار داد و تاثیر قابل توجهی را در کیفیت و قیمت خودرو مشاهده کرد. کار دور از دسترسی نیست؛ امید را نباید از دست داد.
اقتصاد آنلاین: بله امید را نباید از دست داد؛ ولی مشکلات این صنعت خیلی عمیق است.
فاطمی امین: مشکلات فنی این صنعت عمیق نیست. مشکلات مدیریتی آن بسیار عمیق است. اصلاح آن البته زمان بر نیست.
اقتصاد آنلاین: بر روی واردات و جوینت‌ونچر در صنعت خودرو هم فکر کردید؟
فاطمی امین: جوینت ونچر باید به گونه‌ای باشد که صرفا یک خودروی خارجی را در ایران تولید نکنیم. البته ممکن است در طراحی خودرو مشارکت کنیم؛ ولی با محوریت ایرانی. ما دو سه ماه دیگر کار را جدی‌تر پیش خواهیم برد.
اقتصاد آنلاین: واردات چطور؟ در مقطع کنونی فکر می‌کنید واردات به بازار می‌تواند کمک کند؟
فاطمی امین: خیر. در شرایط کنونی اقتصاد، واردات نمی‌تواند کمک کند؛ چراکه با محدودیت ارزی مواجه هستیم؛ اما رقابتی کردن صنعت خودرو یک موضوعی است که نباید آن را نادیده گرفت. برای رقابتی بودن باید الزام به صادرات داشته باشیم و در مقابل واردات نیز صورت گیرد. یعنی هر تعداد خودرویی که وارد و شماره‌گذاری می‌شود، باید در مقابل تعدادی هم صادر شود. الان با توجه به اینکه به لحاظ ارزی مشکل داریم و خود را از شوک‌های قبلی، هنوز بازیابی نکرده‌ایم؛ بعید به نظر می‌رسد. اما به محض اینکه وضعیت تعادل و مثبتی به لحاظ ارزی برسیم، بر روی واردات خودرو هم فکر خواهیم کرد؛ به گونه‌ای که واردات تنظیم شده و حساب‌شده صورت گیرد تا به تولید داخلی لطمه جدی نزند. ما دو سالی نیاز داریم که هم پای رقابت پذیری، صرفه مقیاس و اصلاحات مدیریتی را همزمان با هم جلو ببریم که بر این اساس امیدواریم که در دو سال آینده، در یک وضعیت قابل قبولی قرار بگیریم.
اقتصاد آنلاین: شما به اصلاحات مدیریتی در صنعت خودرو اشاره می‌کنید، اما با شرکت‌های اقماری و مسموم خودروسازان چه خواهید کرد؟
فاطمی امین: اصلاحات ساختار مدیریتی، اعم از مالکیت و روش های مدیریتی و سازکارها است. من با صنعت خودروسازی آشنا هستم و از سال 85 مجری طرح جایگزینی خودروهای فرسوده بودم که آنجا یک ارتباط بسیار گسترده و نزدیکی را با خودروسازان داشتم به نوعی از این فضا دور نیستم و تجربه‌ای که در بخش‌های مختلف داشتم، به نظرم نمی‌رسد کاری باشد که نتوان آن را انجام داد.
اقتصاد آنلاین: به چه میزان زمان نیاز دارید؟
فاطمی امین: دو سال.
