استقلال بانک مرکزی از ملاحظات مهم نظام اقتصادی کشور است/ عملکرد پنج ساله‌ام را منصفانه نقد کنید

رییس کل سابق بانک مرکزی درخصوص دستاوردهای این بانک در طول دوران خدمت خود، تصریح کرد: برخورد با موسسات مالی غیرمجاز و ساماندهی آنها، مهار تورم و بهبود معنادار رشد اقتصادی، مهار تورم و بهبود معنادار رشد اقتصادی، ثبات بخشی به بازار ارز و نیز ارتقای نظارت و افزایش شفافیت اطلاعات مالی در نظام بانکی از جمله دستاوردهای بانک مرکزی در این دوران بوده است.

وی درخصوص برخورد با موسسات مالی غیرمجاز و ساماندهی آنها، اظهار کرد: حضور موسسات اعتباری غیرمجاز در بازار پول و آثار مخرب آن بر نظام پولی و بانکی کشور پدیده منحصر به فردی بود. ریشه چندین ساله و رشد فزاینده این موسسات حاکی از آنچنان درجه نفوذی در قدرت بوده است که دولت های گذشته نه تنها با آنها برخورد نکردند، بلکه عملاً موجبات گسترش آنها را نیز فراهم کردند. نمونه هایی از آثار قدرت نمایی این شبکه های فساد را می توان در ماجرای برخورد بانک مرکزی با آنها دید که تبلور آن در حجم عظیمی از تخریب ها و فضاسازی ها علیه دولت، بانک مرکزی و شخص اینجانب نمود عینی یافت. 

وی با اشاره به ورود قاطعانه و جدی بانک مرکزی به مساله موسسات مالی غیرمجاز افزود: بی تردید ورود بانک مرکزی به این حوزه و خارج کردن این غده بدخیم نامشروع از نظام پولی کشور، رویدادی ماندگار در تاریخ خواهد بود که انتظار می رود تحلیل آثار اقتصادی و اجتماعی آن پس از افشای واقعیت هایی که هنوز گفته نشده، ابعاد بیشتری از این اقدام تاریخی را آشکار کند.

همچنین سیف در ادامه صحبت های خود، دستیابی به تورم تک رقمی پس از ربع قرن و رسیدن به بالاترین رشد اقتصادی دهه های اخیر که در سایه همکاری و هماهنگی تیم اقتصادی دولت و هدایت رئیس جمهوری حاصل شد، دستاوردی چشمگیر دانست.

رییس پیشین شورای پول و اعتبار ثبات بخشی به بازار ارز ار از دیگر دستاوردهای بانک مرکزی طی دوران تصدی گری خود دانست و گفت: آهنگ ثبات بازار ارز که از ابتدای دولت یازدهم و حتی قبل از شروع به کار دولت به دلیل انتظاراتِ مثبتِ حاکم شده بر جامعه آغاز شد تا فصل سوم سال گذشته به خوبی ادامه یافت. اما پس از آن، مجموعهای از رویدادهای خارجی و داخلی، این روند را معکوس و بازار ارز را ملتهب کرد. البته انباشت برخی عدم تعادل های موجود در اقتصاد کلان طی سال های قبل و اصرار بر ثبات نرخ ارز طی این سال ها زمینهساز تشدید التهاباتی شد که شاهد آن هستیم. 

سیف این پدیده را دارای ویژگی های پیچیده منحصر به فردی دانست و گفت: اگر چه صاحبنظران و تحلیلگران اقتصادی در این باره بسیار گفته و نوشته اند و اگر چه بخشی از این تحلیل ها درست و عادلانه است، اما به گمان من شاید جامعیت کافی را ندارد که یک دلیل اصلی آن عدم تقارن اطلاعاتی است که هم بین مجموعه تحلیلگران و هم بین آنان با مسئولین تصمیم گیر وجود دارد. 

وی در ادامه خاطرنسان کرد: البته بانک مرکزی می توانست با استفاده از تزریق ذخایر ارزی که اکنون در وضعیت مناسبی قرار دارد، برای مدتی این التهابات را مهار کند، اما ترجیح دادیم منافع ملی را در اولویت قرار داده و بهای آن را با قبول فشارها و توهین های ریز و درشت تحمل و از ذخـائر ارزی کشـور محافظت کنیم تا در ماه های چالشی پیشِ رو، دولت و بانک مرکزی برای مقابله با تنش های بیشتر از اقتدار لازم برخوردار باشند. شاید در مجالی دیگر در این باره بیشتر سخن بگویم.

رییس کل پیشین بانک مرکزی، ارتقای نظارت و افزایش شفافیت اطلاعات مالی در نظام بانکی به واسطه طراحی بومی مدل نوین نظارت براساس آخرین استانداردهای جهانی را یکی دیگر از اقدامات برجسته این دوره خواند و گفت: انتظار می رود با استقرار کامل این مدل شاهد ارتقای کارایی و اثر بخشیِ نظارت بر بانک ها باشیم. در عین حال، بخش هایی از مدل شامل تشدید استانداردهای نظارتی، جلوگیری از شناسایی و توزیع سودهای موهوم و تحکیم ذخایر مطالبات مشکوک الوصول از سال مالی 1394 با جدیت به مرحله اجرا گذاشته شد. بررسی حوزه های ریسکی بانک های پرخطر و تلاش برای مهار آنها با استفاده از ظرفیت های بانک مرکزی و سایر مراجع ذیصلاح اقدام مکملی در راستای نظارت موثر است که در این مدت به انجام رسید. 

بنا به گفته سیف، ابلاغ صورت های مالی همگرا با استاندارد بین المللی گزارشگری مالی، IFRS (با رعایت آستانه تحمل بانک¬ها) شامل شفاف سازی صورت های مالی (با 161 مورد تغییر) از سال 1394 در دوره وی به خوبی محقق شده است و این تغییرات مقدمه ای ضروری برای برقراری تعاملات بین-المللی و پیش¬نیاز انجام اصلاح ساختار نظام بانکی بوده است.

رییس کل سابق بانک مرکزی: رشد نقدینگی، اصلاح ساختار نظام بانکی و نیز مهار و مبارزه با فساد از جمله چالش های پیش روی نظام بانکی است

رییس پیشین شورای پول و اعتبار در ادامه سخنان خود رشد نقدینگی، استقلال بانک مرکزی، اصلاح ساختار نظام بانکی و نیز مهار و مبارزه با فساد در نظام اقتصادی کشور را از اصلی ترین چالش های پیش روی نظام بانکی کشور دانست.

وی رشد بالای نقدینگی را از جمله چالش های ساختاری اقتصاد ایران عنوان کرد و گفت: این چالش همواره فارغ از عملکرد دولت¬های مختلف البته با شیب¬های متفاوتی وجود داشته است، اگرچه ارقام نشان می دهد که متوسط نرخ رشد نقدینگی در دولت یازدهم و تاکنون از متوسط بلندمدت آن، پایین تر است. اما در هر حال مهار این رشد که مستلزم تغییرات بنیادی در ساختار اقتصادی کشور است یک اولویت محسوب می شود. 

سیف با بیان اینکه استقلال بانک مرکزی، یکی دیگر از ملاحظات مهم در نظام اقتصادی کشور است که باید هر چه زودتر تصمیم درستی در مورد آن گرفته شود، تصریح کرد: کمااینکه بسیاری از انتقادات جامعه، رسانه ها و حتی تحلیلگران اقتصادی و مالی نسبت به عملکرد بانک مرکزی وارد می بود اگر و فقط اگر خطاب آنها به یک بانک مرکزی مستقل بود. اما امروز واقعیت غیر از این است. اساساً بانکداری مرکزیِ مدرنِ جهانی در چند دهه گذشته دچار تحولی بنیادین شده است، در حالی که چند دهه است در قانون بانکداری مرکزی کشور ما هیچ تجدیدنظر معناداری صورت نگرفته است. بنابراین بدون تبیین اهداف روشن و استقلال عملیاتی، نمی توان و نباید از بانک مرکزی انتظار عملکردی مشابه بانک های مرکزی تراز جهانی را داشت.

به گفته سیف، استقلال واقعی بانک مرکزی مستلزم قانون مناسب، اعطای اختیارات لازم و کافی و تجهیز بانک مرکزی به سرمایه انسانی متخصص، حرفه ای و با انگیزه است که خود مستلزم ایجاد نظام انگیزشیِ مادی و معنوی، متناسب با مسئولیت های سنگین و خدمات آنان است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه حاصل مطالعات گسترده و جلسات کارشناسی متعدد بانک مرکزی از سال 1393 تا امروز درباره اصلاح ساختار بانک ها، اکنون به طرحی مدون تبدیل شده، عنوان کرد: این طرح در ماه های اخیر در چند جلسۀ فرادستگاهی، ارایه و اصلاحات لازم در آن اعمال شده و اکنون آماده اجراست. ناترازی ترازنامه بانک ها و ناترازی درآمد و هزینه و جریان نقدی ورودی و خروجی، امروز در حدی است که اگر اقدام اصلاحی انجام نشود، تحمل خسارت های غیرقابل جبران، نتیجه طبیعی آن خواهد بود. اگر چه اینجانب بیش از دو سال است به موازات کار مستمر در این موضوع، خطرات عدم اقدام را در فرصت های مناسب به کرات گوشزد کرده ام، اما در این جا نیز مایلم یکبار دیگر بر ضرورت، فوریت و بهای سنگین عدم اقدام در زمینه اصلاح ساختار نظام بانکی تاکید کنم.

وی مشکل نرخ سود بانکی و چسبندگی بالای را وابسته به انجام اصلاحات در نظام بانکی دانست و گفت: هرگونه اقدامی به منظور تعدیل نرخ سود بانکی، ضمن اینکه باید با اقتضائات کلان اقتصادی تناسب داشته باشد، توفیق و استمرار آن در بلندمدت، وابستگی قطعی به رفع عدم تعادل های موجود در نظام بانکی دارد.

سیف در ادامه با بیان اینکه پدیده فساد و رشد و گستردگی آن، واقعیت تلخی است که عرصه را بر اقتصاد کشور در حوزه های مختلف تنگ کرده، تصریح کرد: یکی از این حوزه ها، نظام پولی و بانکی کشور است. در کنار و به موازات رشد موسسات مالی و اعتباری غیر مجاز، گروه های ذینفع و تضاد و تعارض منافع بسیار گستردهئای در بخشی از نظام بانکی نیز ریشه دوانیده است که علناً به تهدیدی جدی برای نظام نظارت بانکی که فاقد قدرت قانونی لازم برای مقابله با آن است، تبدیل شده است. امروز با هویت های مالی نامتعارف، چندلایه و پیچیده متصل به بانک های خاص مواجه هستیم که با سوءاستفاده از منابع بانکی کشور، از قدرت و درجه نفوذ بالایی برخوردارند. 

وی با اشاره به تلاش های صورت گرفته در دوران مسئولیت خود برای مهار و مبارزه با فساد در نظام اقتصادی کشور گفت: در طول دوره 5 ساله تصدی اینجانب و در راستای ایفای مسئولیت نظارتی بانک مرکزی بعضی از اینگونه فعالیت ها و سوءاستفاده ها با تلاش و مشقت بسیار براساس بررسی های ویژه نظارتی، شناسایی و مستندسازی شد و مراتب همزمان به استحضار رئیس¬جمهور محترم رسید و ایشان نیز نسبت به پیگیری جدی موضوع تاکید داشتند، متعاقب آن، با استفاده از حداکثر ظرفیت قانونی موجود، اقداماتی با هدف توقف و جلوگیری از ادامه این تخلفات و برخورد مناسب با عوامل آن به عمل آمد که البته هزینه هایی را برای اینجانب و همکارانم به همراه داشت.

وی در ادامه افزود: در عین حال از آنجایی که ظرفیت بانک مرکزی در این باره بسیار اندک است، برخی از این گزارش ها در اختیار سایر مراجع ذیصلاح  قرار گرفته تا نسبت به توقف کامل و برخورد مناسب با عوامل ذیربط اقدام لازم به عمل آید.

وی خطاب به کارکنان شریف و مدیران شبکه بانکی گفت: من نزدیک به چهار دهه در این نظام خدمت کرده ام که به استثنای پنج سال اخیر، عمده آن در کنار و همپای شما بوده¬ و منجر به صمیمیت و انس و الفتی متقابل شده است. اما در طول دوره پنج ساله اخیر همواره نگران بودم که تغییر رفتار و عمل من که ذاتاً متاثر از جایگاه و مسؤلیت های بانک مرکزی است و به طور طبیعی مستلزم حساب خواهی، عدم اجابت برخی درخواست ها و بعضاً برخورد است، آن رابطه قدیمی دوستانه را از بین برده باشد. ولی در طول زمان کوتاه دو سه روز اخیر، پیام های زیادی دریافت کردم که آثار آن نگرانی را به طور کامل زدود و آشکار کرد که درجه معرفت و درک شما عزیزان فراتر از تصور من بوده است. ابراز لطف و محبت بسیاری از شما همکاران صدیق و مهربان در حدی است که در این مجال ضمن شکرگزاری به درگاه خداوند رحمان، سپاس و تشکر بی حد خود را تقدیم شما بزرگواران می کنم و از این بابت بسیار خشنودم.

سیف کارکنان بانک مرکزی را خالقان واقعی عملکرد این بانک در دوران تصدی گری خود خواند و گفت: اعضای محترم هیات عامل، معاونین، مدیران، کارشناسان و کارکنان صدیق و پرتلاش بانک مرکزی است که در طول این دوره 5 ساله، خالقان واقعی عملکردی بودند که به اختصار گزارش شد. البته نقش و جایگاه این عزیزان متفاوت بوده است. در این دوره همکارانی داشتم که بدون اغراق از شب و روز خود مایه گذاشتند تا کار مهمی بر زمین نماند، دست همه آنها را می بوسم و به گرمی می فشارم.

رییس کل پیشین بانک مرکزی در پایان ضمن تشکر از الطاف مقام معظم رهبری، حُسن نیت، اعتماد و حمایت های ریاست محترم جمهوری گفت: خداوند سبحان را شکرگزارم که توفیق خدمت به میهن اسلامی را به من عنایت کرد. در اینجا جا دارد از اعضای هیأت دولت، روسا و مدیران قوه مقننه و قضائیه، اعضای شورای پول و اعتبار، هیأت نظارت بر اندوخته اسکناس، هیات نظار بانک مرکزی و ملت شریف ایران سپاسگزاری کنم و برای همکار ارجمندم جناب آقای دکتر همتی در دوران حساس پیشِ رو، آرزوی موفقیت کنم.