ویتامینی ضروری ولی چالش برانگیز

محل سکونت: هرچه محل سکونت‌تان از خط استوا بیشتر فاصله داشته باشد، سطح ویتامین‌ D بدنتان پایین‌تر خواهد بود. همچنین در طول زمستان پرتوهای فرابنفش (UVB B) که منجر به تولید ویتامین‌ D در بدن می‌شوند کمتر به سطح زمین می‌تابند. بنابراین مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین‌ D و مکمل‌های غذایی در روزهای کوتاه سال بیشتر توصیه می‌شود.

کیفیت هوا: ذرات کربنی که بر اثر سوخت‌های فسیلی سوزاندن چوب و مواد دیگر در هوا پراکنده هست مانع رسیدن پرتو فرابنفش مفید به زمین و جذب پوستی آن می‌شوند. شاید عجیب به نظر برسد اما با توجه به این که لایه ازن لایه محافظ زمین دربرابر پرتوهای فرابنفش است، آلودگی هوا در نقشی متضاد با ایجاد سوراخ‌هایی که در لایه ازن کرده است، احتمال رسیدن پرتوهای فرابنفش B را افزایش می‌دهد!

استفاده از ضدآفتاب‌ها: کرم‌های ضدآفتاب با جلوگیری از رسیدن پرتوهای فرابنفش Bبه پوست مانع آفتاب سوختگی می‌شوند. بنابراین به نظر می‌رسد افرادی که از کرم‌های ضدآفتاب استفاده می‌کنند سطح ویتامین‌ D پایین‌تری داشته باشند. اما موضوعی که در واقعیت رخ می‌دهد این است که اکثر افراد به میزان کافی کرم ضد آفتاب به پوست خود نمی‌زنند که مانع جذب تمام پرتوهای فرابنفش B شود. بنابراین نگرانی کمبود ویتامین‌ D به خاطر مصرف ضدآفتاب‌ها خیلی جدی نخواهد بود.

رنگ پوست: ملانین رنگدانه‌ای در پوست است که موجب تیره شدن پوست می‌شود. این رنگدانه با ترکیبی در پوست که آغازگر تولید ویتامین‌ D در پوست است، برای جذب پرتوفرابنفش B رقابت دارد. بنابراین افرادی که رنگ پوست تیره‌تری دارند باید زمان بیشتری در معرض خورشید قرار بگیرند تا به میزان مساوی با یک فرد سفیدپوست ویتامین‌ D تولید کنند.

وزن: چربی‌های بدن ویتامین D را به خود جذب می‌کنند. در گذشته تصور می‌شد این خاصیت بافت چربی مانند ذخیره‌ای برای ویتامین ‌D عمل کند و در زمان‌هایی که بدن با کمبود تولید ویتامین ‌D یا کمبود دریافت آن از طریق مواد غذایی و مکمل‌ها مواجه است، آن را در اختیار بدن قرار دهد. اما مطالعات نشان داده‌اند که چاقی ارتباط مستقیمی با کمبود ویتامین ‌D دارد. بنابراین احتمالا اضافه وزن مانع در دسترس قرار گرفتن این ویتامین در بدن می‌شود.

سن: افراد میانسال در مقایسه با جوان‌ترها میزان کمتری از ماده آغازگر ویتامین‌ D که با جذب پرتوهای فرابنفش به پیش‌ساز این ویتامین تغییر پیدا می‌کند، در پوست خود دارند. نتایج آزمایش‌ها نیز نشان می‌دهد افراد مسن در مجموع توانایی کمتری برای تولید ویتامین‌ D در بدن دارند.

معجزه‌گر یا بی‌اثر؟!

با توجه به مشکلات متعددی که به کمبود ویتامین ‌D در بدن نسبت داده می‌شوند (مانند پوکی استخوان، افسردگی، مشکلات خواب، بیماری ام‌اس و ...) تجویز مکمل دارویی این ویتامین توسط پزشکان در فصولی که طول روز کوتاه‌تر است و همچنین در خانم‌ها که به دلیل نوع پوشش خود سطح تولید ویتامین ‌D پایین‌تری دارند و افراد مسن بسیار فراگیر شده است. اما به گزارش سی.‌ان.‌ان و گاردین، یافته‌های اخیر دانشمندان نیوزیلندی حاکی است که این ویتامین‌ تاثیر چندانی بر سلامت استخوان‌ها و پیشگیری از شکستگی‌ها در موارد حاد ندارد. اگرچه این مکمل می‌تواند در موارد ساده‌تر مانند مو برداشتگی‌ها به بهبود فرد کمک کند. اما با توجه به این که مصرف چنین مکملی با توجه به محلول در چربی بودن ویتامین D با محدودیت‌هایی روبه‌روست، شاید بهتر باشد که دیدگاه نظام ‌پزشکی و افراد جامعه برای تجویز و مصرف ویتامین‌ D از قرصی که حلال تمامی مشکلات است تغییر پیدا کند و این ویتامین با نظارت بیشتری تجویز و مصرف شود.

چرا ویتامین D اضافی؟

مکمل‌های ویتامین‌ D در صورتی که به صورت ماهانه به صورت خوراکی یا تزریقی در حد مجاز تجویز شود، مشکلی ایجاد نخواهد کرد. اثرات جانبی ویتامین D معمولا فقط در زمانی که بیش از حد مجاز مصرف شود، ایجاد می‌شود که شامل ضعف، خستگی شدید، خواب‌آلودگی، سردرد، بی‌اشتهایی، خشکی دهان، حس مزه فلز در دهان، حالت تهوع و استفراغ است.

مصرف میزان بیش از حد‌ این ویتامین‌ می‌تواند بسیار خطرناک باشد و میزان کلسیم خون را بشدت افزایش دهد. بنابراین در مواردی که فردی دچار کمبود شدید ویتامین D است و پزشک ناچار است برای مدت کوتاهی مقادیر زیادتری از ویتامین را تجویز کند، بیمار باید کاملا تحت نظر باشد.