کسادی در کرانه مکران!

چرا مکران؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون، یکی از مهم‌ترین قابلیت‌های این منطقه، مجاورت آن با آب‌های آزاد بین‌المللی در سرتاسر مرز جنوبی، همسایگی مستقیم با کشورهای پاکستان و افغانستان و به طور غیرمستقیم با کشورهای آسیای مرکزی( از طریق ترکمنستان) است که برای این کشورهای محصور در خشکی( به جز پاکستان)، راهی غیرقابل‌چشم‌پوشی به دریاهای آزاد محسوب می‌شود. ولی متاسفانه، زیرساخت‌های توسعه و بسترهای ترانزیتی آن با سطح استاندارد جهانی، فاصله‌ای چشم‌گیر دارد. استان سیستان‌و‌بلوچستان در مسیر دو کریدور از سه کریدور ترانزیتی بزرگ دنیا قرار دارد. این امر، منطقه مکران را به‌عنوان محور ترانزیتی طرح توسعه جنوب شرق مطرح می‌کند. در صورت راه‌اندازی محور ترانزیتی کشور، که از بندر چابهار آغاز و با عبور از شهرهای استان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی، رضوی و شمالی به کشورهای آسیای میانه ختم می‌شود، این منطقه محروم، از فقر و محرومیت خارج خواهد شد و به سوی توسعه حرکت خواهد کرد.

بندر مهم استراتژیک

بندر چابهار یکی از چهارراه های اصلی کریدور جنوبی تجارت جهانی نیز محسوب می‌شود. این بندر به علت موقعیت استراتژیک خود و دست‌یابی به آب‌های آزاد بین‌المللی، جایگاه ویژه‌ای در مبادلات بین ایران و سایر نقاط منطقه دارد. چابهار در مقایسه با سایر نقاط ساحلی ایران، مزیت‌های خاص خود را دارد. آب های عمیق در خلیج چابهار شرایط پهلوگیری کشتی های بزرگ و ایجاد تاسیسات بندری را فراهم می کند. این بندر مهم‌ترین بندر تجاری خارج از حوضه خلیج فارس است و در مواقع جنگ و بحران‌های منطقه‌ای می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای از نظر سیاسی و راهبردی ایفا کند. قرار گرفتن چابهار در یک خلیج، موقعیت بندری ایده‌آلی برای توسعه فیزیکی در آینده به آن می‌بخشد که بسیاری از بنادر دنیا از آن محرومند.

یک نکته مهم

این بندر می تواند ایران را از حاشیه‌های آب‌های خلیج‌فارس دور کند. در صورت افزایش ظرفیت پهلوگیری کشتی های سنگین و همچنین انتقال نفت خام ازطریق لوله‌کشی به سواحل مکران، امکان بستن تنگه هرمز در ظرف چند ساعت بدون متضرر شدن وجود دارد؛ موضوعی که می‌تواند ما را از لحاظ اقتصادی و قدرت در منطقه تقویت کند.

دغدغه رهبر انقلاب درباره مکران

از آنجایی که نگاه رهبری نظام همواره راهبردی بوده‌است، نخستین بار در سال1363، ایشان در دیدار از دانشگاه علوم دریایی امام خمینی(س) و اعطای سردوشی، دغدغه خود درباره این سواحل را اعلام کردند. باری دیگر در آذر سال 93، حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای در دیدار جمعی از فرماندهان و مسئولان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، در بخشی از فرمایشات‌شان دوران صلح را فرصت مغتنمی برای خدمت نیروهای مسلح در بخش‌های علمی، سازندگی و افزایش بازدارندگی خواندند و تاکید کردند که «مساله آبادسازی سواحل مکران نیز جزو همین کارهای اساسی است که باید با همکاری دولت، برنامه‌های مورد نظر در این منطقه با سرعت بیشتری دنبال شود». امیر سیاری نیز در همین دیدار بیان کرد: «توسعه سواحل مکران و اقتدار دریایی از برنامه‌های ما ست».

سازمانی برای توسعه منطقه

پس از بیان این دغدغه‌ها در آبان سال 95 بود که نمایندگان مجلس شورای اسلامی با رای خود موافقت خود را با ایجاد« سازمان توسعه سواحل مکران» اعلام کردند. البته در طرحی که به رای نمایندگان مجلس گذاشته شد آمده است که پس از تامین اعتبار در بودجه، سنواتی ایجاد می‌شود. این طرح با 122 رای موافق، دو مخالف و چهار رای ممتنع از مجموع 200 نماینده حاضر در صحن تصویب شد. این طرح در اجرای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، موضوع افزایش توان مقاومت و کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد کشور و همچنین اجرای سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه در دستور کار مجلس قرار گرفت. همچنین موضوع تقسیم کار و تعیین نقش ملی در مناطق استان‌ها، نواحی و سواحل و جزایر کشور و نیز حمایت دولت از سرمایه‌گذاری در مناطق کمتر توسعه یافته، توسعه اقتصاد دریایی جنوبی کشور و ایجاد مناطق مهم اقتصادی در زمینه‌های دارای مزیت به منظور بهره‌برداری از استعدادهای سواحل جنوب شرقی کشور، بهره‌برداری جامعه محلی، استفاده از سرمایه‌ها و فرصت های بین‌المللی و کاهش عدم تعادل های مناطق کشور، «سازمان توسعه سواحل مکران پس از تامین اعتبار در بودجه سنواتی» به عنوان سازمان توسعه‌ای با شخصیت شرکتی برای برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر برنامه‌های توسعه در سواحل مکران در محدوده شهرستان‌های میناب، سیریک، جاسک، چابهار و کنارک ایجاد می‌شود. اساس‌نامه این سازمان «پس از تصویب هیات وزیران ظرف چهار ماه به مجلس شورای اسلامی ارائه» و آیین‌نامه‌های مالی و معاملاتی مربوط حداکثر ظرف مدت چهار ماه پس از تصویب قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه به پیشنهاد سازمان توسعه مذکور به تصویب هیات وزیران می‌رسد.

وظایف این سازمان چیست؟

بر مبنای این طرح،کلیه وظایف و اختیارات دستگاه‌های اجرایی، نهادها و موسسات عمومی (به غیر از دفاعی- امنیتی، قضایی و امور خارجه ) و همچنین کلیه دارایی‌های دولت و دستگاه‌های اجرایی، اعم از منقول و غیرمنقول و طرح‌ها و پروژ‌ه‌ها (در حال بهره‌برداری یا اجرا)، در منطقه سواحل مکران به این سازمان واگذار می‌شود. این محدوده در چارچوب قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری، صنعتی جمهوری اسلامی ایران و قانون تشکیل شرکت سرمایه‌گذاری‌های خارجی ایران اداره می‌شود.

مجلس وظیفه اش را انجام داد

نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی می‌گوید که مجلس وظیفه اش را در قبال مکران انجام داده است و حال نوبت دولت است. علیم یار محمدی گفت: «در گذشته مطالعاتی روی منطقه مکران صورت گرفته بود. در این مرحله، با توجه به گزارش‌هایی که به رهبری داده شده بود و با توجه به اشراف ایشان به منطقه سیستان و بلوچستان و حضورشان در این منطقه و ظرفیت استان های همجوار، این طرح به مجلس آمد. فرمان تاریخی رهبر انقلاب به دستگاه های اجرایی برای توسعه سواحل مکران که فراموش شده بود، صادر شد. این فرمان یک سند فرا دستی است. مجلس نیز در برنامه ششم به صورت روشن به آن پرداخته است و رسیدگی به آن به عهده دولت است».

نخستین قدم از سوی وزارت دفاع

عضو کمیسیون عمران مجلس درباره پیگیری های این طرح از دولت گفت: «با پیگیری هایی که داشتیم مشخص شد یک هیات موسس برای احداث این سازمان از سوی رهبر انقلاب، دولت و دستگاه های مربوطه در آن ایجاد شده است. نخستین قدم، در راستای استفاده از این سواحل، از سوی وزارت دفاع برداشته شده است. این وزراتخانه در حال حاضر در این منطقه کار مطالعاتی انجام می‌دهد. در این مطالعات مکران از لحاظ سکونت گاه ها، صنایع، بندرگاه و مواردی از این دست بررسی می شود».

این‌گونه مکران به جایی نمی‌رسد

یار محمدی در ادامه با بیان اینکه اقدامات دولت برای توسعه این منطقه کافی نیست، گفت: «متاسفانه دولت مبلغی که برای توسعه مکران اختصاص داده است، بسیار ناچیز است و با این نوع نگاه نمی‌توان از ظرفیت های این منطقه استفاده کرد». وی افزود: « اگر قرار باشد کار به این روش ادامه پیدا کند، من فکر نمی کنم در این سال ها و دهه ها توسعه مکران به جای خاصی برسد. این ظرفیتی است که باید در آن سرمایه گذاری کرد، در غیر این صورت نمی‌توان امیدی به توسعه این منطقه داشت. با روشی که به کار گرفته شده است، چشمم آب نمی خورد که این منطقه توسعه‌ای پیدا کند».

توجه بیشتر به بُعد نظامی اشتباه است

نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی در راستای اقدامات وزارت دفاع در مکران گفت: « من احساس می کنم تلاش‌ها آن‌گونه که در راستای آن سند فرادستی است، صورت نمی گیرد. دستگاه متولی امر، وزارت دفاع است و احساس می‌شود بیشتر به بُعد نظامی این منطقه توجه می‌شود که نباید این‌گونه با این منطقه برخورد کرد، بلکه باید به همه جوانب توسعه سواحل مکران توجه شود».

درآمدی بیشتر از صنایع

یارمحمدی درباره ظرفیت های این منطقه گفت: «محورهای مواصلاتی، صنایع و نکته مهم دسترسی به آب‌های آزاد از مسائلی است که باید به آن توجه ویژه شود. طبق اظهار نظر کارشناسان، این سواحل، در مقایسه با بسیاری از صنایع، می تواند درآمد بیشتری برای ایران داشته باشد، اما به نگاه ویژه دولت به این مساله نیاز دارد».

برنامه‌ریزی در ایران لحظه‌ای‌است

یارمحمدی با بیان اینکه سواحل مکران در منطقه بی‌نظیر است، گفت: « این منطقه از لحالظ ارزش‌گذاری در بنادر ارتباطی در رده چهارم جهان است. طبق اعلام کارشناسان، نه گواتر و نه بندر عمان، جایگاهی مانند سواحل مکران ندارند و این سرمایه به بطالت رفته است. متاسفانه برنامه‌ریزی در کشور ما لحظه ای ‌است؛ تصمیماتی آنی را اتخاذ می کنند و بعدآن را فراموش می‌کنند. این اتفاق برای توسعه سواحل مکران نیز اتفاق افتاده است».

مکران نیازمند توجه

تماس‌های ما برای صحبت با ایوب درویشی، فرماندار چابهار و علی اوسط هاشمی، استاندار سیستان و بلوچستان بی نتیجه ماند. اما آن‌گونه که از صحبت های مسئولان استان سیستان‌و‌بلوچستان برداشت می‌شود، اگر جدی به آن توجه نشود مکران در پیچ و‌خم مصوبات و بی‌توجهی‌ها خواهد ماند؛ محوری که می‌تواند به راحتی ما را به آب های آزاد برساند و از طرفی با توجه به ظرفیت های گردشگری، شیلات و مسائلی از این دست، باعث رونق اقتصادی منطقه ای شود که مردمش در محرومیت به سر می‌برند.