نگین زمردی که محو شد
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، شمیران نگین زمردی تهران، محله‌ای اعیان‌نشین است که پادشاهان بسیاری از سلسله قاجار تا پهلوی را به‌خود دیده است. تا سه دهه قبل، شمیران با باغ‌های خود هوش از سر مردم تهران می‌برد اما طی 12 سال گذشته، مال‌سازان چنان بر پیکر شمیران و باغ‌هایش تاخته‌اند که دیگر اثری از آن زمرد سبز باقی نمانده است. کافی است یک‌بار گذرتان از نیاوران به تجریش افتاده باشد آن‌گاه متوجه عمق فاجعه هجوم مال‌سازان به این منطقه می‌شوید. به‌جای هر باغ شمیران، یک مال پر زرق و برق سبز شده است. مال‌هایی که شاید تعداد آن‌ها به عدد 40 برسد. نکته قابل توجه اینجاست که بسیاری از کسبه محله نیاوران از کسادی بازار خود گله‌مند هستند. کم نیستند برندهای مطرحی که به امید سودهای نجومی در محله عیان‌نشین نیاوران فروشگاهی راه‌اندازی کرده‌اند اما حتی یک‌سال به‌طول نینجامیده است که تمامی امیدهای آن‌ها ناامید شده و به‌دلیل کسادی بازار، قفل بزرگی بر در این فروشگاه‌ها زده شده است. تراکم فشرده مال‌ها و کسادی بازار موضوعی است که هیچ‌گاه مال‌سازان به آن توجه نکرده‌اند.
باغ نیاوران قربانی «اطلس مال»
مال‌ها نفس شمیران را بریده‌اند. آخرین قربانی عطش سیری‌ناپذیر مال‌سازان در نیاوران، باغی بود که سال‌ها به‌عنوان پارکینگ «کاخ نیاوران» از آن استفاده می‌شد. پروژه عظیمی به‌نام «اطلس مال» از میان این باغ سر برآورد؛ پروژه‌ای که ابتدا قرار بود محل ایستگاه مترو محله نیاوران باشد اما به یک‌باره تبدیل به یک مال شد. این پروژه که تاکنون به‌بهره‌برداری نرسیده، موجب نشست و ترک خوردن کاخ نیاوران شده است. به‌گفته کارشناسان با افتتاح «اطلس مال» شاهد اتفاقات ناخوشایند دیگری خواهیم بود. به‌تازگی خبرهایی از یک قربانی جدید به‌گوش می‌رسد؛ این‌بار مال‌سازان به باغ «برال» در محله «اراج» نیاوران چشم طمع دوخته‌اند. هر لحظه ممکن است به‌دلیل قانون «حقوق مالکانه» مجوز ساخت پروژه‌ای همانند «اطلس مال» در این باغ صادر شود. باغی که اگر افکار عمومی نسبت به حفظ آن حساسیت نشان ندهد، محکوم به فناست.
داستان باغ «برال»
اما چگونه باغ «برال» تاکنون از دسترس مال‌سازان در امان مانده است و هم‌اکنون مال‌سازان سودای ساخت یک مال عظیم در آن دارند. این باغ کجاست؟ در منتهی‌الیه شمال غربی محله «اراج» نیاوران، باغ معروفی به‌نام «برال» وجود دارد. این باغ متعلق به تیمسار «برال یهودی» بوده است که پس از انقلاب، به اسراییل مهاجرت می‌کند و املاکش در نیاوران مصادره می‌شود.
مالکیت باغ «برال» نیز در اختیار وزارت دفاع و سپاه قرار می‌گیرد. در دهه 60 ساخت و سازهایی به‌صورت سوله و ساختمان‌های اداری به‌نام مجمتع «شهید شاه‌آبادی» در این باغ انجام می‌شود اما باوجود این ساخت و سازها ، حدود نیمی از این ملک همچنان به‌عنوان باغ باقی می‌ماند. نکته جالب و مهم درباره این باغ این است که قنات اصلی محله اراج در این باغ واقع شده است و یکی از دلایل حفظ نیمی از این باغ می‌تواند وجود همین قنات باشد.
فروش باغ «برال» به شرکت «شستان»
پای باغ «برال» زمانی به شهرداری تهران کشیده شد که مالک آن تصمیم به فروش آن گرفت. براساس شواهد، سه سال پیش وزارت دفاع این ملک را به شرکت «شستان» واگذار می‌کند. هلدینگ «شستان» نیز این ملک را به شرکت «سمت و سوی» واگذار می‌کند. مالکان جدید برای خرید آن مبلغ هنگفتی پرداخت می‌کنند. آن‌ها با رویای ساخت مجتمع تجاری در فضای صد درصدی این ملک، این مبلغ هنگفت را پرداخت می‌کنند. اما پس از آنکه مالک برای صدور مجوز به شهرداری تهران مراجعه می‌کند، متوجه این مساله می‌شود که اسناد ملک به‌صورت باغ بوده و در طرح تفصیلی شهر تهران نیز این ملک به‌صورت لکه فضای سبز دیده شده است. پرونده این ملک به کمیسیون ماده پنج برای صدور مجوز ارجاع داده می‌شود. کمیسیون ماده پنج مجوز ساختی تنها برای 30 درصد از این ملک صادر می‌کند و اعلام می‌کند که 70 درصد باقی مانده از ملک نیز طبق قانون باید به شهرداری واگذار شود. تمامی درخت‌های باغ، پلاک‌کوب و شناسنامه‌دار هستند. طبق قانون، صدور هرگونه مجوز، قطع یا جابه‌جایی درخت‌ها منوط به اعلام نظر کمیسیون ماده هفت است.
پروانه پیشنهادی، پاسخگوی هزینه‌های گزاف نبود
شهرداری برای اعلام نظر کارشناسی طبق قانون، این پرونده را به یکی از شرکت‌های مشاوره خود واگذار می‌کند. پرونده درخواست مجوز برای ملک، به شرکت مهندسی و مشاوره‌ای به‌نام «پارس‌بوم» برای اظهار نظر کارشناسی ارجاع داده می‌شود. این شرکت نیز با واگذاری بیش از 30 درصد از ملک مخالفت کرده و عنوان می‌کند، بخشی از اراضی این ملک باید برای اجرای برخی از پروژه‌های عمرانی شهر آزادسازی شود. پس از انجام اصلاحی‌های مورد نظر، مالک می‌تواند در آن 30 درصد از ملک ساخت و ساز انجام دهد. از آنجایی که مالک برای این ملک هزینه گزافی پرداخت کرده است، ساخت و ساز تنها در 30 درصدملک مقرون به‌صرفه نبود وبه همین دلیل به نظر کارشناسی اعتراض کرده و دوباره اقدام به رایزنی با شهرداری برای گرفتن درصد بیشتر می‌کند. پس از پیگیری‌های مالک برای تصرف بیشتر از 30 درصد، سرانجام شهرداری به مالک پیشنهاد احداث دهکده سلامت( هتل بیمارستان) را می‌دهد. در صورت اجرای چنین طرحی مالک مجاز به ساخت تمامی سطح پس از اصلاح و اجرای پروژه دهکده سلامت خواهد بود. براساس شواهد تاکنون هیچ‌گونه توافقی با مالک از سوی شهرداری صورت نگرفته است و طی سه سال گذشته باغ به‌صورت متروکه رها شده است.
سرنوشت شوم باغ با حقوق مالکانه
اما نگرانی که درباره این باغ وجود دارد، مساله حقوق مالکانه است. طبق قانون شهرداری باید ظرف مدت زمان 18 ماه حق و حقوق مالکانه را پرداخت کند. این کار با تملک ملک از سوی شهرداری یا صدور مجوز برای مالک انجام می‌شود. به‌دلیل آنکه این مدت زمان طی شده است، شهرداری باید برای این باغ تصمیم‌گیری کند. باتوجه به اینکه شهردای درحال حاضر حتی هزینه‌های جاری خود مانند پرداخت حقوق پرسنل را از بانک شهر وام می‌گیرد و خزانه شهرداری خالی است، توانایی تملک این باغ را ندارد و تنها راه باقی مانده صدور مجوز است. اگر وضعیت پرونده باغ «برال» همچنان بلاتکلیف بماند، مالک می‌تواند در دستگاه قضایی از شهرداری به‌دلیل عدم صدور مجوز شکایت کند. اگر مالک وارد پروسه قضایی شود،می‌تواند برای صدور مجوز از دستگاه قضایی حکم بگیرد. در این صورت شهرداری نیز ملکف به صدور پروانه ساختمانی برای این باغ است.
داستان «اطلس مال»
تکرار سرنوشت پروژه «اطلس‌مال» در باغ «برال» کابوسی برای همه شهروندان تهرانی است. اما پروژه «اطلس‌مال» چگونه موفق شد مقابل کاخ نیاوران و در یک باغ مجوز بگیرد. پروژه عظیمی که سر از سریال تلویزیونی پرمخاطبی چون پایتخت درآورد. داستان «اطلس مال» از تغییر طرح تفصیلی شهر تهران آغاز می‌شود. طبق پیش‌بینی و جانمایی صورت گرفته در طرح تفصیلی شهر تهران، زمینی که این مال در آن احداث شده است برای احداث ایستگاه مترو نیاوران درنظر گرفته شده بود. پس از فروش این باغ به شرکت اطلس ایرانیان برای احداث پروژه «اطلس مال»، مکان ساخت ایستگاه مترو نیاوران به محل دیگری منتقل شد. در پی اعتراض شهروندان ساکن منطقه نیاوران به احداث پروژه «اطلس مال» بررسی نحوه واگذاری و فروش زمین این پروژه در دستور کار شورای عالی شهرسازی و معماری قرار گرفت.مالکیت این پروژه در تاریخ 29/7/89 از شهرداری تهران به شرکت سرمایه‌گذاری اطلس ایرانیان واگذار و در تاریخ 28/12/91 پروانه ساخت آن توسط شهرداری منطقه یک صادر می‌شود.
چرا مخالف اجرای «اطلس مال» بودند؟
مخالفان اجرای این پروژه دلایل بسیاری را برای این مخالف عنوان می‌کردند که مهم‌ترین آن‌ها درباره تغییر مکان ایستگاه مترو بود. باتوجه به وجود قنات‌های بسیار زیاد در این منطقه، بی‌شک مهندس مشاور این پروژه از نظر طراحی و مکان‌یابی، این مکان را مناسب برای احداث ایستگاه مترو تشخیص داده است.همچنین این زمین در مالکیت شهرداری تهران بوده و اختصاص دادن آن به شرکت مترو برای ساخت ایستگاه قطعا به صرفه بوده و هزینه زیادی را متوجه بودجه شهرداری تهران که بیشتر آن از فروش تراکم و شهر فروشی تامین شده است، نخواهد داشت. کاربری این زمین طبق طرح تفصیلی پارکینگ است و با احداث پارکینگ طبقاتی روی ایستگاه مترو، بار ترافیکی منطقه به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یافت. خرید زمینی با متراژ بالا به‌جای زمین فروخته شده به پروژه اطلس مال جهت احداث ایستگاه مترو، قطعا هزینه زیادی را برای شهرداری و شرکت بهره‌برداری راه آهن شهری تهران و حومه (مترو) خواهد داشت.
ترک کاخ نیاروان به‌خاطر«اطلس مال»
کارشناسان مدیریت شهری تنها مخالفان اجرای پروژه «اطلس مال» نبودند. سازمان میراث فرهنگی نیز یکی از مخالفان این پروژه بود. این پروژه به حریم ثبت ملی شده کاخ نیاوران تجاوز کرده است. به‌گفته رییس مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران، اتفاقات بد در حوزه کاخ به همین نشست‌ها محدود نمی‌شود و ممکن است اتفاق بدتری بیفتد. پروژه «اطلس مال» وضعیت ژئوتکنیک، ژئوفیزیک و آب‌های سطحی و زیرزمینی منطقه را تحت‌تاثیر قرار داده و آن‌ها را به هم زده است. یکی از عوامل نشست زمین و ایجاد برخی ترک‌ها در صاحبقرانیه و بخش‌هایی از مجموعه کاخ نیاوران،ساخت این طرح بوده است. براساس مطالعات انجام شده، قنات‌هایی که زیر کاخ صاحبقرانیه قرار گرفته‌اند، به یک مجتمع به نام اطلس مال می‌رسند.
سخن آخر
6 هزار هکتار از باغ‌های تهران پس از تصویب طرح برج باغ‌ها در شورای شهر دوم نابود شده‌اند. حال زمان آن رسیده است که مسئولان از خواب غفلت بیدار شده و برای حفظ اندک باغ‌های باقی مانده تهران تدبیری بیندیشند.اگر باغ‌های فعلی نابود شوند، دیدن آسمان آبی تهران برای همه شهروندانش رویایی دست نیافتنی خواهد شد.
