ایرانی‌ها سالانه چند تن غذا دور می‌ریزند؟
چارچوب بین‌المللی جدیدی برای قدرت دادن به دولت‌ها، کارخانجات و نهادها به جهت اندازه‌گیری، گزارش و مدیریت اتلاف و دور ریز مواد غذایی تنظیم شده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که یک‌سوم مواد غذایی طی جابه‌جایی از محل تولید به محل مصرف از بین می‌روند.
این در حالی است که 800 میلیون نفر در جهان به سوءتغذیه دچار هستند. اتلاف و دورریز مواد غذایی سالانه 940 میلیارد دلار به اقتصاد جهان لطمه وارد می‌کند. علت انتشار 8درصد از گازهای گلخانه‌یی اتلاف و دورریز مواد غذایی است که بعد از کشورهای چین و امریکا در رتبه سوم انتشار گازهای گلخانه‌یی قرار می‌گیرد. به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، سازمان‌های بین‌المللی در جلسه انجمن رشد سبز جهانی (3GF) طی اقدامی مشترک طرحی را برای کاهش اتلاف و دورریز مواد غذایی ارائه کردند. این استانداردها برای نخستین بار در سطح جهان تدوین شده‌اند تا کارخانجات و دولت‌ها بتوانند بر کیفیت مواد غذایی نظارت داشته باشند و دورریز آن را مدیریت و گزارش کنند. شکایت‌های متعدد کارخانجات و کشورها مبنی بر افزایش اتلاف و دورریز مواد غذایی باعث شد تا سازمان‌های جهانی به فکر تدوین استانداردهای فراگیر بیفتند. با این حال، بسیاری از کشورها آمار دقیقی از محل و نحوه به وقوع پیوستن اتلاف مواد غذایی در داخل مرزهای خود ندارند. علاوه بر این، تعریف اتلاف مواد غذایی در کشورها تفاوت بسیاری با هم دارد و بدون یک استاندارد دقیق و فراگیر تحلیل داده‌های کشورهای مختلف
تقریبا غیر ممکن است کاهش 50 درصدی دورریز غذا تا سال 2030 آشیم استاینر، مدیر اجرایی برنامه محیط زیست ملل متحد با اشاره به اهمیت مشکل اتلاف و دور ریز مواد غذایی در جهان می‌گوید: «تدوین استانداردهای جدید به ما کمک خواهد کرد تا میزان مواد غذایی که به مصرف نمی‌رسند را اندازه‌گیری کنیم و در عین حال نقطه شروع خوبی برای کاهش این میزان است. برنامه محیط زیست ملل متحد از این طرح استقبال کرده است و به کشورها اعلام کرده است تا به موازات اقداماتی که در چارچوب برنامه توسعه پایدار ملل متحد جهت کاهش 50درصدی میزان اتلاف و دورریز مواد غذایی تا سال 2030 انجام خواهند داد از این استانداردها نیز برای اندازه‌گیری و گزارش مقدار از بین رفتن مواد غذایی استفاده کنند.» اندرو استاینر، مدیر موسسه منابع جهانی در این مورد می‌گوید: «تدوین این استانداردها یک موفقیت بزرگ است. برای نخستین بار کشورها می‌توانند به‌طور دقیق میزان و محل اتلاف و دورریز مواد غذایی را اندازه‌گیری کنند و به‌طور مستمر به سازمان‌های مربوطه گزارش کنند. دلیلی وجود ندارد که این مقدار از مواد غذایی با ارزش از بین برود. حالا ما یک برنامه مفید و موثر در
اختیار داریم که به کشورها و کارخانجات کمک می‌کند که هم بیشتر سود ببرند، هم از منابع طبیعی حفاظت شود و هم تعداد بیشتری از مردم در مناطق محروم از تغذیه مناسب بهره‌مند شوند.»برنامه اتلاف و دورریز مواد غذایی (FLW)، یک موافقتنامه بین‌المللی چندجانبه است که در جلسه رشد سبز جهانی (3GP) به امضا رسیده است. امضا‌کنندگان این سند عبارتند از: انجمن کالاهای مصرفی، سازمان خواربار جهانی (FAO)، برنامه محیط زیست ملل متحد، موسسه منابع جهانی و برنامه عمل اتلاف و منابع. کریستین جنسن، وزیر امور خارجه دانمارک نیز در این رابطه می‌گوید: «اتلاف مواد غذایی همه را فقیر می‌کند. من خوشحالم که این اتحاد و همکاری بین بخش عمومی و خصوصی در این سطح برای مدیریت این چالش جهانی اتفاق افتاد. برنامه اتلاف و دورریز مواد غذایی از دورریز منابع مالی هم برای تولید‌کننده و هم برای مصرف‌کننده جلوگیری می‌کند و موجب کاهش فشار شدید روی منابع طبیعی می‌شود. همچنین باعث می‌شود تا ما به اهداف برنامه توسعه پایدار سازمان ملل نزدیک‌تر شویم. ما باید به سمت پیدا کردن راه‌حل‌هایی از این دست که موجب نفع بردن تمام مردم جهان می‌شود، قدم برداریم.» تهیه لیستی مطابق با
برنامه اتلاف و دور ریز مواد غذایی یکی از نخستین اقداماتی است که باید جهت انجام این برنامه انجام شود. همچنین این برنامه به کشورها کمک می‌کند تا به تعهدات بین‌المللی خود از جمله توافقنامه پاریس و برنامه توسعه پایدار ملل متحد پایبند باشند. برنامه اتلاف و دورریز مواد غذایی به بخش خصوصی نیز جهت کاهش اتلاف کمک خواهد کرد. در سال 2015، انجمن کالاهای مصرفی که از بیش از 400 شرکت و کارخانه از 70 کشور جهان تشکیل شده است، برنامه‌یی را به تصویب رساند که بر اساس آن اتلاف و دورریز مواد غذایی را تا سال 2025 به نصف برساند. هدررفت 30درصد محصولات پیش از مصرف حسن فروزان‌فرد، عضو کمیسیون کشاورزی و اقتصاد سلامت اتاق بازرگانی، از عوامل موثر در هدررفت محصولات کشاورزی می‌گوید: «حدود 25 تا 30درصد محصولات کشاورزی مخصوصا در حوزه میوه و سبزیجات قبل از مصرف نهایی از بین می‌روند. دلایل این اتلاف فراوان هستند. مهم‌ترین دلیل عدم تناسب بین تولید و مصرف در مناطق مختلف کشور و عدم وجود آمایش سرزمینی مناسب برای کاشت محصول است. مشکل دیگر عدم دسترسی به امکانات حمل و نقل در فصول برداشت محصولات است. همچنین سردخانه به اندازه کافی در
دسترس کشاورزان نیست. مورد بعدی کاشت محصول در مکان نامناسب است و فاصله زیادی که با واقعیت مصرف دارد. صنایع بسته‌بندی مناسبی در نزدیکی آن محصول وجود ندارد و میزان تقاضا برای تازه خوری به حد عرضه نیست. پراکندگی تولید‌کنندگان و شرکت‌های فرآوری مواد غذایی تناسب لازم را با پراکندگی تولید کالاها در کشور ندارد که باعث حمل و نقل‌های طولانی و در نتیجه دورریز بیشتر می‌شود.» نظام تازه‌خوری قدیمی است فروزان‌فرد در ادامه می‌افزاید: «نظام توزیع تازه‌خوری بسیار قدیمی است. تحولات این حوزه در دنیا بسیار چشمگیر است که ما در کشور از آن دور هستیم. میوه‌های نوبرانه بهار و تابستان نسبت به میوه‌های نیمه دوم سال فاسدشدنی‌تر هستند. در مورد این میوه‌ها بسته‌بندی‌های مناسب در مبدا اتفاق نمی‌افتد و طول زمان حمل و نقل نیز زیاد است و شرایط نگهداری در مرحله پایانی توزیع در مغازه‌های کوچک و متوسط سطح شهر مناسب نیست. همه این موارد در افزایش قیمت و پایین آمدن کیفیت محصول تاثیرگذار هستند. جبران همه این ضایعات در قیمت نهایی که مصرف‌کننده می‌پردازد، لحاظ می‌شود. از آن وخیم‌تر وضعیت اصناف است. سایز کوچک مغازه‌ها و تعداد غیر
معقول آنها در کنار هم شرایطی را به وجود می‌آورد که میزان بار در آن منطقه متناسب با نیاز مصرف‌کننده نباشد و هدررفت زیادی به وجود بیاید.» به گفته وی: «راهکار‌های عمده توسعه حرفه‌یی و متناسب با آمایش سرزمینی صنایع بسته‌بندی و فرآوری مواد غذایی است. توسعه این صنایع باعث ساماندهی کشاورزی می‌شود و هرقدر بسته‌بندی‌ها در سایز‌های مناسب وجود داشته باشد دورریز کم خواهد شد. از زاویه دیگر اصلاح نظام تازه‌خوری در کشور بسیار موثر است. در حال حاضر برخی فروشگاه‌های زنجیره‌یی با امکانات به‌روز و مناسب اقدام به عرضه مواد غذایی مثل میوه و سبزیجات به صورت تازه کرده‌اند. این کار قدم مثبتی است و باعث بالا رفتن کیفیت و کاهش دورریز خواهد شد اما مصرف‌کنندگان در اغلب مکان‌ها دسترسی به این فروشگاه‌ها ندارند.» انسجام تولید‌کننده و توزیع‌کننده عضو کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی گفت: «اصناف نیز به دلایل مختلف توانایی نگهداری مناسب‌تر کالا را هم از نظر مقداری و هم از نظر دمایی ندارند. مقدار قابل توجهی از دورریز در مرحله آخر توزیع و در مغازه‌ها اتفاق می‌افتد. یکی از نگرانی‌ها که باعث عدم سرمایه‌گذاری و توسعه نظام توزیع
بهتر می‌شود فروشندگان دوره‌گرد هستند که به صورت گسترده در سطح خیابان‌ها اقدام به فروش کالاهایشان می‌کنند و مغازه‌داران توان مقابله با این دستفروشان خیابانی را ندارند. تمام این موارد در کنار هم باعث بروز بی‌سامانی قابل توجه در حوزه نقل و انتقال و توزیع شهری محصولات می‌شود. با این شرایط نمی‌شود از مغازه‌دار انتظار داشت که هزینه بیشتری برای نگهداری محصول کند.» نکته مهم دیگری که در آینده بلندمدت کارساز است انسجامی است که باید بین تولید‌کنندگان محصولات کشاورزی و توزیع‌کنندگان به وجود بیاید جهت اعمال نظر و عقد قرارداد‌های بلندمدت با تولید‌کنندگان. در گذشته تلاش‌هایی در این زمینه انجام شده است اما موفقیت‌آمیز نبوده است. به نظر می‌رسد که در این مورد در کشور فعلا نگرانی خاصی وجود داشته باشد و دولت هنوز برای سامان دادن به دورریز محصولات وارد عمل نشده است.» آمار تکان‌دهنده فائو از دورریز غذای ایرانی‌ها در همین حال برآوردهای فائو نشان می‌دهد هر سال 1.3میلیارد تن غذا در جهان هدر می‌رود که ۳۵میلیون تن از این رقم معادل 2.7درصد در ایران دور ریخته می‌شود. آمارهای منتشر شده از سوی سازمان جهانی خواربار و
کشاورزی (فائو) نشان می‌دهد درحالی که میلیون‌ها انسان در جهان با مشکل گرسنگی دست و پنجه نرم می‌کنند هر ساله بخش مهمی از تولید غذای جهان در زنجیره توزیع، برداشت و مصرف به هدر می‌رود. براساس جدیدترین برآورد این نهاد بین‌المللی 1.3میلیارد تن از مواد غذایی و محصولات کشاورزی تولیدی در جهان طی یک سال از بین می‌رود که این رقم معادل تولید 28درصد از کل زمین‌های کشاورزی است. بر این اساس 30درصد غلات، 20درصد لبنیات، 35درصد ماهی و غذاهای دریایی، 45درصد میوه و سبزی، 20درصد دانه‌های روغنی و 20درصد گوشت تولیدی جهان به هدر می‌رود. از 1.3میلیارد تن غذایی که به هدر می‌رود حدود 450میلیون تن غلات، 300میلیون تن میوه، 50میلیون تن گوشت، و 20میلیون تن ماهی است. طبق گزارش‌های فائو، در جهانی که 900میلیون نفر از جمعیت آن از گرسنگی رنج می‌برند، یک‌سوم از مواد غذایی تولیدشده توسط انسان (بر مبنای محتوای کالریک آن) به هدر می‌رود. تخمین زده می‌شود که تولید این حجم از غذای هدر رفته در هر سال متضمن کشت در 198میلیون کیلومتر مربع از اراضی کشاورزی کره‌زمین (تقریبا معادل مساحت کشور مکزیک)، صرف 173میلیارد متر مکعب آب شیرین، مصرف 28میلیون تن کود
شیمیایی، و تولید گازهای گلخانه‌یی به میزان 3300تا 5600میلیون مترمکعب (معادل دی اکسید کربن) است. براساس این گزارش ایران نیز ازجمله کشورهایی است که هر ساله درصد بالایی از مواد غذایی تولیدی را به هدر می‌دهد. برآوردهای فائو نشان می‌دهد هر روز به ازای هر نفر 134کیلو کالری غذا در ایران به هدر می‌رود. یعنی سرانه هدر رفت روزانه غذا در ایران 134کیلو کالری است. همچنین گزارش‌های غیررسمی نشان می‌دهد 35درصد محصولات کشاورزی تولیدی در ایران به هدر می‌رود. بر این اساس از 100میلیون تن محصول کشاورزی تولیدی در کشور 35میلیون تن در سال دور ریخته می‌شود. این رقم معادل غذای 15میلیون نفر است. در این زمینه می‌توان به 30درصد ضایعات در نان، 30-25 (و حتی 50)درصد ضایعات در میوه‌ها و سبزیجات، 10درصد ضایعات در برنج، 25درصد ضایعات در خرما و غیره اشاره کرد. سهم ایران از کل غذایی که هر سال در جهان به هدر می‌رود 2.7درصد اعلام شده است.همچنین براساس تحقیقی که توسط مهدی رستگاری و علی طیفوری در نخستین کنگره بین‌المللی کشاورزی سالم، تغذیه، و جامعه در تیرماه 1394 ارائه شد، گزارش مراجع رسمی کشور در سال1388 نشان‌دهنده متوسط 18.85درصد ضایعات در
محصولات کشاورزی بوده است. براساس این گزارش، ارزش ضایعات محصولات کشاورزی برابر با حدود 25درصد درآمد ملی از صادرات نفت درآن سال بوده است. در سطح ملی بیشترین ضایعات متوجه میوه‌ها و محصولات باغی و کمترین ضایعات متوجه شیلات و غذاهای دریایی می‌شود. مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز در گزارش منتشره خود در دی ماه1393 برآورد کرده که هزینه تحمیل شده به دولت از محل ضایعات سالانه نان به 2.857میلیارد دلار بالغ می‌شود. به تصریح عباس پاپی‌زاده سخنگوی کمیسیون کشاورزی در مجلس نهم، ارزش ضایعات مواد غذایی در ایران در سال2014 تقریبا با مجموع ارقام کالاهای اساسی و محصولات کشاورزی وارداتی دولت در همان سال برابری می‌کند.
ارسال نظرات
